Wyrok z dnia 2001-01-25 sygn. IV CKN 250/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CKN 250/00

Wyrok 

Sądu Najwyższego

 z dnia 25 stycznia 2001 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Tadeusz Żyznowski.

Sędziowie SN: Antoni Górski (spr.), Zbigniew Kwaśniewski.

Protokolant: Hanna Kamińska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2001 r. na rozprawie sprawy z powództwa Wiesława T. I in., przeciwko Danucie T. o zachowek, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 15 kwietnia 1998 r.,

oddala kasację.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy wyrokiem z 30 września 1997 r. zasądził od pozwanej na rzecz każdego z trojga powodów po 6000 zł tytułem należnego im po zmarłym ojcu zachowku. Pozwana jest drugą żoną ojca powodów, a ich macochą. Wartość spadku dziedziczonego w całości na mocy testamentu przez pozwaną wynosi 48.000 zł Stąd też każdemu z powodów należy się zachowek po 6000 zł.

Apelacja pozwanej od tego orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z 15 kwietnia 1998 r. Sąd ten podzielił ustalenia i oceny prawne dokonane przez Sąd I-ej instancji.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżył pełnomocnik pozwanej kasacją zarzucając naruszenie art. 5 k.c. i art. 922 k.c. Podstawa formalno-prawna kasacji obejmuje zarzuty uchybienia art. 233 k.p.c., art. 328 § 2 w zw. z art. 391 k.p.c., art. 227 i art. 6 k.c. oraz art. 17 pkt 4 i art. 21 k.p.c. W oparciu o te podstawy skarżący wnosi o uchylenie orzeczeń Sądów obu instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Autor kasacji podtrzymuje w niej swoje zastrzeżenia co do prawidłowości oceny wiarygodności dowodów, zgłaszane już w apelacji. Tymczasem w postępowaniu kasacyjnym bada się przede wszystkim zgodność z prawem (legalność) samego postępowania oraz orzeczenia sądu odwoławczego. Nie jest to więc jeszcze jedna - trzecia, instancja do merytorycznego rozpoznania sprawy. Istota działania Sądu kasacyjnego streszcza się w określeniu, że Sąd ten jest sądem co do prawa, nie co do faktów. Dlatego też w kasacji można co najwyżej kwestionować reguły jakimi kierował się sąd II-iej instancji przy dokonywaniu oceny dowodów, wykazując, że są one sprzeczne z art. 233 k.p.c., a nie podważać wiarygodność jednych dowodów, eksponując wartość innych. Tak skonstruowany zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. jest w postępowaniu kasacyjnym procesowo nieskuteczny. Skoro zatem Sąd Wojewódzki podzielił ocenę Sądu I-ej instancji, iż pozwana nie wykazała, że dokonała spłaty kredytu i pożyczki zaciągniętych na budowę domu, gdyż zadłużenia te spłacał spadkodawca przy pomocy dwojga z dzieci - powodów Wiesława T. i Hedwig D., to podtrzymywanie w kasacji pozwanej własnej wersji na ten temat nie może podważyć ustaleń Sądu. Dlatego też zarzut naruszenia art. 233 jest niezasadny. Podobnie ma się sprawa z próbą zakwestionowania ustaleń Sądu co do rzekomych darowizn, które miał uczynić spadkodawca na rzecz powodów Wiesława T. i Barbary T. Tymczasem, jak ustalił Sąd, pobrane przez tych powodów kwoty pieniężne należały im się z tytułu udziału w sprzedawanym przedmiocie współwłasności. Trzeba przy tym podkreślić, że wbrew zastrzeżeniom kasacji ustaleń tych dokonał Sąd po rozważeniu i omówieniu wszystkich dowodów, co czyni zarzuty uchybienia art. 328 § 2 w zw. z art. 391 k.p.c. nieusprawiedliwionymi. Wreszcie nie może odnieść skutku krytyka postawy Sądu, który przyjął, że ustalenie kto w jakim stopniu partycypował w spłacie kredytu jest "praktycznie niemożliwe". Pretensje w tym zakresie są bowiem chybione podwójnie. Po pierwsze, przy niepodważonym ustaleniu, zgodnie z którym pozwana nie udowodniła, że spłacała zadłużenia zaciągnięte przez spadkodawcę na budowę domu, zarzut ten staje się bezprzedmiotowy. Jeżeli bowiem w spłacie tej pomagali tylko powodowie, to precyzowanie w jakim czynili to zakresie nie ma w okolicznościach sprawy znaczenia. Po wtóre zaś, niezależnie od tego względu merytorycznego, zarzut kasacji, że Sąd nie dokonał w jakiejś kwestii stanowczych ustaleń nie może być formułowany z powołaniem się na naruszenie art. 227 k.p.c. i art. 6 k.c.

Pozostaje zatem ustosunkować się jeszcze do ostatniego zarzutu procesowego, to jest niewłaściwości rzeczowej Sądu (art. 17 pkt 4 i art. 21 k.p.c.). Zarzut ten może dotyczyć tylko Sądu I-ej instancji. Skoro zaś w kasacji nie podnosi się zastrzeżenia, że Sąd Wojewódzki nie uwzględnił nieważności postępowania przed Sądem Rejonowym, to pretensje kasacji co do braku właściwości rzeczowej Sądu stają się bezprzedmiotowe. Na marginesie tylko warto dodać, iż są one także bezzasadne merytorycznie, gdyż występujące po stronie powodowej współuczestnictwo ma charakter formalny, tak że o naruszeniu przed Sądem I-ej instancji powołanych przepisów o właściwości sądu nie mogło być mowy.

W ten sposób wszystkie zarzuty kasacji natury procesowej okazały się chybione. Nie jest także usprawiedliwiona podstawa materialno-prawna kasacji. Wprawdzie skarżący słusznie podnosi, że Sądy obu instancji w swoich ustaleniach dotyczących substratu zachowku pominęły dług spadkowy powstały na skutek opłacenia przez pozwaną kosztu postawionego na mogile spadkodawcy nagrobka, to jednakże w okolicznościach sprawy jest to tylko uchybienie natury formalno-porządkowej, a nie - jak je kwalifikuje kasacja -materialno-prawnej. Z akt sprawy wynika bowiem, że koszt tego nagrobka wyniósł 560 zł Stanowi to więc niewiele ponad 1 % wartości spadku przyjętej przecież szacunkowo. Trzeba zatem uznać, że mieści się to w granicach tolerancji błędu szacowania tej wartości, będącej podstawą ustalenia substratu zachowku. Dlatego też wyprowadzany stąd zarzut naruszenia art. 922 k.c. nie może być uwzględniony. Nie jest także trafny zarzut uchybienia art. 5 k.c. Był on już podnoszony przed Sądem Wojewódzkim. Sąd ten słusznie podkreślił, że powoływać się na ten przepis można w sytuacjach zupełnie wyjątkowych z uwagi na zaistnienie szczególnych okoliczności. Takie okoliczności w sprawie niniejszej nie zachodzą. Nie są bowiem nimi kłopoty finansowe pozwanej. Sąd Najwyższy podziela trafność tej oceny. Zachowek stanowi minimum zagwarantowanego udziału w spadku spadkobiercy ustawowemu i pozbawić tego udziału na podstawie art. 5 k.c. można tylko w sytuacjach rzeczywiście wyjątkowych.

Z podanych wyżej przyczyn kasacja jako nieusprawiedliwiona podlegała oddaleniu na mocy art. 393¹² k.p.c.