Postanowienie z dnia 1995-02-01 sygn. III KRN 203/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KRN 203/94

Postanowienie z dnia 1 lutego 1995 r.

Termin 6 miesięcy, przewidziany w art. 79 § 1 k.k., jest zachowany, jeżeli w tych granicach czasowych zapadnie i uprawomocni się postanowienie o zarządzeniu wykonania kary.

Przewodniczący: sędzia E. Strużyna.

Sędziowie: J. Grajewski (sprawozdawca), L. Paprzycki.

Prokurator Prokuratury Apelacyjnej: B. Drozdowska.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 1995 r. sprawy Mirosława B., oskarżonego z art. 184 § 1 k.k., z powodu rewizji nadzwyczajnej, wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości na korzyść oskarżonego od postanowień Sądu Rejonowego w B. z dnia 17 grudnia 1993 r. i z dnia 19 lipca 1994 r.

uchylił zaskarżone postanowienia i postępowanie w przedmiocie zarządzenia wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności umorzył (...).

Uzasadnienie

Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 23 listopada 1990 r. Mirosław B. uznany został za winnego przestępstwa określonego w art. 184 § 1 k.k. i skazany na rok i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary na okres 3 lat (...).

Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się dnia 30 listopada 1990 r.

Dnia 8 listopada 1993 r. kurator sądowy przedstawił Sądowi Rejonowemu w B. skargę b. żony oskarżonego Danuty N. o systematycznym prześladowaniu jej przez b. męża.

Sąd Rejonowy w B. postanowieniem z dnia 17 grudnia 1993 r., na podstawie art. 78 § 2 k.k., zarządził wykonanie wobec oskarżonego orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Na powyższe postanowienie, doręczone oskarżonemu w dniu 25 stycznia 1994 r., Mirosław B. złożył zażalenie, które wpłynęło do Sądu Rejonowego 31 stycznia 1994 r.

Powyższe zażalenie Sąd Rejonowy w B. w składzie ławniczym rozpoznawał na posiedzeniu w dniach 22.02., 15.03., 12.04., 5.05., 21.06., 5.07. oraz 19.07.1994 r., kiedy to nie uwzględnił zażalenia oskarżonego na postanowienie z dnia 17 grudnia 1993 r. zarządzające wykonanie zawieszonej kary pozbawienia wolności.

Postanowienia Sądu Rejonowego w B. z dnia 17 grudnia 1993 r. oraz z dnia 19 lipca 1994 r. zaskarżył na korzyść Mirosława B. Minister Sprawiedliwości, który we wniesionej 30 listopada 1994 r. rewizji nadzwyczajnej sformułował na podstawie art. 387 pkt 1 k.p.k. zarzut obrazy art. 79 § 1 k.k., polegającej na zarządzeniu wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności wobec Mirosława B. pomimo upływu okresu próby i dalszych 6 miesięcy. W konkluzji rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonych postanowień (...).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna Ministra Sprawiedliwości jest zasadna. W świetle bowiem okoliczności sprawy w sposób oczywisty wynika fakt wydania przez Sąd Rejonowy (odwoławczy), z naruszeniem terminu z art. 79 § 1 k.k., postanowienia utrzymującego w mocy decyzję w sprawie zarządzenia wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności.

Oprócz obowiązkowego zarządzenia przez sąd wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności (art. 78 § 1 k.k.), kodeks karny przewiduje także fakultatywne, a więc zależne od oceny sądu, zarządzenie wykonania kary (art. 78 § 2 k.k.). W rozpatrywanej sprawie możliwość zarządzenia wykonania kary ograniczała się do, wymienionego w § 2 cytowanego przepisu, rażącego naruszenia przez skazanego porządku prawnego, uchylania się od nałożonego w wyroku skazującym zobowiązania do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu lub od dozoru.

Zdarzenia stanowiące powód zarządzenia wykonania kary muszą zachodzić w "okresie próby", co wynika expressis verbis z art. 78 § 2 k.k., a więc w stosunku do Mirosława B. w okresie 3 lat po uprawomocnieniu się wyroku. Okres próby biegnie od uprawomocnienia się wyroku, a więc od dnia następnego po ostatnim dniu, w którym można było złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku, lub w ostatnim dniu, w którym można było wyrok zaskarżyć. W przypadku natomiast zaskarżenia wyroku, okres próby biegnie od dnia ogłoszenia wyroku sądu drugiej instancji [por. A. Zoll (w:) Komentarz do kodeksu karnego, pod red. K. Buchały, Warszawa 1990, s. 323]. W realiach niniejszej sprawy oznacza to, że skoro wyrok skazujący zapadł dnia 23 listopada 1990 r., przeto - wobec braku wniosku stron o uzasadnienie wyroku - z dnia 1 grudnia 1990 r. rozpoczął się okres 3-letniej próby, zaś koniec okresu próby przypadł na dzień 30 listopada 1993 r. Określony w prawomocnym wyroku okres próby nie może być w czasie jego trwania ani skracany, ani przedłużony, chyba że w wyniku uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej wznowienia postępowania, amnestii lub ułaskawienia.

