Wyrok z dnia 2003-03-07 sygn. I CKN 11/01

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 11/01

Wyrok Sądu Najwyższego

z dnia 7 marca 2003 r.

Uzasadnienie

Sąd pierwszej instancji uwzględnił w części powództwo o zapłatę, tj. do wysokości kwoty 57.745,56 zł, a w pozostałej części powództwo oddalił.

Apelacje obu stron oddalił Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 8 lutego 2000 r., znosząc wzajemnie koszty postępowania apelacyjnego. Uzasadniając trafność rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji w części oddalającej powództwo, Sąd odwoławczy potwierdził wystąpienie skutku w postaci przedawnienia części roszczeń powódki z upływem dwuletniego terminu przedawnienia, określonego w art. 554 k.c., liczonego od ich wymagalności, którą określono na chwilę przeniesienia na pozwanego kupującego własności rzeczy. Zarazem Sąd ten stwierdził, że przyjęcie przez pozwanego bez zastrzeżeń faktur oraz okresowe dokonywanie przezeń płatności na pokrycie wcześniejszych należności są działaniami, które nie noszą znamion oświadczeń pozwanego, pozwalających na ich kwalifikację jako uznanie roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c. Sąd drugiej instancji podkreślił nadto, że przesłanki przedawnienia muszą być oceniane samodzielnie w odniesieniu do roszczenia wynikającego odrębnie z każdej umowy, a tymczasem pozwany nigdy nie wskazał w wykonaniu której umowy świadczy, wobec czego nie można uznać wystąpienia takich skutków prawnych dokonywanych wpłat, na które powołuje się powódka.

Kasacja powódki oparta została na pierwszej postawie kasacyjnej. Skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 117 k.c. w związku z art. 123 § 2 k.c. oraz nieuwzględnienie okoliczności wynikających z wykładni art. 118 k.c. Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku "... w części oddalającej powództwo ..." i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu kasacji skarżąca wywodzi, że przy zawieraniu każdorazowej transakcji sprzedaży zapłata za pobraną partię towaru była odraczana na czas określony - oznaczany jako "po sezonie", a więc - zdaniem powódki - każdorazowa wpłata dokonywana przez pozwanego w celu uregulowania zaległych zobowiązań "stanowiła uznanie istnienia zaległych płatności", skutkiem czego było przerwanie biegu przedawnienia.

Powódka twierdzi nadto, że przyjęcie przez pozwanego faktur bez zastrzeżeń oraz okresowe spłaty zaległych należności spowodowały przerwanie biegu przedawnienia, co w jej ocenie skutkowało przedłużeniem terminu przedawnienia do lat 3 - zgodnie z treścią art. 118 k.c.

Pozwany w odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych, kwestionując stanowisko powódki, iż przyjęcie faktur oraz dokonanie zapłaty bez określenia tytułu płatności stanowi uznanie roszczenia w rozumieniu przepisów k.c. regulujących przedawnienie.

Z kolei powódka, w piśmie procesowym z dnia 5 marca 2001 r., podtrzymała kasację "... w części oddalającej powództwo", twierdząc, że spłata przez pozwanego zaległych należności była bezspornie uznaniem przez niego roszczeń powódki, co pociągało za sobą przerwanie biegu przedawnienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja nie została oparta na usprawiedliwionych podstawach.

Zarzut niewłaściwego zastosowania art. 117 k.c. nie mógł stać się przedmiotem kontroli kasacyjnej Sądu Najwyższego, bowiem strona powodowa ani nie wskazała którego z dwóch paragrafów art. 117 k.c. zarzut ten dotyczy, ani też nie zaprezentowała w uzasadnieniu kasacji żadnych argumentów, mogących przemawiać za trafnością postawionego zarzutu. Sformułowanie w powyższy sposób zarzutu naruszenia rozbudowanego konstrukcyjnie art. 117 k.₃c. narusza ustawowy wymóg przytoczenia podstawy kasacyjnej i jej uzasadnienia (przewidziany w art. 393³ pkt 2 k.p.c.) i wymyka się spod merytorycznej kontroli Sądu Najwyższego.

