Wyrok z dnia 1997-03-06 sygn. IV KKN 78/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KKN 78/96

POSTANOWIENIE

Dnia 6 marca 1997 r.

Sąd Najwyższy w - Izba Kama na rozprawie w składzie

następującym:

Przewodniczący: SSN - Elżbieta Sadzik

Sędziowie SN: - Piotr Hofmański (spraw.)

Józef Skwierawski

Protokolant - Ewa Bońkowska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej - Urszuli Arszennik-Jaroszek po rozpoznaniu w dniu 6 marca 1997 r.

o uznanie za nieważny wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w K|

wydanego na sesji wyjazdowej w C w dniu 8 lipca 1947 r., sygn.

z powodu kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Apelacyjnego w z dnia 21 września 1995 r. sygn. II Ko utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Wojewódzkiego w z dnia 25 maja 1995 r. sygn. II Ko

1. uchyla zaskarżone postanowienie a także utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Wojewódzkiego i sprawę przekazuje Sądowi Wojewódzkiemu w do ponownego rozpoznania
2. zarządza zwrot wniesionej opłaty od kasacji w kwocie 500,- zł na rzecz

(…)

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zarzuty podniesione w kasacji nie mogą prowadzić do jej uwzględnienia. Rację ma bowiem prokurator gdy podnosi, że zarzut obrazy art. 2 § 1 pkt 1 kpk „w tej mierze aby osoba niewinna nie poniosła odpowiedzialności karnej” w żaden sposób nie przy staje do rozstrzygnięć sądów działających w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Sąd kasacyjny nie jest także władny orzekać poza zakresem kasacji i rozważać, czy sąd, którego orzeczenie zostało zaskarżone, dopuścił się uchybień nie podniesionych w kasacji i badać ich ewentualnego wpływu na treść orzeczenia (art. 473a § 1 kpk). Wolno mu czynić to jedynie wówczas, gdy stwierdzi, że w sprawie dopuszczono się uchybień wymienionych w art. 388 kpk.

Taka właśnie sytuacja zachodzi w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania. W zażaleniu na postanowienie Sądu Wojewódzkiego podniesiony został zarzut obrazy art. 70 § 1 kpk polegający na tym, że w postępowaniu przed tym Sądem, pomimo że zachodziły wątpliwości co do poczytalności wnioskodawcy, nie miał on pełnomocnika. Zarzut ten nie został jednak podniesiony w kasacji. Tymczasem w ocenie Sądu Najwyższego błędny jest pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego, który odniósł się do podniesionego zarzutu odwoławczego wywodząc, że w sprawie o uznanie orzeczenia za nieważne wnioskodawca nie jest oskarżonym i w związku z tym wątpliwości co do jego poczytalności nie uzasadniają zastosowania art. 70 § 1 kpk.

Trafne jest spostrzeżenie, że wnioskodawca dochodzący uznania wyroku za nieważny nie jest oskarżonym. Nie ulega jednak wątpliwości, że w postępowaniu o uznanie orzeczenia za nieważne na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. korzysta on z uprawnień oskarżonego, z uwagi na charakter badanej kwestii, która dotyczy przecież jego odpowiedzialności kaniej. Za taką wykładnią przemawia także treść art. 2 ust. 1 in fine ustawy lutowej, według którego stwierdzenie nieważności orzeczenia uznaj e się za równoznaczne z uniewinnieniem. W orzecznictwie Sądu Najwyższego uznaje się, że taki właśnie jest status wnioskodawcy w omawianym postępowaniu. W postanowieniu z dnia 3 kwietnia 1996 r., sygn. II KKN 4/96 (nie publikowanym) Sąd Najwyższy uznał, że do wnioskodawcy ma zastosowanie art. 486 kpk, w związku z czym nie jest dopuszczalne wniesienie kasacji na niekorzyść osoby represjonowanej po jej śmierci, od postanowienia uznającego wydane w stosunku do niej orzeczenie za nieważne (tak także Sąd Najwyższy w niepublikowanych postanowieniach z 28 sierpnia 1996 r., sygn. V KKN 12/96 oraz z 26 września 1996 r., sygn. II KKN 87/96). Cytowane orzeczenia dotyczą wprawdzie odmiennej sytuacji procesowej, oparte są jednak na zapatrywaniu prawnym mającym zasadnicze znaczenie także w sprawie będącej przedmiotem rozpoznania w sprawie niniejszej.

Skoro zatem wnioskodawca dochodzący uznania orzeczenia za nieważne w trybie ustawy lutowej korzysta z praw oskarżonego, musi on mieć pełnomocnika w razie uzasadnionej wątpliwości co do jego poczytalności (art. 70 § 1 pkt 2 kpk). Nie wyznaczenie wnioskodawcy w takiej sytuacji pełnomocnika, gdy nie ma pełnomocnika z wyboru, stanowi uchybienie wymienione w art. 388 pkt 6 kpk.

W sprawie niniejszej zachodziły wątpliwości co do poczytalności o czym przekonują nie tylko jego wypowiedzi na posiedzeniu Sądu Wojewódzkiego, ale także treść przedłożonego zaświadczenia stwierdzającego, że cierpi on na zespół otępienny, zaniki orientacji i pamięci. Okoliczności te dostrzegł Sąd Apelacyjny uznając, że wątpliwości co do poczytalności wnioskodawcy faktycznie zachodzą, niemniej opierając się na wadliwym poglądzie prawnym nie uchylił zaskarżonego orzeczenia stosownie do nakazu wynikającego z art. 388 kpk i zaskarżone postanowienie Sądu Wojewódzkiego utrzymał w mocy.

Konstatując powyższe Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego, a wychodząc poza granice wniosku autora kasacji, także utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Wojewódzkiego. Jest bowiem oczywiste, że w razie przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania Sąd ten, będąc związany poglądem prawnym wyrażonym w niniejszym postanowieniu (arg. z art. 391 § 3 kpk w zw. z art. 462 kpk), musiałby uchylić także postanowienie Sądu Wojewódzkiego i przekazać sprawę temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.

Rozważywszy powyższe Sąd Najwyższy orzekł jak w postanowieniu, o opłacie od kasacji rozstrzygając stosownie do art. 465 § 3 kpk.