Wyrok z dnia 2004-08-25 sygn. IV CK 590/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CK 590/03

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 25 sierpnia 2004 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Maria Grzelka. Sędziowie SN: Teresa Bielska-Sobkowicz (spr.), Antoni Górski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Syndyka Masy Upadłości B.G. L. S.A. w G. przeciwko Przedsiębiorstwu Usługowo-Produkcyjnemu Spółce z o.o. "O." w G., Tadeuszowi N., Marii N. i Andrzejowi G. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 25 sierpnia 2004 r. kasacji strony pozwanej Tadeusza N. i Marii N. od wyroku Sądu Apelacyjnego w G. z dnia 13 maja 2003 r., oddala kasację.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2002 r. Sąd Okręgowy w G. zasądził na rzecz B.G. L. S.A. w G. od Przedsiębiorstwa Usługowo-Produkcyjnego spółki z o.o. "O." w G., Tadeusza N., Marii N. i Andrzeja G. kwotę 1.212.400,74 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 maja 1999 r. do dnia zapłaty.

Apelacja pozwanych Tadeusza N. i Marii N. oddalona została wyrokiem Sądu Apelacyjnego w G. z dnia 13 maja 2002 r. Rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach i ocenach prawnych.

W dniu 10 kwietnia 1998 r. powódka zawarła z pozwaną spółką "O." umowę leasingu operacyjnego, której przedmiotem były maszyny i urządzenia przemysłu mięsnego. Zabezpieczeniem zapłaty był weksel własny in blanco, poręczony przez pozwanych Tadeusza N., będącego wspólnikiem leasingobiorcy, i Marię N. Do weksla sporządzono deklarację wekslową. Tadeusz N. sprzedał swoje udziały w spółce pozwanemu Andrzejowi G. W umowie sprzedaży nabywca zobowiązał się "żyrować" weksel wystawiony przez leasingobiorcę i "doprowadzić do wykreślenia dotychczasowego żyranta - Przekazującego". W dniu 20 maja 1998 r. sporządzony został aneks nr 1 do umowy leasingu. Wskazano w nim, że nastąpiła zmiana osoby upoważnionej do reprezentacji spółki "O.". W aneksie zawarte zostało ponadto stwierdzenie, że począwszy od dnia 20 maja 1998 r. Andrzej G. przejął wszelkie zobowiązania spółki "wraz z zabezpieczeniami wekslowymi na rzecz B.G. L. S.A.". Aneks ten podpisany został przez prezesa zarządu powodowej spółki Wojciecha K., ustępującego prezesa zarządu spółki "O." Tadeusza N. oraz przejmującego obowiązki prezesa Andrzeja G. Pozwana Maria N. w czynności tej nie uczestniczyła.

Po podpisaniu aneksu wystawiony został drugi weksel na zabezpieczenie wierzytelności powoda, podpisany przez Andrzeja G. jako prezesa spółki i jako poręczyciela. Dotychczasowy weksel nie został przez powódkę zwrócony. Wobec niespłacenia wierzytelności powódka wypełniła oba weksle i przedstawiła je do zapłaty wszystkim pozwanym.

Wnosząc o oddalenie powództwa pozwani Tadeusz i Maria N. zarzucali, że w aneksie nr 1 nastąpiło zwolnienie ich z długu przez wierzyciela i w tej sytuacji wypełnienie weksla nastąpiło niezgodnie z deklaracją wekslową, również przez ten aneks zmienioną. Zarzutu tego nie podzieliły orzekające w sprawie Sądy. W ich ocenie zobowiązanie, jakie zaciągnął pozwany Andrzej G. w umowie sprzedaży udziałów, którego przedmiotem było "doprowadzenie do wykreślenia dotychczasowego żyranta", nie rodziło żadnych skutków prawnych wobec wierzyciela, który nie był stroną tej umowy. Również zmiana umowy leasingu dokonana aneksem nr 1 nie stanowiła zwolnienia małżonków N. z zobowiązania wekslowego. Treść aneksu wskazuje jedynie, że wolą stron było włączenie do umowy leasingu kolejnego zobowiązanego, Andrzeja G., który oświadczył, że przejmuje zobowiązania spółki. W aneksie nie zawarto natomiast żadnych oświadczeń dotyczących wynikającej z poręczenia wekslowego odpowiedzialności małżonków N. Wypełnienie nowego weksla i poręczenie go przez pozwanego G. nie zwalnia pozostałych pozwanych, taką czynnością byłoby natomiast zwrócenie im weksla, do czego jednak nie doszło. Nie ma także, zdaniem obu Sądów, podstaw do uznania, że nastąpiło zwolnienie pozwanych N. z długu w rozumieniu art. 508 k.c. Zgodnie z tym przepisem zwolnić dłużnika z długu może tylko wierzyciel, a nie kolejny dłużnik przystępujący do długu. Pozwani nie wykazali także, aby weksel wypełniony został wadliwie, niezgodnie z deklaracją wekslową.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w G. zaskarżyli pozwani Tadeusz N. i Maria N. w części oddalającej ich apelację. W kasacji, opartej na pierwszej podstawie kasacyjnej określonej w art. 393¹ pkt 1 k.p.c, . zarzucali naruszenie art. 508 k.c. przez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że oświadczenie wierzyciela o zwolnieniu poręczyciela z poręczenia wekslowego nie może nastąpić przez podpisanie przez wierzyciela, będącego remitentem weksla, aneksu do umowy, w którym osoba trzecia za zgodą tego wierzyciela zwalnia z długu dotychczasowego poręczyciela. Zarzucali ponadto naruszenie art. 10 Prawa wekslowego przez jego wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że deklaracja wekslowa nie może zostać zmieniona przez późniejsze umowy bądź czynności faktyczne i uznanie w konsekwencji, że wypełnienie weksla przez powoda nastąpiło zgodnie z porozumieniem wekslowym.