Nie może również odnieść zamierzonego przez skarżącą skutku zarzut nieuwzględnienia okoliczności wynikających z wykładni art. 118 k.c. Po pierwsze, wstępne sformułowanie tego zarzutu w konwencji określonej w podany w kasacji sposób, a więc zaniechania Sądu, wskazuje na uchybienie o charakterze procesowym, które nie może być skutecznie kontestowane w ramach pierwszej, a więc nieadekwatnej w tym przedmiocie podstawy kasacyjnej. Natomiast rozwinięcie w uzasadnieniu kasacji zarzutu naruszenia art. 118 k.c. sprowadza się do błędnego poglądu, iż przyjęcie przez pozwanego faktur oraz okresowa spłata przezeń zaległych należności stanowiło uznanie roszczenia, powodujące przerwanie terminu przedawnienia, co skutkowało przedłużeniem tego terminu do lat 3 - zgodnie z treścią art. 118 k.c. Uznanie za bezzasadny tak sformułowanego zarzutu uzasadnia po pierwsze to, że skutek w postaci przerwania terminu przedawnienia nie ma żadnego wpływu na długość tegoż terminu przedawnienia. Ten ostatni jest określany konkretnym przepisem prawa materialnego, który znajduje zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym. Pozwany nie zaprzecza, że powódka, będąca sprzedawcą, dochodzi roszczeń z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności jej przedsiębiorstwa. W tej sytuacji przepisem szczególnym, określającym termin przedawnienia roszczeń powódki, jest przepis art. 554 k.c., a nie mający ogólny charakter przepis art. 118 k.c., choćby nawet roszczenie powódki związane było z prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej. Zważyć bowiem należy, że dochodzone przez powódkę roszczenia nie tylko związane były z prowadzeniem przez nią działalności gospodarczej, ale też były roszczeniami z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności jej przedsiębiorstwa. W tej sytuacji zastosowanie znajduje przepis szczególny art. 554 k.c., a nie będący przepisem ogólnym art. 118 (por. uzasadnienie uchwały składu Siedmiu Sędziów z dnia 11 stycznia 2002 r., III CZP 63/01, OSNC 2002, nr 9, poz. 106), co trafnie przesądził Sąd drugiej instancji.

Nietrafny okazał się również zarzut kasacji naruszenia art. 123 § 1 pkt 2 k.c. (mylnie oznaczonego przez skarżącą j ako art. 123 § 2 k.c., który to przepis nie obowiązywał już w dacie wydania zaskarżonego wyroku).

Wbrew stanowisku skarżącej, o uznaniu roszczenia można mówić wówczas, gdy określone zachowania dłużnika dotyczą w sposób jednoznaczny skonkretyzowanego, skierowanego przeciwko niemu roszczenia. Tymczasem samo przyjmowanie faktur przez pozwanego oraz dokonywanie zapłaty na poczet zaległych świadczeń, bez wskazania przez pozwanego w wykonaniu której konkretnie umowy sprzedaży spełnia on świadczenie, nie mogą uzasadniać twierdzeń powódki, iż takie zachowania pozwanego dowodzą uznania przezeń konkretnych roszczeń, a w konsekwencji powodują przerwę terminu ich przedawnienia.

Rację ma Sąd odwoławczy, że uznanie roszczenia przez osobę przeciwko której ono przysługuje nie wymaga złożenia oświadczenia woli, a wystarczające jest zewnętrzne wyrażenie przeświadczenia o istnieniu roszczenia, a więc oświadczenie wiedzy. Pogląd ten coraz częściej spotykany jest w nowszym piśmiennictwie, w którym stwierdzono, że uznanie roszczenia przerywające bieg terminu przedawnienia nie musi być oświadczeniem woli, a może to być oświadczenie wiedzy, które wywołuje skutek prawny wnikający z art. 123 § 1 pkt 2 k.c. dopiero wówczas, gdy jednoznacznie potwierdza istnienie skonkretyzowanego długu. Z wymienionego przepisu wprost bowiem nie wynika, aby uznanie, o którym mowa w tym przepisie, miało być wyłącznie oświadczeniem woli. Innymi słowy, uznanie roszczenia w rozumieniu art. 123 § 1 pkt 2 k.c. występuje w każdym wypadku wyraźnego oświadczenia woli lub też innego jednoznacznego zachowania się dłużnika wobec wierzyciela, z którego wynika, że dłużnik uważa roszczenie za istniejące (wyrok SA w W. z dnia 22 marca 1991 r., I ACR 60/91, OSP 1991/11/282). Natomiast wymóg ścisłego sprecyzowania roszczenia, będącego przedmiotem uznania, podyktowany jest tym, że bieg przedawnienia uznanego roszczenia przerywa się, ale tylko w granicach zakreślonych uznaniem (wyrok SN z dnia 24 lutego 1970 r., II PR 5/70, LEX nr 6679; wyrok SN z dnia 16 września 1977 r., III PR 105/77, LEX nr 7996). Skoro więc strona skarżąca nie zakwestionowała w kasacji ustalenia, iż pozwany nigdy nie wskazał w wykonaniu której umowy świadczy, przeto takie zachowania pozwanego nie mogą być kwalifikowane jako uznanie przezeń konkretnego roszczenia powódki i tym samym nie mogą świadczyć o naruszeniu przez Sąd drugiej instancji art. 123 § 1 pkt 2 k.c. wskutek jego niezastosowania.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 393 k.p.c.

O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., art. 99 k.p.c. oraz § 7 pkt 7 w zw. z § 15 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013), przepisy którego to rozporządzenie znajdują w niniejszej sprawie zastosowanie na podstawie § 22 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349).