Wyrok z dnia 2000-09-29 sygn. V CKN 93/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 93/00

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 29 września 2000 r.

Przewodniczący: SSN Marek Sychowicz.

Sędziowie SN: Helena Ciepła (spraw.), Henryk Pietrzkowski.

Protokolant: Ewa Zawisza.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki we Wrocławiu wyrokiem z dnia 19 grudnia 1997 r. oddalił powództwo powodowych Fabryk Mebli w upadłości o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym przez wpisanie na ich rzecz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości objętej tą księgą i własności znajdujących się na niej budynków oraz żądanie wydania ruchomości.

Rozstrzygnięcie to oparł na ustaleniu, że zarządca komisaryczny i pełnomocnik powodowych Fabryk w okresie krótszym niż rok przed ogłoszeniem upadłości zrzekli się rzeczonej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, który następnie nieodpłatnie przekazał ją gminie, ta zaś sprzedała tę nieruchomość stronie pozwanej. Zrzeczenia dokonano w zamian za wykreślenie hipotek Skarbu Państwa, umorzenie zobowiązań podatkowych i zwolnienie z uiszczenia opłat za użytkowanie wieczyste. W tej sytuacji zdaniem Sądu Wojewódzkiego nie było to zrzeczenie pod tytułem darmym w rozumieniu art. 54 § 1 prawa upadłościowego, a zatem skuteczne w stosunku do masy upadłości.

W odniesieniu do ruchomości Sąd Wojewódzki ustalił, że miały one cenę rynkową i było oczywiste, iż w drodze przetargu nie uzyska się ceny wyższej. W konsekwencji przyjął, że ich sprzedaż z pominięciem trybu przetargowego czyni zadość wymaganiom § 5 pkt 3 i § 28 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 5 października 1993 r. w sprawie zasad organizowania przetargu na sprzedaż środków trwałych przez przedsiębiorstwa państwowe oraz warunków odstąpienia od przetargu (Dz. U. z 1993 r. Nr 97, poz. 443).

Apelację powodowych Fabryk Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 5 maja 1998 r. oddalił. W motywach podzielił poczynione przez Sąd Wojewódzki ustalenia i na ich podstawie doszedł do wniosku, że wyrok tego Sądu odpowiada prawu z innej przyczyny. Uznał mianowicie, iż okoliczność, czy zrzeczenie się nieruchomości było pod tytułem darmym, czy odpłatne nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu. W obu bowiem wypadkach powództwo podlegało oddaleniu z uwagi na względny charakter bezskuteczności, o jakiej mowa w art. 54 prawa upadłościowego. Odnosi się ona bowiem jedynie do masy upadłości, zachowując skuteczność wobec osób trzecich. Nie dopatrzył się też Sąd Apelacyjny nieważności omawianego zrzeczenia się nieruchomości z punktu widzenia przepisów art. 46 ust. 1 pkt 2 oraz 66 ust. 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. z 1991 r. Nr 18, poz. 80).

Podzielił natomiast Sąd Apelacyjny przyjętą przez Sąd Wojewódzki ocenę prawną co do bezzasadności roszczenia o wydanie ruchomości stwierdzając, że powód nie wykazał, by ich sprzedaż w trybie bezprzetargowym naruszała przepisy § 5 pkt 3 i § 28 pkt 1 powołanego rozporządzenia. W kasacji opartej na pierwszej podstawie wymienionej w art. 393¹ k.p.c. powód zarzucił:

1. Naruszenie przepisu art. 54 § 1 prawa upadłościowego przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że tylko czynność prawna upadłego, jaką było zrzeczenie się przedmiotowej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa, jest bezskuteczna wobec masy upadłości oraz że została ona dokonana pod tytułem obciążliwym.

2. Naruszenie przepisu art. 59 § 1 prawa upadłościowego przez błędną wykładnię i przyjęcie, że bezskuteczność czynności prawnej wobec masy upadłości upoważnia syndyka jedynie do wydania mu w naturze tego, co ubyło z masy upadłości, a jeżeli nie jest to możliwe, do wydania równowartości w pieniądzach, przy czym roszczenie Syndyka może być skierowane tylko do osoby, która kosztem upadłego korzyść uzyskała.