W konkluzji wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie złożonej przez nich apelacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty podnoszone w kasacji nie znajdują uzasadnienia. Przede wszystkim należy zauważyć, że wobec oparcia kasacji jedynie na pierwszej podstawie kasacyjnej określonej w art. 393¹ pkt 1 k.p.c. ustalony w sprawie stan faktyczny jest wiążący i tylko w ramach dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych ocenie mogą być poddane zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego. Jak wyżej wskazano, w sprawie zostało ustalone, że wierzyciel nie zwolnił poręczycieli Tadeusza i Marii N. z długu wynikającego z poręczenia zobowiązania spółki "O.", udzielonego na wekslu, oraz że w aneksie nr 1 do umowy leasingu pozwany Andrzej G. złożył oświadczenie woli, że przejmuje zobowiązania spółki wraz z zobowiązaniami wekslowymi. Jak trafnie w tej sytuacji zauważyły orzekające w sprawie Sądy, oświadczenie to nie dotyczy zobowiązania poręczycieli, a jedynie zobowiązania leasingobiorcy. W tej sytuacji przepis art. 508 k.c., wbrew zarzutom skarżących, nie ma zastosowania. Zgodnie z tym przepisem zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Zwolnienie z długu zatem polega na tym, że wierzyciel zrzeka się wierzytelności, wobec czego zobowiązanie wygasa. Oświadczenie woli w tym przedmiocie może być wyraźne, może też nastąpić przez czynności konkludentne, a więc w sposób dorozumiany, na przykład przez zwrot weksla, na którym dłużnik umieścił swój podpis. W okolicznościach sprawy taka czynność prawna jednak nie miała miejsca, a skarżący nawet nie próbowali poważyć dokonanych w tej kwestii ustaleń faktycznych. Jak zaś ustalono, wierzyciel wręcz odmówił zwrotu weksla na żądanie Tadeusza N., a ponadto w żadnych poza poręczeniem weksla czynnościach prawnych nie brała udziału Maria N. i wobec niej żadne oświadczenia woli nie były składane. Nie można zatem uznać, by doszło do zwolnienia małżonków N. z zobowiązania ze skutkiem wygaśnięcia długu wobec nich. Brak też podstaw do rozważania, czy treść aneksu nr 1 może wskazywać na ewentualne przejęcie długu przez pozwanego G. za zgodą wierzyciela, w sytuacji związania Sądu Najwyższego podstawą kasacji (art. 393¹¹ k.p.c.), a w podstawie tej skarżący nie zarzucali naruszenia art. 519 ani art. 65 k.c. Jakkolwiek zatem dłużnik wekslowy nie jest pozbawiony możliwości podnoszenia wobec remitenta weksla także zarzutów dotyczących stosunku podstawowego, jak np. zwolnienie z długu, to jednak w okolicznościach sprawy zarzut taki nie został wykazany, a innych zarzutów skarżący nie podnosili. Trafnie w tej sytuacji uznał Sąd Apelacyjny, że wystawienie przez spółkę drugiego weksla i poręczenie go przez pozwanego G. oznacza jedynie przystąpienie przez niego do długu, a nie zwolnienie dotychczasowego poręczyciela z długu przez wierzyciela.

Nie jest trafny także zarzut naruszenia art. 10 Prawa wekslowego. Wbrew podnoszonym w kasacji twierdzeniom z uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wynika teza, że pierwotna treść deklaracji wekslowej nie może zostać zmieniona przez następcze czynności prawne. Dłużnik wekslowy, w tym także poręczyciel, może - co jest oczywiste - podnosić zarzut wypełnienia niezupełnego w chwili wystawienia weksla niezgodnie z deklaracją wekslową. Deklaracja taka, jak każda umowa, może zostać zmieniona wolą stron. Kwestia jednak, czy pierwotna deklaracja wekslowa uległa w jakimkolwiek zakresie zmianie (wysokość zobowiązania czy nawet jego strony) należy do ustaleń faktycznych. Wykazywanie zaś wadliwością ustaleń faktycznych naruszenia prawa materialnego nie może odnieść żadnego skutku. Jak bowiem wielokrotnie wyjaśniano w orzecznictwie Sądu Najwyższego, naruszenie prawa materialnego polegać może na wadliwym rozumieniu określonej normy prawnej (błąd wykładni) albo na wadliwym zastosowaniu lub niezastosowaniu określonej normy prawnej do ustalonego stanu faktycznego (błąd subsumpcji). Jeżeli zatem skarżący twierdzą, że doszło do zmiany pierwotnej deklaracji wekslowej poprzez inne określenie stron zobowiązania poprzez następczą czynność prawną, to kwestionują w istocie ustalony w sprawie stan faktyczny, a tego rodzaju zarzuty są bezskuteczne, gdy kasacja nie podnosi żadnych zarzutów natury proceduralnej.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 393¹² k.p.c. O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.