Wyrok z dnia 2018-11-15 sygn. II Akz 755/18

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Wyrok SA we Wrocławiu z 15 listopada 2018 r. (II Akz 755/18)

1. zaprzeczenie ojcostwa wywoływało skutki prawne ex tunc w znaczeniu stanu cywilnego uprawnionego do alimentów, a zatem dopiero od prawomocnego orzeczenia sądu w przedmiocie wykluczenia biologicznego i prawnego ojcostwa, natomiast ex nunc w zakresie obowiązków obligacyjnych.
2. utrata przez skazanego statusu ojca, wbrew argumentacji podnoszonej przez skarżącego obrońcę, nie pozwala na stwierdzenie jakoby zachowanie skazanego pozbawione było bezprawności
3. mając na względzie ochronę dobra prawnego, jaką stanowi opieka, godzi się wskazać, że jej znaczenie, nawet w sytuacji zerwania więzi prawnej ojcostwa, nie zostaje pozbawione ochrony prawnej. W dalszym ciągu zachowanie skazanego z art. 209 k.k. charakteryzuje się bezprawnością rozumianą jako czyn zakazany przez prawo.
4. zniesienie prawnej więzi wynikającej ze stosunku ojcostwa, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, nie pozostaje jednak bez wpływu na materialną cechę przestępstwa, którą na gruncie art. 1 § 2 k.k. stanowi społeczna szkodliwość czynu.
5. bezsporne ustalenie (za pomocą badań DNA) bezskuteczności uznania ojcostwa (nowy fakt) mające miejsce w prawomocnym wyroku sądu cywilnego (nowy dowód) jest podstawą wznowieniową o której mowa w art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu II Wydział Karny po rozpoznaniu w dniu 215 listopada 2018 r. w sprawie skazanego P. W. (1), s. S. i G. zd. W., ur. (...) w O. (noszącego poprzednio nazwisko W.w dacie wydania wyroku przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r. sygn. akt VII K – 726/13) zażalenia zażalenia obrońcy z wyboru skazanego z dnia 26 września 2018r. na postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 12 września 2018r. sygn. akt IV Ko – 310/17 o oddaleniu wniosku obrońcy skazanego P. W. (1)o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r., sygn. akt VII K – 726/13, skazującym go za przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. na karę 7 (siedmiu) miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby, przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 24 lutego 2016r. sygn. akt VII Ko – 505/15 zarządzono wykonanie wymienionej kary pozbawienia wolności, postanowił:

zmienić zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 12 września 2018r. sygn. akt IV Ko – 310/17 w ten sposób, że wznawia postępowanie karne i uchyla wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r., sygn. akt VII K – 726/13 oraz na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. umarza postępowanie karne w stosunku do oskarżonego P. W. (1), s. S. i G. zd. W., ur. (...) w O. (noszącego poprzednio nazwisko (...) w dacie wydania wyroku przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r. sygn. akt VII K – 726/13), obciążając kosztami tego postępowania karnego Skarb Państwa .

U z a s a d n i e n i e

Prawomocnym wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r., sygn. akt VII K – 726/13, P. W. (1), s. S. i G. zd. W., ur. (...) w O. (noszący wówczas nazwisko (...)) został skazany za przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. na karę 7 (siedmiu) miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby. Przypisano mu przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. polegające na tym, że w okresie od lipca 2012r. do lipca 2013r., będąc zobowiązanym na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 2 października 2007r., sygn. akt III RC – 428/17 do płacenia rat alimentacyjnych na rzecz syna K. W. w kwocie 600 zł miesięcznie, uporczywie uchylał się od tego obowiązku, czym naraził wymienionego na niemożność zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych.

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 24 lutego 2016r. sygn. akt VII Ko – 505/15 zarządzono wykonanie wymienionej kary pozbawienia wolności w stosunku do skazanego P. W. (1).

Pismem z dnia 20 grudnia 2017r. obrońca z wyboru skazanego P. W. (1), adw. P. S. złożył wniosek o wznowienie postępowania karnego w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu z dnia 29 października 2013r., sygn. akt VII K – 726/13, oparty został o przesłanki art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., dowodząc, że po wydaniu orzeczenia ujawniły się nowe fakty lub dowody nie znane przedtem sądowi, wskazujące na to, że skazany nie popełnił przestępstwa oraz domagając się uchylenia zapadłego prawomocnego wyroku i uniewinnienia skazanego P. W. (1).