3. Naruszenie przepisów § 5 pkt 3 i 28 pkt 1 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z 5.10.1993 r. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że odstąpienie od przetargu było skuteczne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sytuacji, gdy skarżący nie zarzuca, jak w tym wypadku naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, dla oceny trafności zarzutu naruszenia prawa materialnego miarodajny jest stan faktyczny przyjęty za podstawę wydania zaskarżonego orzeczenia.

W ustalonym stanie faktycznym zarzut naruszenia powołanych przepisów prawa materialnego jest bezzasadny.

Dokonana przez Sąd Apelacyjny wykładnia przepisu art. 54 prawa upadłościowego jest prawidłowa.

Upatrywanie przez skarżącego błędnej wykładni tego przepisu w przyjęciu, że tylko czynność prawna upadłego, jaką było zrzeczenie się przedmiotowej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa jest bezskuteczne wobec masy upadłości, pozostałe zaś czynności prawne są skuteczne wobec masy i dlatego syndyk nie ma roszczenia do pozwanej spółki o usunięcie niezgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym czyni zarzut bezprzedmiotowym, gdyż Sąd Apelacyjny takiego poglądu nie wyraził. Uznał bowiem, że kwestia, czy wspomniane zrzeczenie było pod tytułem darmym, czy odpłatne pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu z uwagi na względny charakter bezskuteczności, o jakiej mowa w art. 54 prawa upadłościowego i pogląd ten należy podzielić jako zgodny z wykładnią tego przepisu. Wykładnia ta prowadzi do wniosku, że bezskuteczność zrzeczenia się własności nieruchomości wobec masy upadłości nie przywróciłaby tej własności na rzecz upadłego, a umożliwiałaby jedynie wierzycielom zaspokojenie się z tej nieruchomości jako składnika masy upadłości. Oznacza to, że względny charakter bezskuteczności czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu do księgi wieczystej nie powoduje niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym w rozumieniu art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, co przesądza o trafności zaskarżonego wyroku. Wbrew stanowisku skarżącego Sąd Apelacyjny dokonał też prawidłowej wykładni art. 59 prawa upadłościowego i słusznie przyjął, że tylko nieważność czynności, a nie jej bezskuteczność, powoduje niezgodność między stanem prawnym wynikającym z księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Aczkolwiek nie można podzielić poglądu tego Sądu, że przy nieważności zrzeczenia się własności przedmiotowej nieruchomości roszczenie o usunięcie tej niezgodności zasługiwałoby na uwzględnienie. Do uwzględnienia żądania konieczne bowiem byłoby jeszcze wykazanie, że nabycie własności przez pozwaną spółkę nie jest chronione rękojmią wiary publicznej ksiąg wieczystych. Wyrażenie tego poglądu nie miało jednak wpływu na wynik sprawy.

Wreszcie chybiony jest też zarzut naruszenia § 5 pkt 3 i § 28 pkt 1 powołanego wyżej rozporządzenia. Stosownie do pierwszego z wymienionych przepisów "Wartość rynkową określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia", a zgodnie z § 28 pkt 1 "Sprzedawca może sprzedać środki trwałe bez przeprowadzenia przetargu w przypadkach, gdy środki te mają cenę rynkową i jest oczywiste, że w drodze przetargu nie otrzyma się ceny wyższej". Skoro skarżący w kasacji nie zarzucił naruszenia przepisów postępowania przez poczynienie wadliwych ustaleń, oznacza to związanie Sądu Najwyższego ustalonym stanem faktycznym przyjętym za podstawę rozstrzygnięcia. Z ustaleń tych wynika, że przedmiotowe ruchomości miały cenę rynkową i było oczywiste, iż w drodze przetargu nie otrzyma się ceny wyższej. Faktycznie zostały one sprzedane za cenę dwukrotnie wyższą od ceny określonej w wycenie. W rezultacie prawidłowość dokonanej przez Sąd Apelacyjny wykładni powołanych przepisów i przyjęcie w jej wyniku, że sprzedaż ruchomości z pominięciem przetargu nie narusza cytowanych przepisów, nie mogą być skutecznie zwalczane.

W tym stanie rzeczy kasację, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw, oddalono (art. 393¹² k.p.c.).