Zarządzenie wykonania kary może nastąpić tylko w okresie próby i w ciągu dalszych 6 miesięcy (art. 79 § 1 k.k.). Istotna jest także regulacja, że skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (art. 79 § 2 k.k.).

Okres 6 miesięcy od upływu okresu, na jaki warunkowo zawieszono karę pozbawienia wolności, przeznaczony jest na możliwość podjęcia czynności zmierzających do ustalenia zaistnienia lub niezaistnienia okoliczności przewidzianych w art. 78 k.k. Po upływie tego okresu nie może nastąpić zarządzenie wykonania kary, skazanie zaś ulega zatarciu z mocy prawa. Zatarcie skazania następuje więc bez potrzeby wydawania przez sąd odrębnego postanowienia.

Zachodzi pytanie, jaki charakter prawny ma termin 6-miesięczny, przewidziany w art. 79 § 1 k.p.k.? Pomijając bardzo sporne w doktrynie zagadnienie klasyfikacji terminów i ich nazewnictwo, należy wspomniany termin zaliczyć do terminów materialnych ze względu na skutki prawne, jakie wiąże się z jego upływem. Tego rodzaju terminy, nazywane przeważnie prekluzyjnymi, powodują, że czynność dokonana po ich upływie jest bezskuteczna, sam termin zaś nie może być przywrócony.

Uznać więc należy, że termin 6-miesięczny, przewidziany w art. 79 § 1 k.k., jest zachowany, jeżeli w tych granicach czasowych zapadnie prawomocne (niezaskarżalne w drodze zwykłych środków odwoławczych) postanowienie o zarządzeniu wykonania kary. Postanowienie musi być prawomocne, ponieważ ustawa nie przewiduje możliwości przerwania tego terminu w wyniku dokonania określonej czynności procesowej. Gdyby stanąć na odmiennym stanowisku, to wobec możliwości zaskarżenia postanowienia o zarządzeniu wykonania kary (art. 74 § 5 k.k.w.) mogłoby dojść do uchylenia (nawet wielokrotnego) przez instancję odwoławczą tego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Ponowna decyzja w przedmiocie zarządzenia wykonania kary mogłaby więc w pierwszej instancji zapaść w terminie znacznie przekraczającym okres 6 miesięcy. Ponadto należy pamiętać, że przepis art. 79 § 2 k.k. zakreśla nieprzekraczalną granicę 6 miesięcy dla zatarcia skazania z mocy prawa.

Nie ustosunkowując się do merytorycznej trafności zapadłych postanowień, to znaczy, czy ujawnione okoliczności faktycznie czyniły zadość wymogom zawartym w art. 78 § 2 k.k., stwierdzić należy, że postanowienie z dnia 17 grudnia 1993 r. zapadło w czasie, gdy podjęcie decyzji o zarządzeniu wykonania kary było jeszcze dopuszczalne. Mieściło się ono bowiem w granicach czasowych okresu zawieszenia kary i terminu 6-miesięcznego, a konkretnie do dnia 30 maja 1994 r. Tym samym postanowienie sądu odwoławczego (art. 25 § 1 k.k.w.) z dnia 19 lipca 1994 r. o "nieuwzględnieniu" zażalenia skazanego, zapadło z oczywistą obrazą art. 79 § 1 k.k., przekroczono bowiem ustawowo dopuszczalne granice czasowe orzekania w przedmiocie zarządzenia wykonania kary.

Pomijając już okoliczność, że ustaleń faktycznych powinien był wykonać sąd pierwszej instancji zarządzający wykonanie kary, to wadliwa jest także formuła orzeczenia użyta w postanowieniu z dnia 19 lipca 1994 r. o "nieuwzględnieniu" zażalenia skazanego. Zgodnie bowiem z art. 386 § 1 k.p.k., po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, zmianie albo uchyleniu zaskarżonego orzeczenia. Tak więc wskazane postanowienie jest decyzją o utrzymaniu w mocy postanowienia z dnia 17 grudnia 1993 r. o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności. Rzecz jasna, nie powyższa niepoprawna formuła decyduje o wadliwości omawianego postanowienia, lecz wydanie tego orzeczenia z naruszeniem przepisu prawa materialnego (...).

Skoro więc postanowienie z dnia 17 grudnia 1993 r. o zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej wobec Mirosława B. nie uzyskało atrybutu prawomocności w określonych przez ustawę granicach czasowych, przeto sąd odwoławczy powinien był uchylić to postanowienie i postępowanie umorzyć.

 OSNKW 1995 r., Nr 3-4, poz. 18