Wyrok z dnia 1994-11-07 sygn. WR 186/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt WR 186/94

Wyrok z dnia 7 listopada 1994 r.

Złożenie obietnicy udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną za czynność stanowiącą naruszenie przepisu prawa stanowi dokonanie przestępstwa przekupstwa czynnego, określonego w art. 241 § 3 k.k. w zw. z art. 239 § 3 k.k., a nie tylko jego usiłowanie, również wówczas gdy obietnica udzielenia korzyści nie została przyjęta.

Przewodniczący: sędzia płk J. Steckiewicz (sprawozdawca).

Sędziowie: płk A. Kamieński, płk S. Przyjemski,

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk J. Krawiec.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 1994 r. na rozprawie sprawy Andrzeja Z., skazanego nieprawomocnie za przestępstwo określone w art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 241 § 3 k.k. w zw. z art. 239 § 3 k.k., na karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszącej 2 lata, z powodu rewizji wniesionej przez obrońcę od wyroku Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 9 września 1994 r.

zmienił zaskarżony wyrok przez:

a) zastąpienie w opisie czynu przypisanego oskarżonemu wyrażenia "usiłował udzielić obietnicy" określeniem "obiecał udzielić",

b) poprawienie kwalifikacji prawnej przypisanego czynu przez wyeliminowanie z niej 11 § 1 k.k., a to na podstawie art. 404 k.p.k.

Uzasadnienie

Powołanym na wstępie wyrokiem Andrzej Z. uznany został za winnego tego, że "w dniu 21 października 1993 r. około godz. 22.00 w N. usiłował udzielić obietnicy korzyści majątkowej w ten sposób, że obiecał kwotę 1.000.000 złotych pełniącemu funkcję publiczną jednoosobowego patrolu drogowego policjantowi Komisariatu w L. Piotrowi W. w zamian za odstąpienie od czynności stanowiącej naruszenie przepisu art. 87 k.w. i oddanie prawa jazdy, które policjant zatrzymał mu za jazdę własnym samochodem Fiat 126 p (...) w stanie po użyciu alkoholu, przy czym funkcjonariusz policji obietnicy korzyści majątkowej nie przyjął."

Rewizję od tego wyroku wniósł obrońca oskarżonego. Zarzucając "obrazę przepisów prawa materialnego oraz błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, który miał wpływ na jego treść", obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez uniewinnienie Andrzeja Z. od przypisanego mu przestępstwa lub uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu rewizji autor jej podniósł, że sąd pierwszej instancji błędnie uznał za wiarygodne zeznania Piotra W., a odmówił tego waloru wyjaśnieniom oskarżonego.

W obszernych wywodach obrońca wskazywał na różnice w zeznaniach wymienionego świadka, a dodatkowo, na poparcie tezy, że zeznania te nie są wiarygodne, stwierdzał, że pomiędzy policjantami z L. a żołnierzami, pacjentami sanatorium w tym mieście, istnieje antagonizm, co mogło mieć wpływ na złożenie przez świadka Piotra W. zeznań niekorzystnych dla oskarżonego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nie jest zasadna.

(...) 2. Sąd Okręgu Wojskowego w W. - bez jakiegokolwiek uzasadnienia swojego poglądu, a jedynie powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1986 r. Rw 655/86 (OSNKW 1987, z. 5-6, poz. 47), w którym stwierdzono, że "jeżeli osoba pełniąca funkcję publiczną (art. 239 k.k.) nie przyjmie oferowanej korzyści lub jej obietnicy, to działanie przekupującego skierowane bezpośrednio na udzielenie tej osobie korzyści lub jej obietnicy stanowi usiłowanie przestępstwa przekupstwa czynnego (art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 241 § 1 k.k. i w zw. z art. 239 § 1 k.k.), a nie dokonanie tego przestępstwa" - spowodował odpowiednią zmianę opisu czynu zarzuconego oskarżonemu i jego kwalifikacji prawnej.

