Uchwała z dnia 1992-11-30 sygn. III CZP 134/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 134/92

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 30 listopada 1992 r.

Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła.

Sędziowie SN: Z. Świeboda, C. Żuławska (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Gminy Miasta S. przeciwko Przedsiębiorstwu Ogólnobudowlanemu (...) w G. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 18 listopada 1992 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 3 sierpnia 1992 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 13 czerwca 1967 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 110; zm: Dz. U. z 1991 r. Nr 22, poz. 93) gmina ma obowiązek uiszczenia opłaty sądowej (wpisu) w sprawie, w której dochodzi należności czynszowej z tytułu wynajmu lokalu użytkowego?

podjął następującą uchwałę:

Przy dochodzeniu zapłaty czynszu najmu lokalu użytkowego gmina ma obowiązek uiszczenia opłat sądowych (art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.).

Uzasadnienie

Przedmiotem pozwu jest zapłata kwoty 22.390.210 zł, jakiej powodowa Gmina miasta S. dochodzi od pozwanego Zakładu Usług Ogólnobudowlanych (...) Jana O. w G. tytułem czynszu najmu lokalu użytkowego.

Wobec nieuiszczenia, mimo wezwania Sądu, opłaty sądowej, Sąd Wojewódzki zwrócił pozew powodowi.

Rozpoznając sprawę na skutek zażalenia powoda Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość prawną, o której rozstrzygnięcie zwrócił się do Sądu Najwyższego w trybie art. 391 k.c., wyrażając ją w pytaniu sformułowanym w sentencji uchwały.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nowelizacja ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, dokonana w 1991 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 22, poz. 93), pozostaje w ścisłym związku z reformą administracji, a w szczególności z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95 ze zm.). Reforma zakrojona została szeroko W sferze związanej z życiem gospodarczym rozszerzyła zadania i funkcje samorządu terytorialnego, wyposażając jego jednostki w samodzielność prawną, organizacyjną i majątkową. W szczególności przy wykonywaniu zadań własnych (art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r.) mogą one prowadzić działalność gospodarczą, występując w obrocie cywilnoprawnym na własny rachunek i organizować przedsięwzięcia gospodarcze zarówno w formie prawnej przedsiębiorstwa, jak i w innych formach organizacyjnych, np. przez zakłady budżetowe (art. 9 ust. 1 cyt. ustawy). Działalność ta może m.in. obejmować administrowanie budynkami stanowiącymi własność gminy (por. zał. nr 2 do uchwały nr XVIII/145/91 z dnia 13 czerwca 1991 r. Rady Miasta S.) - w sprawie niniejszej chodzi bowiem o taką właśnie działalność, a nie o realizację komunalnego budownictwa, jak to wydaje się przyjmować Sąd Apelacyjny. Ponieważ zgodnie z istotą samorządu terytorialnego jego działalność ma służyć zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty (art. 7 ust. 1 cyt. ustawy), to nie ulega wątpliwości, że w razie, gdy prowadzona przez gminę działalność gospodarcza przynosi zyski, powinny one również służyć tym potrzebom. Nie można jednak podzielić poglądu powoda, że jeśli działalność ta nie przynosi zysków, to przestaje być działalnością gospodarczą, przeczy temu chociażby fakt, że przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, chociaż są dotowane, nie przestają przez to być przedsiębiorstwami, czyli jednostkami powołanymi właśnie do prowadzenia działalności gospodarczej. Trzeba zwrócić uwagę, że powyższy pogląd powoda, zgodnie z którym konieczną cechą definiującą "działalność gospodarczą" jest jej dochodowość, prowadziłby w odniesieniu do działań gmin do całkowitej przypadkowości i zmienności kwalifikacji, ten sam bowiem rodzaj działań musiałby być kwalifikowany jako "gospodarczy" lub "niegospodarczy" w zależności od podmiotu, okresu, lokalizacji geograficznej, koniunktury itp. Wystarczy wskazać w odniesieniu do najmu lokali użytkowych, że ustalanie czynszów następuje w trybie przetargu i mogą się one kształtować także na poziomie przynoszącym zysk.

W rozważanej kwestii obowiązku (braku obowiązku) uiszczenia opłat sądowych do takich samych wniosków prowadzi analiza art. 8 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.). W przepisie tym użyto określenia "działalność gospodarcza" w odniesieniu do instytucji państwowych (tekst pierwotny, obecnie - ust. 1). Jest oczywiste, że zarówno z tego odniesienia, jak i z faktu, że w okresie wydania tej ustawy nie istniała w ogóle możliwość ani ustalenia, ani zweryfikowania (poprzez upadłość) rentowności żadnej instytucji państwowej, a nawet przedsiębiorstwa państwowego - wynika jednoznacznie, iż określenie "działalność gospodarcza" wskazywało jedynie na dziedzinę tej działalności, a nie na jej zarobkowy charakter. Nie można przyjąć, że w ramach tego samego przepisu w jego ust. 2 zostało użyte to samo określenie "działalność gospodarcza" w odmiennym rozumieniu.

Ustosunkowując się na koniec do wątpliwości Sądu Apelacyjnego co do zestawienia określenia "działalność gospodarcza" użytego w omawianym art. 8 cyt. ustawy o kosztach sądowych z określeniem użytym w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 41, poz. 324 ze zm.) należy wskazać, że w tej ostatniej ustawie pojęcie to zostało zdefiniowane dla innych celów. Chodziło mianowicie o wprowadzenie nowej w ówczesnym czasie zasady swobody działalności gospodarczej, w związku z którą najbardziej istotne było zaakcentowanie, że działalność gospodarcza nie jest działalnością dofinansowywaną "z zewnątrz".

Uwzględniając powyższe, należało udzielić odpowiedzi o treści wskazanej w uchwale. Zauważyć też trzeba, że argumentacja powoda o skąpych środkach, będących w dyspozycji gmin, nie mogła zaważyć na stanowisku Sądu Najwyższego w przedmiocie obowiązku uiszczania opłat sądowych przez gminy w ogólności, po pierwsze bowiem - wygranie sprawy zapewnia zwrot kosztów procesu, po drugie zaś - w konkretnych, uzasadnionych szczególnymi warunkami przypadkach strona może uzyskać zwolnienie od kosztów sądowych (art. 98 i 111 k.p.c.).

OSNC 1993 r., Nr 5, poz. 79