Jako podstawę wznowienia postępowania obrońca skazanego podniósł, że na skutek zainicjowanego przez skazanego postępowania cywilnego, Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2018r., sygn. akt III RC – 380/17 ustalił bezskuteczność uznania ojcostwa, którego P. W. (1) w stosunku do małoletniego K. W., które nastąpiło w dniu 3 stycznia 2007r.

Postanowieniem z dnia 12 września 2018r. sygn. akt IV Ko – 310/17 Sąd Okręgowy we Wrocławiu, na podstawie art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k., art. 542 § 1 k.p.k., art. 547 § 2 k.p.k. i art. 544 § 3 k.p.k. oddalił wniosek obrońcy skazanego P. W. (1) o wznowienie postępowania i kosztami postępowania o wznowienie obciążył Skarb Państwa.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Okręgowy zajął stanowisko, że wyrok Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków z dnia 19 kwietnia 2018r., sygn. akt III RC – 380/17 nie ma wpływu na ocenę wyroku karnego, w którym stwierdzono, iż P. W. (2) uporczywie uchylał się od tego obowiązku płacenia rat alimentacyjnych na rzecz syna K. W. w kwocie 600 zł miesięcznie czym naraził wymienionego na niemożność zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, ponieważ zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012r. sygn. III CZP – 91/11: „Wyrok unieważniający uznanie dziecka, usuwający istniejący dotychczas stosunek prawny rodzicielstwa działa ex tunc. Nie jest możliwa do przyjęcia konstrukcja ojcostwa podzielonego w czasie. Równocześnie jednak istnieją ważne racje prawne i społeczne przemawiające za tym, by uznać wyłom od zasady wstecznego działania wyroku w sprawach w zakresie skutków świadczeń na utrzymanie i wychowanie dziecka, spełnionych przez ojca w okresie przed usunięciem ojcostwa. W okresie gdy świadczenie to było spełniane z przeznaczeniem na utrzymanie i wychowanie dziecka, miało usprawiedliwioną podstawę prawną. Ustanie ojcostwa w następstwie wyroku sądowego nie ma wpływu na ocenę prawidłowości wyroku zasądzającego alimenty od ojca w okresie sprzed wyroku unieważniającego uznanie dziecka. Świadczenia alimentacyjne spełnione względem dziecka w tym okresie były świadczeniami prawnie uzasadnionymi niezależnie od tego, czy spełnione były dobrowolnie, albo na podstawie wyroku zasadzającego alimenty, czy umowy. Nie ulegają więc zwrotowi alimenty dotychczas zapłacone, natomiast od prawomocności wyroku uchylającego ojcostwo ustaje obowiązek dalszych świadczeń alimentacyjnych, chociażby były już prawomocnie zasądzone, lecz jeszcze nie wyegzekwowane.

Wyrok stwierdzający unieważnienie ojcostwa wywołuje skutki prawne z mocą wsteczną, jednak nie odnosi się to do wszystkich konsekwencji. Osoba, w stosunku do której unieważniono uznanie ojcostwa dziecka, nie może żądać zwrotu wypłaconych świadczeń alimentacyjnych.

Spełnione przez mężczyznę, który uznał dziecko, świadczenie alimentacyjne na jego utrzymanie i wychowanie do czasu unieważnienia uznania nie podlegają zwrotowi.” (LEX nr 1126435).

Jak stwierdził Sąd Okręgowy we Wrocławiu, pomimo ustania ojcostwa, na skazanym P. W. (1) ciążył w okresie od lipca 2012 r. do lipca 2013r. obowiązek alimentacyjny względem K. W., w związku z czym oczywiście orzeczenie skazujące go za niewywiązywanie się z niego było prawidłowe, a w sprawie nie ujawniły się żadne nowe fakty i dowody, przemawiające za wznowieniem postępowania karnego.

