Postanowienie z dnia 2012-12-05 sygn. I CZ 176/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt  I CZ 176/12

Postanowienie Sądu Najwyższego

z dnia 5 grudnia 2012 r.

SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)

SSN Jan Górowski

SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Patrycji K. przy uczestnictwie Piotra K. o stwierdzenie nabycia spadku, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 5 grudnia 2012 r., zażalenia uczestnika na postanowienie Sądu Okręgowego w W. z dnia 20 sierpnia 2012 r., sygn. akt IV Ca 1346/11,

1. oddala zażalenie;
2. zasądza od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 20 sierpnia 2012 r. odrzucił apelację uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w W. z dnia 31 maja 2011 r. w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku oraz zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni 180 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Podkreślił, że Sąd Rejonowy zaskarżonym postanowieniem stwierdził nabycie spadku po Andrzeju K. na podstawie ustawy w częściach równych po 1/2 przez córkę Patrycję K. i syna Piotra K. Apelacja została wniesiona przez uczestnika postępowania, który zarzucił naruszenie art. 670 KPC przez stwierdzenie nabycia spadku bez wcześniejszego ustalenia, czy otwarty i ogłoszony testament ustny Andrzeja K. z dnia 29 grudnia 2010 r. spisany dnia 1 marca 2011 r. jest ważny. Zdaniem Sądu Okręgowego, apelacja podlegała odrzuceniu z uwagi na brak substratu zaskarżenia, apelacja została bowiem wniesiona od nieistniejącego rozstrzygnięcia. Stosownie do art. 677 § 1 KPC, w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku Sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. W sentencji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku Sąd nie zawiera rozstrzygnięć o treści negatywnej, odniesienie się zaś do kwestii ważności testamentu następuje w uzasadnieniu takiego postanowienia.

Uczestnik postępowania wniósł zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego, zarzucając naruszenie art. 677 § 1 KPC przez uznanie, że przepis ten, wskazując elementy postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, wymienia je w sposób enumeratywny, wykluczając w szczególności ustalenia co do ważności testamentu, oraz art. 373 KPC przez odrzucenie apelacji, pomimo że Sąd Rejonowy w sentencji postanowienia nie odniósł się do żądania uczestnika w zakresie ustalenia ważności testamentu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1999 r., I CKN 1109/97, rzeczą sądu prowadzącego postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku jest ocena ważności testamentu. Postanowienie to zostało jednak wydane w odmiennym stanie faktycznym niż w niniejszej sprawie. Spadkodawczyni pozostawiła bowiem trzy testamenty, a Sąd Rejonowy stwierdził nabycie spadku na podstawie ostatniego testamentu. Sąd Najwyższy podkreślił, że sąd spadku bada w urzędu, kto jest spadkobiercą; w szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, iż testament u niej się znajduje; jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. Wynika z tego, że podstawowy obowiązek sądu spadku dotyczy ustalenia, kto jest spadkobiercą. Obejmuje to zarówno spadkobierców powołanych do spadku z ustawy, jak i z testamentu. W tym drugim przypadku konieczne jest wstępne stwierdzenie, czy spadkodawca pozostawił testament, następnie jego otwarcie i ogłoszenie oraz zbadanie zarzutów kwestionujących jego ważność.

W niniejszej natomiast sprawie Sąd Rejonowy stwierdził nabycie spadku z ustawy przez wnioskodawczynię i uczestnika postępowania. Z uzasadnienia postanowienia Sądu Rejonowego wynika, że sporządzony przez spadkodawcę testament ustny zawiera zapis na korzyść uczestnika postępowania. Taki testament nie ma wpływu na zmianę porządku dziedziczenia z ustawy. W konsekwencji należy zatem przyjąć, że art. 670 § 1 KPC, obligujący sąd do badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, nie obejmuje badania ważności testamentu obciążającego spadkobiercę ustawowego zapisem (art. 968 KC).

Podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia art. 677 § 1 KPC jest bezprzedmiotowy. Niezależnie bowiem od tego, że w sentencji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie zamieszcza się rozstrzygnięć negatywnych (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 1969 r., III CZP 132/68, OSNCP 1969, nr 7-8, poz. 131), postanowienie takie nie obejmuje też uprawnień spadkowych innych osób, w tym m.in. zapisobiercy. Bezprzedmiotowy jest też w konsekwencji zarzut naruszenia art. 373 KPC, skoro kognicja Sądu stwierdzającego nabycie spadku przez spadkobierców ustawowych nie obejmuje badania ważności testamentu ustnego, który obciąża spadkobierców zapisem.

Z przedstawionych powodów orzeczono, jak w sentencji (art. 398 w związku z art. 394 § 3 KPC).