Ustalone przez sąd pierwszej instancji okoliczności, które zadecydowały o przyjętej przez niego konstrukcji prawnej polegały na tym, że oskarżony, będąc w stanie nietrzeźwości, kierował własnym samochodem osobowym, a po zatrzymaniu przez pełniącego służbę Piotra W., policjanta patrolu drogowego, wylegitymowaniu i zatrzymaniu prawa jazdy, w zamian za odstąpienie od interwencji (zwrot prawa jazdy i nienadawaniu sprawie urzędowego biegu) obiecał wręczyć wspomnianemu funkcjonariuszowi kwotę 1 mln złotych, jednakże złożona propozycja została odrzucona. Wyrażony w powołanym orzeczeniu Sądu Najwyższego pogląd był krytykowany. Uznawano go za "niezwykle dyskusyjny" (H. Kmieciak: Przegląd orzecznictwa Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego materialnego i procesowego za I półrocze 1987 r., WPP 1989, nr 2, s. 238-240) lub wręcz za błędny (Z. Ćwiąkalski, A. Zoll: Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego z zakresu prawa karnego materialnego za I półrocze 1987 r., NP 1988, nr 7-8, s. 65).

Sąd Najwyższy rozpoznający niniejszą sprawę uważa, że w zaistniałym stanie faktycznym oskarżony Andrzej Z., realizował wszystkie znamiona czynu zabronionego i dokonał, a nie tylko usiłował dokonać przestępstwa określonego w art. 241 § 3 k.k. w zw. z art. 239 § 3 k.k. Rozumowanie Sądu Najwyższego, które doprowadziło do sformułowania poglądu wyrażonego w wyroku z dnia 12 września 1986, wynikało z uznania, że przestępstwo łapownictwa czynnego jest przestępstwem materialnym, a zatem po to, by mogło być dokonane, wymagane jest współdziałanie dwóch stron - jednej, która udziela korzyści majątkowej lub osobistej, albo po ich obietnicy (przekupstwo czynne), i drugiej, która ową korzyść albo jej obietnicę przyjmuje (przekupstwo bierne).

Pogląd ten nie jest przekonywający, gdyż taki charakter przestępstwa zwanego przekupstwem czynnym nie wynika z konstrukcji art. 241 k.k. Rodzaj przestępstwa określonego w art. 241 k.k. jest zależny od typu (podkr. SN) łapownictwa biernego (art. 239 k.k.), ale nie dotyczy stadiów tego przestępstwa (podkr. SN).

Obietnica udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej jest samodzielnym środkiem łapownictwa, a w rozpatrywanej sprawie polegała na przyrzeczeniu korzyści majątkowej funkcjonariuszowi policji w zamian za czynność stanowiącą naruszenie przepisu prawa. Oskarżony Andrzej Z., obiecując udzielić korzyści majątkowej policjantowi, wyczerpał wszystkie znamiona czynu zabronionego w postaci dokonanej, a zatem nawet w sytuacji, w której złożona przez niego obietnica została odrzucona, nie mógłby skorzystać z dobrodziejstwa przewidzianego w art. 13 § 1 k.k.

Do dokonania przestępstwa określonego w art. 241 k.k. wystarcza samo zachowanie osoby, która - jak w niniejszej sprawie - obiecuje udzielić korzyści majątkowej, i to niezależnie od tego, czy pełniący funkcję publiczną przyjmie tę obietnicę, czy też ją odrzuci. Złożenie obietnicy udzielenia korzyści po to, by stanowiło dokonanie przestępstwa zwanego przekupstwem czynnym, powinno być jednak skuteczne, co oznacza w praktyce, że obietnica musi dotrzeć do wiadomości osoby pełniącej funkcję publiczną. Uzależnianie natomiast, jak to miało miejsce w powołanym na wstępie wyroku Sądu Najwyższego, dokonania przestępstwa łapownictwa czynnego od zachowania osoby nie będącej sprawcą tego przestępstwa, było interpretacją zbyt daleko idącą i nie znajdującą oparcia w konstrukcji prawnej przestępstwa przewidzianego w art. 241 k.k.

Przestępstwo określone w art. 241 k.k. w postaci obietnicy udzielenia korzyści nie będzie natomiast dokonane i zakończy się jego usiłowaniem wówczas, gdy obietnica przekupującego, z przyczyn od niego niezależnych, nie dotrze do wiadomości przekupywanego (...).

Podsumowując powyższe rozważania można wyrazić następujący pogląd. Zachowanie przekupującego polegające na złożeniu obietnicy udzielenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną za czynność stanowiącą naruszenie przepisu prawa stanowi dokonanie przestępstwa przekupstwa czynnego, określonego w art. 241 § 3 k.k. w zw. z art. 239 § 3 k.k., a nie tylko jego usiłowania również wówczas, gdy obietnica udzielenia korzyści została odrzucona (...).

OSNKW 1995 r., Nr 3-4, poz. 20