Postanowienie to zaskarżył w całości obrońca z wyboru skazanego P. W. (1), adw. P. S., który powołując się na przepisy art. 438 pkt 2 i pkt 3 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1) obrazę przepisów postępowania przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia mającą wpływ na jego treść, tj. art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. poprzez jego wadliwą wykładnię, polegającą na nieprawidłowym przyjęciu, iż ustalenie przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków prawomocnym wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2018r., sygn. akt III RC – 380/17 bezskuteczności uznania ojcostwa, którego P. W. (1) dokonał względem K. W. w dniu 3 stycznia 2007r. nie jest nowym faktem, o którym mowa w naruszonym przepisie, podczas gdy prawidłowa jego wykładnia prowadzi do wniosku odwrotnego;

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, który ma wpływ na jego treść, poprzez bezzasadne przyjęcie jakoby okoliczność, iż Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków prawomocnym wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2018r., sygn. akt III RC 380/17 ustalił bezskuteczność uznania ojcostwa, którego P. W. (1) dokonał względem K. W. w dniu 3 stycznia 2007r. nie przesądza automatycznie o braku bezprawności działania wnioskodawcy w okresie od sierpnia 2013r. do października 2014r., podczas gdy mając na uwadze, że przestępstwo z art. 209 k.k. jest przestępstwem indywidualnym właściwym, to ostateczne prawomocne orzeczenie sądu cywilnego wyłączające ojcostwo skazanego przesądza, że P. W. (1) nie ma i faktycznie nigdy nie miał obowiązku alimentowania nieletniego oraz że orzeczenie zasądzające alimenty było błędne, zaś w dacie wydania wyroku skazującego, którego dotyczy wniosek wznowieniowy przepis art. 209 § 1 k.k. nie mógł mieć zastosowania.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca z wyboru skazanego P. W. (1), adw. P. S. wniósł o: zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku skazanego, a w efekcie:

(1) wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego, VII Wydziału Karnego, dla W. we W. z dnia 29 października 2013r., sygn. akt VII K – 726/13 w sprawie P. W. (1) (pisownia z daty wyrokowania: P. W. (1)) skazanego z art. 209 § 1 k.k.;

(2) uchylenie wyroku opisanego w punkcie I powyżej i uniewinnienie P. W. (1) od zarzucanego czynu;

(3) a także niezależnie od powyższego – obciążenie Skarbu Państwa kosztami postępowania przed Sądem I i II instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Wniosek obrońcy z wyboru skazanego P. W. (1), adw. P. S. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r., sygn. akt VII K – 726/13, zasługuje na uwzględnienie, choć nie w pełni należy podzielić wyrażoną w nim argumentację.

Podstawowym zagadnieniem na które zwrócił uwagę obrońca skazanego, jako podstawę do wykazania istnienia przesłanek do wznowienia postępowania, wymienionych w art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. (poprzez uznanie, że skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa) jest bowiem rozstrzygnięcie spornego zagadnienia materialnoprawnego, czy prawomocny wyrok sądu cywilnego wykluczający ojcostwo wyłącza przestępność czynu z art. 209 k.k., a także czy stanowi podstawę do wznowienia postępowania, o ile prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo z art. 209 k.k. zapadł przed skutecznym zakwestionowaniem ojcostwa skazanego.

Po zmianach wprowadzonych ustawą z dnia 23 marca 2017r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. z 2017r. poz. 952), odpowiedzialność karną z art. 209 k.k. ponosi:

„§ 1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.

§ 4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.

§ 5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary”.

Nowe brzmienie przepisu art. 209 k.k. nie wprowadza zasadniczych zmian w zakresie odpowiedzialności karnej, w kontekście sytuacji prawnej skazanego P. W. (1). Mimo nowego ujęcia znamion przestępstwa niealimentacji w art. 209 k.k. poprzez położenie akcentu na obowiązek opieki zakres kryminalizacji uporczywej nie alimentacji, jak się wydaje, nie uległ zmianie. Zachowują więc aktualność poglądy na temat przedmiotu ochrony niealimentacji wypowiedziane w związku z art. 186 k.k. z 1969r.

Wykazanie, iż oskarżony (podejrzany) nie jest biologicznym ojcem dziecka, a co za tym idzie zakwestionowanie obowiązku prawnego alimentacji małoletniego dziecka przez uwzględnienie powództwa o zaprzeczenie ojcostwa albo powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, jeszcze przed prawomocnym skazaniem za przestępstwo uporczywego uchylania się od alimentacji, z pewnością oznaczałaby jednoznacznie niemożność postawienia takiej osobie zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 209 § 1 i 2 k.k., a w konsekwencji także skazania za to przestępstwo.

