Postanowienie z dnia 2000-04-27 sygn. IV KKN 275/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KKN 275/99

Postanowienie Sądu Najwyższego 

z dnia 27 kwietnia 2000 r.

Przewodniczący: SSN Józef Skwierawski (spraw.).

Sędziowie SN: Andrzej Deptuła, Józef Szewczyk.

Protokolant: Elżbieta Brejniak.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 30 października 1946 r. (R /46) b. Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach uniewinnił Jana K. od zarzutu popełnienia f przestępstwa z art. 9 dekretu z dnia 30 października 1944 r. o obronie Państwa (Dz. U. Nr 10, poz. 50), polegającego na tym, że "będąc członkiem organizacji AK przechowywał broń "Sten" i pistolet "Vis" od roku 1945 do 21 września 1945 r. w stodole w słomie we wsi H., z którą to bronią wraz z kolegą M. Mikołajem na napadzie w majątku M. zrabował pięćset złotych gotówki, dwie koszule oraz jeden bochenek chleba". W dniu 2 listopada 1946 r. Jan K. zwolniony został z więzienia, po okresie zatrzymania i tymczasowego aresztowania trwającego łącznie 6 miesięcy i 13 dni (od dnia 19 kwietnia 1946 r.).

W dniu 24 marca 1998 r. Jan K. złożył wniosek o "unieważnienie decyzji o aresztowaniu" i przyznanie "odszkodowania w kwocie 25.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za ból i cierpienia", jakich doznał w więzieniu.

Wniosek ten zmodyfikował na rozprawie, wnosząc jedynie o "unieważnienie wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 30 października 1946 r.

Postanowieniem z dnia 5 maja 1999 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie (II Ko /98) "stwierdził w stosunku do Jana K nieważność wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 30 października 1946 r., sygn. akt R /46, uniewinniającego od przestępstwa z art. 9 dekretu z dnia 30 października 1944 r. o obronie Państwa". Orzeczenie to, wobec niezaskarżenia przez żadną ze stron, uprawomocniło się bez postępowania odwoławczego.

W dniu 21 maja 1999 r. Prokurator Generalny wniósł - na podstawie art. 521 kpk -kasację na niekorzyść Jana K. zaskarżając to postanowienie w całości, i podnosząc zarzut "rażącego naruszenia art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.) polegającego na rozpoznaniu wniosku Jana K. i stwierdzeniu nieważności wyroku (...) uniewinniającego go od zarzutów popełnienia przestępstwa (... ), zamiast pozostawienia wniosku bez rozpoznania."

Autor kasacji utrzymuje, że treść art. 7 ust. 1 ustawy zobowiązywała Sąd do pozostawienia wniosku bez rozpoznania. W kasacji sformułowano wniosek o "uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Częstochowie" - stwierdzając, że proponowane orzeczenie następcze "uzasadnione jest nie tylko treścią art. 537 § 2 kpk, lecz również art. 7 ust. 2 powołanej wyżej ustawy, przyznającego stronom uprawnienie do zaskarżenia orzeczenia o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wynika, że merytoryczną podstawą tego orzeczenia było ustalenie, iż czyn miał miejsce "w czasie przewidzianym w art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 25 lutego 1991 r." i "nie istnieją równocześnie przesłanki z art. 1 ust. 3 tej ustawy". Sąd wyraził też pogląd, że "postawienie J.K. zarzutu popełnienia przestępstwa stricte kryminalnego nastąpiło z powodu jego działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (przynależność do Armii Krajowej) i było wyrazem represji ze strony ówczesnych władz".

Dla oceny zasadności zarzutów kasacji istotne jest wszakże stwierdzenie, że w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia uznano, iż "z powodu" działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wydany został wyrok uniewinniający. Nie można przecież zaakceptować poglądu, według którego wydanie wyroku uniewinniającego jest wyrazem represjonowania z jakiegokolwiek "powodu", skoro uniewinnienie - co oczywiste -nie stanowi represji. Wyrok uniewinniający wyraża bowiem w najczystszej postaci i w najbardziej dobitnej formie procesowej przekonanie Sądu o braku podstaw do jakiejkolwiek reakcji prawa karnego.

Przyczyną, która prowadziła Sąd do wydania orzeczenia uznającego za nieważny wyrok uniewinniający jest - być może - taka konstrukcja art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 lutego 1991 r., która nie ograniczając zakresu orzeczeń podlegających uznaniu za nieważne ze względu na ich treść, wymienia jednocześnie obok "czynu przypisanego" także "czyn zarzucony" jako wymagający oceny według kryterium związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. O ile nie sposób potwierdzić, że przepis ten zawiera jakiekolwiek ograniczenie zakresu orzeczeń, które podlegać mogą uznaniu za nieważne - o tyle oczywiste jest przecież, że powzięcie przekonania o braku takiego ograniczenia, bez zaznajomienia się z całością ustawy, byłoby przedwczesne. Już postanowienie zawarte w art. 2 ust. 1 zd. 2 ustawy skłaniać musi do istotnych wątpliwości związanych z możliwością uznania za nieważny wyroku uniewinniającego. Jeżeli bowiem skutkiem stwierdzenia nieważności jest stan "równoznaczny" z uniewinnieniem, to unieważnienie wyroku uniewinniającego nie może być uznane za zgodne z intencją racjonalnego ustawodawcy. Równie istotne wątpliwości nasuwać musi fakt, że stwierdzenie nieważności ma być rezultatem działań podejmowanych na korzyść osoby represjonowanej (art. 3 ust. 1 cyt. ustawy), gdy tymczasem nie można mówić o takim kierunku działania wtedy, kiedy skutkiem podjętych czynności jest wyeliminowanie wyroku uniewinniającego przez stwierdzenie jego nieważności, a więc stworzenie stanu uznanego za równoznaczny z uniewinnieniem.

Całkiem jednoznacznie kwestię tę reguluje natomiast - najwyraźniej niedostrzeżony przez Sąd - przepis art. 7 ust. 1 cyt. ustawy, który zobowiązuje do pozostawienia bez rozpoznania wniosku o uznanie orzeczenia za nieważne, "jeżeli oskarżonego uniewinniono". Uwzględniając jego treść, zarzut kasacji uznać należało za ujawniający rażące naruszenie prawa i wpływ tego naruszenia na treść orzeczenia.

W tych warunkach uchylono zaskarżone postanowienie i sprawę przekazano Sądowi Okręgowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania. W czasie ponownego rozpoznania sprawy - jeżeli okaże się to niezbędne - Sąd wyjaśni wnioskodawcy przyczyny uchylenia zapadłego uprzednio orzeczenia i pouczy wnioskodawcę o treści art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 25 lutego 1991 r. w obowiązującym aktualnie brzmieniu.

Wszystkie wywiedzione wyżej motywy uzasadniają część dyspozytywną wydanego w nin. sprawie orzeczenia Sądu Najwyższego.