Postanowienie z dnia 2001-06-13 sygn. II CKN 498/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 498/00

Postanowienie Sądu Najwyższego

z dnia 13 czerwca 2001 r.

Przewodniczący: SSN Helena Ciepła (sprawozdawca).

Sędziowie: SN Gerard Bieniek, SA Teresa Bielska-Sobkowicz.

Protokolant: Anna Banasiuk.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 1997 r. Sąd Wojewódzki w Poznaniu Ośrodek Zamiejscowy w Lesznie oddalił powództwo Józefy A. o umorzenie egzekucji z majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.

Rozstrzygnięcie to oparł na ustaleniu, że mąż powódki w ramach prowadzonej w formie spółki cywilnej działalności gospodarczej zaciągnął bez w zgody współmałżonki kredyty zabezpieczone hipotecznie na nieruchomości zabudowanej, stanowiącej współwłasność ich oraz małżonków Romana i Hanny A. Kredyty zostały zaciągnięte w Banku Spółdzielczym w M. G., a następnie w drodze cesji przeszły na rzecz pozwanego Gospodarczego Banku W. S.A., który dnia 26 lipca 1996 r. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny i wystąpił do Sądu Rejonowego o nadanie klauzuli wykonalności także wobec powódki z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością ustawową.

W ocenie Sądu Wojewódzkiego zawarte przez męża powódki umowy kredytowe nie były czynnościami przekraczającymi zwykły zarząd majątkiem wspólnym, zatem dla swej skuteczności nie wymagają zgody współmałżonka i są ważne.

Wyrokiem z dnia 28 października 1998 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu zmienił zaskarżony wyrok w zakresie oddalającym powództwo wobec pozwanego Gospodarczego Banku W. S.A. w ten sposób, że umorzył egzekucję, skierowaną do wchodzącego w skład majątku wspólnego dłużnika Ryszarda A. i jego żony, tj. powódki, "udziału w ¹/2 części nieruchomości położonej w M. G.".

W motywach Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia Sądu Wojewódzkiego. Nie aprobował jednak oceny jurydycznej tego sądu w przedmiocie zakwalifikowania wymienionych umów kredytowych do czynności zwykłego zarządu. Uznał mianowicie, że zaciągnięcie kredytów na kwotę 520.000.000 zł w sytuacji, gdy majątek małżonków stanowiła połowa udziału w nieruchomości zabudowanej położonej w M. G., a obroty spółki sięgały 198.535.000 zł, jest obciążeniem umiarkowanym, nie wymagającym zgody współmałżonka. Niewyrażenie przez powódkę zgody na zawarcie tych umów i odmowa ich potwierdzenia powoduje zdaniem tego sądu ich nieważność, co uzasadnia umorzenie egzekucji.

W kasacji pozwany zarzucił naruszenie art. 53 ust. 3 Prawa bankowego przez niewłaściwe zastosowanie i wniósł o zmianę wyroku, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W sytuacji gdy skarżący nie zarzuca naruszenia przepisów postępowania przez poczynienie wadliwych ustaleń, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, dla oceny trafności zarzutu naruszenia prawa materialnego miarodajny jest stan faktyczny przyjęty za podstawę rozstrzygnięcia.

W ustalonym stanie zarzut naruszenia art. 53 ust. 3 Prawa bankowego z dnia 31 stycznia 1989 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 359) jest bezzasadny.

Zgodnie z tym przepisem dłużnik, w drodze powództwa, może żądać umorzenia w całości lub części egzekucji prowadzonej przez banki, o których mowa w art. 49 pkt 1, według Kodeksu postępowania cywilnego bądź przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jeżeli egzekwowana wierzytelność nie istnieje lub istnieje w kwocie mniejszej albo gdy dłużnik zgłasza wzajemne roszczenia nadające się do potrącenia z wierzytelności egzekwowanej.