Problem pojawia się natomiast w wypadku, gdy w momencie prawomocnego orzekania w zakresie odpowiedzialności karnej z art. 209 § 1 lub 2 k.k. skazany był jeszcze pod kątem prawnym ojcem dziecka, natomiast dopiero po prawomocnym skazaniu skutecznie obalił swoje biologiczne i prawne ojcostwo. Oznaczało to, że nigdy nie był biologicznym ojcem, a zatem nigdy nie łączyły go więzi rodzinne z dzieckiem, które – jako rodzajowe dobro prawne – są chronione przez przepisy Rozdziału XXVI Kodeksu karnego zatytułowanego „Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece”, w także przez przepis art. 209 k.k. Z pewnością jednak, zaprzeczenie ojcostwa wywoływało skutki prawne ex tunc w znaczeniu stanu cywilnego uprawnionego do alimentów, a zatem dopiero od prawomocnego orzeczenia sądu w przedmiocie wykluczenia biologicznego i prawnego ojcostwa, natomiast ex nunc w zakresie obowiązków obligacyjnych. Można zatem stwierdzić, że w momencie popełnienia prawomocnie przypisanego przestępstwa pod kątem prawnym skazany P. W. (1) był ojcem dziecka i miał z tego powodu obowiązki alimentacyjne, które należało wykonywać i które były chronione przepisem art. 209 k.k. Przepisy Rozdziału XXVI Kodeksu karnego zatytułowanego „Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece”, w także przez przepis art. 209 k.k., chroniły bowiem nie tylko – jako rodzajowe dobro prawne – więzi rodzinne, lecz także prawo małoletniego dziecka do opieki, rozumianej jako zabezpieczenie mu środków na utrzymanie, rozwój i wychowanie. Stąd, nie jest tak proste wykluczenie materialnoprawnej treści przestępstwa, jak chciałby tego obrońca skazanego we wniosku o wznowienie postępowania.

Właściwa ocena aksjologiczna dóbr prawnych, które korzystają z karnoprawnej ochrony na gruncie art. 209 k.k. w postaci dobra rodziny oraz szeroko rozumianej opieki, w tym prawa do zaspokajania potrzeb majątkowych uprawnionego do alimentów, jego utrzymania i wychowania mogłaby prowadzić do wniosku, że w przypadku zerwania więzi prawnej (zaprzeczenia ojcostwa) czyn nie powinien być w ogóle penalizowany przez ustawodawcę. Niemniej jednak to właśnie dobra prawne, którym ustawodawca udziela karnoprawnej ochrony w przepisie penalizującym niealimentację, stanowią uzasadnienie kryminalizacji deliktu prawa cywilnego w postaci niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego poprzez niełożenie na utrzymanie osób uprawnionych.

Odnosząc się do stanowiska obrońcy należy wskazać, że prawomocny wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 19 kwietnia 2018 r., III RC 380/17 w przedmiocie stwierdzenia bezskuteczności uznania dziecka, w istocie rzeczy unicestwia prawny stosunek ojcostwa, prawnej więzi ojcowskiej między skazanym P. W. (1) a dzieckiem. Wyrok taki przerywa prawny stosunek ojcostwa, niweczy w pewnym momencie więź prawną, jest orzeczeniem konstytutywnym i z chwilą uprawomocnienia się przerywa dalszy byt ojcostwa prawnego. Niemniej jednak należy podkreślić, że dopiero z momentem jego wydania obowiązany do alimentów utracił status prawny ojca ze wszystkimi jego atrybutami natury prawnej przewidzianymi w k.r.o. Ten podstawowy skutek odnosi się do okresu przyszłego. Dziecko przestaje mieć ojca w rozumieniu prawa, a były mąż matki staje się w obliczu prawa osobą nie mającą żadnych praw i obowiązków rodzicielskich w stosunku do jej dziecka. Niewłaściwe natomiast byłoby uznanie, że nigdy nie istniał prawny stosunek ojcostwa między tymi osobami. Jeżeli do czasu wydania wyroku zachodziły wszystkie przesłanki istnienia ojcostwa prawnego przewidziane w art. 62 k.r.o., to wyrok nie może tej sytuacji prawnej uznać ex post za niebyłą i w takim zakresie dobro dziecka jakim było prawo do zaspakajania potrzeb, utrzymania i wychowania podlegało ochronie wskazanej w art. 209 k.k. Z chwilą uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 19 kwietnia 2018 r. prawnie skazany P. W. (1) został zwolniony od dotychczas ciążących na nim obowiązków w stosunku do dziecka. Ustalenie bezskuteczności uznania obejmuje okres wsteczny, czyli działa w tym sensie ex tunc. Konkludując, należy stwierdzić, że wyrok uwzględniający powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa zawiera w swej podstawie faktycznej ustalenie, obejmujące okres wsteczny do urodzenia się dziecka, że mąż matki nie jest ojcem biologicznym jej dziecka, natomiast w swej sentencji - uchylenie z mocą na przyszłość prawnego stosunku ojcostwa.

