Wyrok z dnia 2009-09-03 sygn. V KK 149/09

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 149/09

Wyrok z dnia 3 września 2009 r.

Uzasadnienie

Kasacja Prokuratora Generalnego, wniesiona na korzyść skazanego K. jest oczywiście zasadna, podlegała więc uwzględnieniu na posiedzeniu na podstawie art. 535 § 5 k.p.k. Wprawdzie w samym zarzucie sformułowanym w jej petitum, zasadnie wskazując na rażące naruszenie art. 415 § 5 k.p.k., polegające na nałożeniu obowiązku naprawienia szkody, pomimo że o obowiązku tym prawomocnie orzeczono, błędnie powołano jako podstawę zobowiązania skazanego do naprawienia tej szkody art. 75 § 2 k.k., zamiast art. 72 § 2 k.k., uznać jednak należy, wobec treści samej kasacji, że jest to oczywista omyłka pisarska, nie mająca przełożenia na merytoryczną trafność wniesionej w niniejszej sprawie skargi kasacyjnej.

Analiza akt sprawy wskazuje, że skazując K. K. za przestępstwo określone w art. 310 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., popełnione w dniu 18 listopada 2002 r. na szkodę P. J., i wymierzając mu za to karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, Sąd Okręgowy w P. nałożył na oskarżonego środek probacyjny przewidziany w art. 72 § 2 k.k., zobowiązując wyżej wymienionego do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego P. J. kwoty 71.548, 41 zł w terminie 4 lat od uprawomocnienia się zaskarżonego kasacją wyroku. Bezsporne jest również i to, że o roszczeniu powyższym wynikającym z przestępstwa będącego przedmiotem postępowania karnego, orzeczono już wcześniej wyrokiem Sądu Okręgowego w Z. z dnia 2 lutego 2004 r., sygn. akt GC 164/03, na mocy którego zasądzono od K. K. na rzecz P. J. kwotę 76.548,41 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 5 stycznia 2003 r. (k. 185). O tym, że jest to, to samo roszczenie świadczy treść orzeczeń sądów karnego i cywilnego, zaś różnica w wysokości należności przysługującej od oskarżonego pokrzywdzonemu wynika z uiszczenia przez K. K. w toku postępowania karnego, na poczet tej należności, kwoty 5.000 zł (k. 270). Wyrok Sądu Okręgowego w Z. uprawomocnił się w dniu 15 marca 2005 r., z chwilą wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny w P., sygn. akt I ACa 497/04, który po rozpoznaniu apelacji K. K. utrzymał w mocy wyrok Sądu pierwszej instancji (k. 276), a więc przed wydaniem orzeczenia przez sąd karny w niniejszej sprawie (w dniu 22 sierpnia 2005 r.).

Tym samym, zobowiązując oskarżonego do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem Sąd Okręgowy w P. przeoczył, że na skutek jego orzeczenia doszło do kumulacji rozstrzygnięć kompensacyjnych, odnoszących się do tej samej szkody, czemu zapobiegać miał od dnia 1 lipca 2003 r., znowelizowany ustawą z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego, ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych Dz. U. Nr 17, poz. 155), przepis art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. Stosownie do treści tego przepisu, nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Wskazany zakaz odnosi się przy tym do każdego, określonego w ustawie, przypadku karnoprawnego obowiązku naprawienia szkody - art. 36 § 2, art. 46-47, art. 63 § 3, art. 72 § 2, art. 212 § 3, art. 216 § 4, art. 290 § 2 k.k. (zob. L.K. Paprzycki (w:) J. Grajewski (red.): Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze 2006, t. I, s. 1167; podobnie T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2008, s. 874) - a więc również do zobowiązania do naprawienia szkody przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary. Stanowisko, zgodnie z którym, zakaz wynikający z art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. ma zastosowanie w przypadku możliwości orzeczenia obowiązku naprawienia szkody określonego na zasadzie art. 72 § 2 k.k., wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2006 r., IV KK 328/06 (OSNKW 2007, z. 2, poz. 14 z tym że zob. glosy: częściowo aprobująca - P. Gensikowski, Palestra 2008, nr 3-4, s.274 i nast. oraz krytyczna -A. Bruzdewicz, Prokurator 2008/4/74), zyskało akceptację w kolejnych judykatach (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2008 r., III KK 342/08, LEX nr 471013 oraz z dnia 17 grudnia 2008 r., III KK 343/08, OSNwSK 2008, poz. 2627), zaś Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie pogląd ten w pełni akceptuje.

Zobowiązanie do naprawienia szkody w oparciu o przepis art. 72 § 2 k.k., pomimo tego, że ma charakter również probacyjny, jest jednak także bez wątpienia jednym z rodzajów obowiązku naprawienia szkody, zaś zawierający klauzulę antykumulacyjną art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. nie stawia w tym zakresie żadnych dodatkowych warunków rozróżniających poszczególne, uregulowane w prawie materialnym, przypadki jego orzekania. Taka interpretacja znajduje potwierdzenie w założeniach Prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 20 grudnia 2001 r. (Druk sejmowy nr 182, s. 68 uzasadnienia Projektu), który stał się podstawą wydania powołanej wyżej noweli z dnia 10 stycznia 2003 r.

Potwierdzenie się podniesionego w kasacji naruszenia prawa procesowego, mającego przy tym istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia (skumulowanie, wbrew zakazowi z art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k., dwóch obowiązków naprawienia szkody), skutkować musiało uchyleniem orzeczenia w tej części, w której doszło do obrazy, wskazanego w nadzwyczajnym środku zaskarżenia, przepisu. Zbędne było przy tym, pomimo tego, że art. 537 § 2 k.p.k. wprost takiej sytuacji nie przewiduje, wydanie orzeczenia następczego, co uznać należy za dopuszczalne (zob. T. Grzegorczyk: op. cit., s. 1131).