Problem, który wyczerpuje istotę rozpoznawanej sprawy, a także jest przedmiotem zarzutu kasacyjnego, sprowadza się do dokonania wykładni tego przepisu w zakresie zawartego w nim pojęcia "dłużnik". Chodzi o to, czy pojęcie to obejmuje także małżonka dłużnika, przeciwko któremu nadano klauzulę wykonalności w trybie art. 787 k.p.c.

Wykładnia literalna powołanego przepisu art. 53 ust. 3 prowadzi do wniosku, że przepis ten odsyłając do egzekucji prowadzonej według Kodeksu postępowania cywilnego bez żadnych ograniczeń czy wyłączeń przejmuje pojęcie dłużnika w rozumieniu przepisów tego kodeksu normujących postępowanie egzekucyjne. Według tych przepisów w postępowaniu egzekucyjnym występują dwie strony: wierzyciel egzekwujący i dłużnik egzekwowany. O tym, kto jest stroną w tym postępowaniu, decyduje treść tytułu wykonawczego, w którym musi być dokładnie oznaczona osoba wierzyciela, jak i dłużnika, przeciwko któremu wierzyciel uzyskał tytuł wykonawczy. Dłużnikiem zatem jest osoba wymieniona w tytule wykonawczym, przeciwko której wszczęto postępowanie egzekucyjne (art. 776, 803, 812 § 1 k.p.c.).

Wątpliwości budzi sytuacja, jaka powstaje po nadaniu klauzuli wykonalności w trybie art. 787 k.p.c. przeciwko małżonkowi dłużnika. Kwestia, czy taki małżonek staje się wówczas dłużnikiem egzekwowanym, któremu służy roszczenie o umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.c.), czy też nadal zachowuje status osoby trzeciej mającej roszczenie z art. 841 k.p.c., była i jest sporna zarówno w literaturze, jak i w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 lutego 1968 r., III CZP 89/67 (OSPiKA 1979, poz. 93) wyraził pogląd, że taki małżonek staje się dłużnikiem egzekwowanym. Pogląd ten Sąd Najwyższy uzasadnił tym, że jeżeli przeciwko małżonkowi dłużnika nie została nadana klauzula wykonalności w trybie art. 787 k.p.c., to zachodzi niedopuszczalność egzekucji pod względem proceduralnym, gdyż jest ona skierowana przeciwko osobie, która według tytułu wykonawczego nie jest dłużnikiem. Pogląd ten Sąd w obecnym składzie podziela, bowiem stanowi on konsekwencję przytoczonych wyżej rozważań, z których wynika, że egzekucję wszczyna się na podstawie tytułu wykonawczego i prowadzi w granicach nim wytyczonych. Zatem, małżonek dłużnika z chwilą nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności staje się dłużnikiem egzekwowanym. Przysługuje mu więc obrona przy pomocy środków przewidzianych dla takiego dłużnika w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym. Ma on w szczególności możliwość wniesienia powództwa opozycyjnego (art. 840 k.p.c.) oraz o umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.c. i art. 53 ust. 3 Prawa bankowego). Nie może natomiast przeciwdziałać prowadzeniu egzekucji z określonego przedmiotu naruszającej jego prawo, gdyż przestał już być osobą trzecią w rozumieniu art. 841 k.p.c.

Odmienne stanowisko zajmował Sąd Najwyższy np. w orzeczeniach z dnia 1 stycznia 1968 r., II PZ 1/68 (OSPiKA 1968, nr 11, poz. 241) i z dnia 11 czerwca 1969 r., II CZ 61/69 (OSNC 1970, nr 4, poz. 65). Przyjmował w nich za decydujące dla rozstrzygnięcia omawianego zagadnienia argumenty materialnoprawne, a nie skutki, jakie powstają z chwilą nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi.

W świetle przytoczonych rozważań argument skarżącego, że powódka nie była stroną umowy kredytowej i czynności tej nie potwierdziła, mający uzasadniać zgłoszony zarzut błędnej wykładni art. 53 ust. 3 Prawa bankowego z 1989 r., nie podważa trafności zaskarżonego orzeczenia.

Z tych względów kasację, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw, oddalono (art. 393¹² k.p.c.).