Powyższe odgrywa istotną rolę na gruncie analizy elementów składowych przestępstwa. Otóż dopóki skazany P. W. (1) miał status prawny ojca, dopóty spełniał jeden z podstawowych obowiązków rodzicielskich, a także obowiązków wobec założonej przez siebie rodziny (art. 23, art. 27, art. 60 k.r.o.), świadcząc alimenty na rzecz należącego do niej dziecka. Świadczenia te powinny być wówczas dokonywane w celu zaspakajania, utrzymania i wychowania dziecka. W tym zakresie utrata przez skazanego statusu ojca, wbrew argumentacji podnoszonej przez skarżącego obrońcę, nie pozwala na stwierdzenie jakoby zachowanie skazanego pozbawione było bezprawności. Otóż nieprawidłowym byłoby uznanie, że obowiązek spełniania świadczeń alimentacyjnych w okresie przed wydaniem orzeczenia w przedmiocie ustalenia bezskuteczności uznania ojcostwa, pozbawia zobowiązanie alimentacyjne podstawy prawnej. Brak też jest uzasadnienia dla ewentualnej tezy, że wskutek ustania prawnej więzi ojcostwa już przed wyrokiem odpadła podstawa prawna tych świadczeń.

Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że wyrok na który powołuje się skarżący nie działa wstecz w zakresie obowiązków obligacyjnych, zrealizowanych już uprawnień, jak również obowiązków rodzicielskich, ponieważ prowadziłoby to do społecznie szkodliwych i sprzecznych z założeniami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego skutków (wyrok SN z 8.12.1962 r., V K 721/62, OSNKW 1963/11/200). Równocześnie jednak istnieją ważne racje prawne i społeczne przemawiające za tym, by uznać wyłom od zasady wstecznego działania wyroku w sprawach w zakresie skutków świadczeń na utrzymanie i wychowanie dziecka, spełnionych przez ojca w okresie przed zerwaniem prawnej więzi jaką jest ojcostwo. W okresie gdy świadczenie alimentacyjne miało być spełniane z przeznaczeniem na utrzymanie i wychowanie dziecka, miało ono usprawiedliwioną podstawę prawną i ta właśnie podstawa stanowiła fundament do wydania wyroku stwierdzającego obowiązek alimentacyjny. Ustanie ojcostwa w następstwie wyroku sądowego nie ma wpływu na ocenę prawidłowości wyroku zasądzającego alimenty w okresie sprzed wyroku ustalającego bezskuteczność uznania dziecka (por. postanowienie SN z 26.01.2012 r., III CZP 91/11). Forsowanie stanowiska przeciwnego podważałoby znaczenie prawne ustawowego obowiązku zaspakajania potrzeb rodziny. Podkreślić należy, że art. 209 k.k. nie chroni powagi rzeczy osądzonej, a rodzinę i instytucje opieki, które to w dacie wydania wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków z dnia 2 października 2007 r., III RC 428/07 w przedmiocie alimentów realnie istniały. Prawidłowa identyfikacja wskazanych dóbr stanowiła punkt wyjścia dla zakreślenia sfery zachowań karalnych.

Wobec powyższego, zerwanie więzi biologicznej analizowane przez pryzmat ustalonego prawomocnym wyrokiem obowiązku alimentacyjnego nie może być kwalifikowane jako kontratyp, czy też okoliczność znosząca bezprawność. Mając na względzie ochronę dobra prawnego, jaką stanowi opieka, godzi się wskazać, że jej znaczenie, nawet w sytuacji zerwania więzi prawnej ojcostwa, nie zostaje pozbawione ochrony prawnej. W dalszym ciągu zachowanie skazanego z art. 209 k.k. charakteryzuje się bezprawnością rozumianą jako czyn zakazany przez prawo. Do wniosku tego prowadzi jednoznacznie podnoszona w orzecznictwie kwestia niedopuszczalności wystąpienia przez obowiązanego alimentacyjnie z roszczeniem regresowym do uprawnionego za okres sprzed ustalenia bezskuteczności uznania. Trwałość i pewność obowiązku alimentacyjnego, ale również dobro dziecka, ochrona jego statusu i praw podmiotowych na płaszczyźnie relacji rodzicielskiej, przesądza o tym, że ochrona ta z mocą wsteczną nie może zostać wyłączona. Ustalenie bezskuteczności uznania odnosi skutek prawny wyłącznie na przyszłość, tzn. dopiero od tego momentu ustaje obowiązek alimentacyjny względem osoby uprawnionej. Orzeczenie nakładające obowiązek alimentacyjny, przed zerwaniem więzi biologicznej prawno-rodzinnej, stanowi źródło praw alimentacyjnych drugiej osoby, chronione również przez prawo karne mimo późniejszego ustania tej więzi. Nie sposób podzielić zatem argumentacji obrońcy jakoby prawomocne ustalenie bezskuteczności uznania automatycznie unicestwiało przedmiot ochrony karnej z art. 209 k.k. z mocą wsteczną i wobec tego pozbawiało przestępstwo cechy bezprawności.

Zniesienie prawnej więzi wynikającej ze stosunku ojcostwa, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, nie pozostaje jednak bez wpływu na materialną cechę przestępstwa, którą na gruncie art. 1 § 2 k.k. stanowi społeczna szkodliwość czynu. Analiza przedmiotowych i podmiotowych przesłanek mających znaczenie przy ocenie jej stopnia jednoznacznie pozwala stwierdzić, że stopień społecznej szkodliwości czynu z art. 209 k.k. w przypadku zerwania więzi ojcostwa ulega zmniejszeniu (por. uchwała SN z 17.06.1993 r., I KZP 4/93). Oczywistym jest, że spełnianie obowiązku alimentacyjnego, w oparciu o zasądzający to świadczenie wyrok, posiada uzasadnienie formalnoprawne, które po pierwsze, wynika z więzi rodzinnej, a po drugie, znajduje swoje odzwierciedlenie w wyroku zobowiązującym do płacenia alimentów. Natomiast w sytuacji, w której więź rodzinna zostanie zerwana, jako niezasadne w demokratycznym państwie prawa i społecznie niesprawiedliwe, byłoby uznanie, że samo formalne zobowiązanie wyrażone w wyroku kompleksowo i zupełnie wpływa na ocenę społecznej szkodliwości czynu z art. 209 k.k. Skoro uprawnienie do alimentów wynika z więzi rodzinnej, która została unicestwiona już po wydaniu prawomocnego wyroku skazującego za czyn z art. 209 k.k. to w kontekście przesłanki wznowienia postępowania z art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu uległa zmianie, a jej stopień zmniejszeniu. W tym miejscu należy wskazać, że niższego stopnia społecznej szkodliwości czynu nie sposób upatrywać w rozmiarach wyrządzonej czy grożącej szkody, bądź sposobie i okolicznościach popełnienia czynu, ponieważ te jako zdarzenia przeszłe, które miały już miejsce stanowią aktualnie statyczny element oceny. Niemniej jednak należy podkreślić, że to przesłanki dynamiczne społecznej szkodliwości czynu, zmieniające się w czasie, podlegające aktualizacji bądź uchyleniu powodują, że obecnie czyn z art. 209 k.k., w wyniku ustania więzi ojcostwa, charakteryzuje się niższym stopniem społecznej szkodliwości w aspekcie rodzaju i charakteru naruszonego dobra, wagi naruszonych obowiązków. Do momentu ustalenia bezskuteczności uznania dziecka obowiązek alimentacyjny stanowi podstawowy obowiązek rodzica względem dziecka, znajdujący swoje uzasadnienie w art. 47 i art. 48 Konstytucji, art. 27 k.r.o. oraz jest objęty ochroną w art. 209 k.k. Z momentem zerwania więzi rodzicielskiej obowiązek ten - co już podkreślano - nie dezaktualizuje się jednakże traci materialne uzasadnienie, z którego wynika - więź prawnorodzinną. Pozostaje wówczas jedynie obowiązkiem formalnoprawnym, urzeczywistnionym w wyroku zasądzającym alimenty. To z kolei umniejsza rodzaj i charakter dobra objętego ochroną. Nie pozostaje również bez wpływu na wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, których nie sposób oceniać aktualnie w kategorii rażących, czy też istotnych. Nadto pod innym kątem klasyfikować należy motywację sprawcy. O ile w sytuacji, w której P. W. (1) był obowiązany do spełniania alimentów w dacie popełniania przestępstwa niealimentacji, można było ustalić ją jako naganną, o tyle w momencie uchylenia statusu ojca motywacji w tych kategoriach oceniać nie sposób. Ta różnoraka ocena stopnia społecznej szkodliwości urzeczywistnia się - zdaniem Sądu Apelacyjnego - nie tylko w przedmiotowych przesłankach społecznej szkodliwości ale również w jej warstwie podmiotowej. Skoro skazany P. W. (1), w czasie popełniania czynu z art. 209 k.k., posiadał status obowiązanego ojca, który aktualnie został uchylony, to obecnie można dostrzegać pejoratywności jego zachowania jednakże w kategorii niewypełniającego obowiązków wynikających z tytułu egzekucyjnego. Kompleksowa analiza przesłanek uwzględnianych przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości prowadzi jednoznacznie do wniosku, że w niniejszej sprawie sąd ponownie rozpoznający sprawę powinien w szczególny sposób ocenić materialnoprawny element przestępstwa, dokonując jego prawidłowej klasyfikacji i poddając stopniowaniu. Z punktu widzenia oceny społecznej szkodliwości, nie można zatem pominąć faktu, że wobec braku więzi rodzinnych skazanego i dziecka, które nie było dzieckiem oskarżonego i tylko dlatego uznał swoje ojcostwo, ze przyjął za wiarygodne oświadczenie matki dziecka, że jest jego ojcem i, że była mu wierna. Takie okoliczności, wobec zaprzeczenia ojcostwa, czynią szkodliwość zachowania P. W. (1) jedynie znikomą, po myśli art. 1 § 2 k.k., co nakazuje ostatecznie wznowienie postępowania, uchylenie zapadłego wyroku skazującego i umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.

Wbrew zapatrywaniu Sądu Okręgowego, bezsporne ustalenie (za pomocą badań DNA) bezskuteczności uznania ojcostwa (nowy fakt) mające miejsce w prawomocnym wyroku sądu cywilnego (nowy dowód) jest podstawą wznowieniową o której mowa wart. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k. Co znamienne, przytoczone przez ten Sąd orzeczenia SN i SA w K. odnoszące się do istoty wznowienia postępowania (ściślej: jego podstaw) znajdują dokładne zastosowanie w realiach zawisłej sprawy. W rzeczywistości bowiem w dacie skazania P. W. (1) za czyn z art. 209 § 1 k.k. sąd rejonowy - z oczywistych powodów - nie mógł mieć wiedzy o tym że P. W. (1) nie jest biologicznym ojcem małoletniego pokrzywdzonego. Jasnym jest, że wyrok wyłączający ojcostwo skazanego nosi cechę nowości w stosunku do stanu sprawy w momencie prawomocnie zakończonego postępowania.

Mając powyższe na uwadze, wobec wykazania przez wnioskodawcę przesłanki z art. 540 § 1 pkt 2 lit. a k.p.k., należało uchylić wyrok Sądu Rejonowego dla WrocławiaKrzyków we Wrocławiu z dnia 29 października 2013 r., sygn. akt VII K 726/13 i na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. umorzyć postępowanie karne w stosunku do oskarżonego P. W. (1), s. S. i G. zd. W., ur. (...) w O. (noszącego poprzednio nazwisko (...) w dacie wydania wyroku przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków z dnia 29 października 2013r. sygn. akt VII K – 726/13), obciążając kosztami tego postępowania karnego Skarb Państwa;

Z uwagi na zasadę słuszności, na podstawie art. 639 k.p.k. w zw. z art. 624 § 1 k.p.k. zwolniono wnioskodawcę P. W. (1) od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie o wznowienie postępowania i z tego powodu zarządzono zwrot wniesionej przez niego opłaty w wysokości 150 złotych.