Postanowienie z dnia 1997-03-21 sygn. WKN 5/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt WKN 5/97

Postanowienie 7 sędziów z dnia 21 marca 1997 r.

1. Przepis art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), w myśl którego koszty postępowania w sprawach objętych tą ustawą ponosi Skarb Państwa, nie dotyczy opłaty przewidzianej od wniesienia kasacji w tych sprawach (art. 465 § 1 k.p.k.).
2. Jeżeli przy wnoszeniu kasacji strona została zwolniona od uiszczenia opłaty na podstawie art. 467 § 1 zd. 2 w zw. z art. 545 § 1 k.p.k., to ponieważ owo zwolnienie ma charakter tymczasowy, w razie oddalenia kasacji sąd jest obowiązany zasądzić tę opłatę na rzecz Skarbu Państwa (art. 545 § 2 k.p.k.) albo zwolnić od jej uiszczenia (art. 556 k.p.k.).

Przewodniczący: sędzia SN płk S. Kosmal.

Sędziowie: mjr J. Dołhy, płk W. Maciak, płk E. Matwijów, płk J. Medyk, płk J. Steckiewicz (sprawozdawca), płk Z. Stefaniak.

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk J. Krawiec.

Sąd Najwyższy w sprawie Ryszarda B., po rozpoznaniu w dniu 21 marca 1997 r. kasacji pełnomocnika Ryszarda B. od postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1996 r., odmawiającego stwierdzenia nieważności wyroku b. Sądu Wojsk Lotniczych w Warszawie z dnia 31 marca 1952 r. oraz postanowienia Zgromadzenia Sędziów b. Najwyższego Sądu Wojskowego z dnia 15 maja 1956 r.

1) oddalił kasację,

2) zwolnił Ryszarda B. od zwrotu Skarbowi Państwa opłaty i kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem Sądu Wojsk Lotniczych w Warszawie z dnia 31 marca 1952 r., zmienionym postanowieniem Zgromadzenia Sędziów b. Najwyższego Sądu Wojskowego w Warszawie z dnia 15 maja 1956 r., Ryszard B. skazany został za popełnienie przestępstwa określonego w art. 118 § 2 k.k. WP.

W dniu 16 grudnia 1994 r. pełnomocnik Ryszarda B. złożył wniosek o uznanie za nieważne powołanych orzeczeń. Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 4 listopada 1996 r. wniosku tego nie uwzględnił, uznając, że czyn przypisany wnioskodawcy nie był związany z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, jak również skazanie go nie wynikało z takiej działalności. Na to postanowienie pełnomocnik Ryszarda B. złożył zażalenie do Sądu Najwyższego, które nie zostało uwzględnione, Sąd Najwyższy bowiem podzielił argumentację sądu pierwszej instancji, że przypisany wnioskodawcy czyn nie spełniał kryteriów, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.).

Od tego postanowienia Sądu Najwyższego wydanego w dniu 13 grudnia 1996 r. pełnomocnik Ryszarda B. wniósł kasację. Zarzucając "rażącą obrazę przepisów prawa materialnego, przez niezastosowanie do czynu przypisanego Ryszardowi B. art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego «wniósł» o unieważnienie wyroku b. Sądu Wojsk Lotniczych w Warszawie z dnia 31 marca 1952 r. ...".

Uzasadniając kasację pełnomocnik wskazał, że sąd odwoławczy w swoich rozważaniach pominął "...podstawowy motyw dezercji (Ryszarda B. - dop. SN), którym była obawa przed odpowiedzialnością karną za słuchanie rada «Wolna Europa», przy czym słuchanie tej rozgłośni w początkach lat 50-tych ...traktowane było jako działalność przeciwko Państwu Polskiemu".

W pisemnej odpowiedzi na kasację oraz w swoim wystąpieniu przed Sądem Najwyższym prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej wnosił o oddalenie kasacji.

Sąd Najwyższy w powiększonym składzie zważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna.

Kasacja przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego kończącego postępowanie sądowe (art. 463 § 1 k.p.k.), a zgodnie z art. 463a k.p.k. - poza uchybieniami wymienionymi w art. 388 k.p.k. - może być wniesiona tylko z powodu rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło mieć ono wpływ na treść orzeczenia. Ponadto w skardze kasacyjnej należy wykazać, na czym polegało owo uchybienie i jego wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.

W kasacji złożonej przez pełnomocnika Ryszarda B. postawiono, co prawda, zarzut rażącej obrazy prawa materialnego, w rzeczywistości jednak kwestionuje się prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd. Kasacja postuluje też ocenę zebranych dowodów przez Sąd Najwyższy, zgodnie z oczekiwaniem pełnomocnika. Dodać jeszcze należy, że zarzuty i argumentacja zawarte w kasacji - poza stylistyką - w zasadzie nie różnią się od złożonej wcześniej apelacji.

Sąd Najwyższy, który orzeka w trybie kasacji, nie może dokonywać własnej oceny dowodów, stałby się bowiem "drugą instancją apelacyjną", co przecież byłoby sprzeczne z istotą nadzwyczajnego środka odwoławczego, określonego w rozdziale 47 kodeksu postępowania karnego. Sąd Najwyższy działający jako sąd kasacyjny sprawdza jedynie, czy sąd "odwoławczy" nie naruszył określonych reguł postępowania, które mogły mieć wpływ na ustalenie faktów, ich ocenę, a w konsekwencji na treść zapadłego orzeczenia.

Sąd Najwyższy w powiększonym składzie naruszeń takich nie stwierdził, w pełni zatem podziela stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.

Dokonane ustalenia poczynione zostały zgodnie z przepisami procedury karnej, a ich ocena nie nasuwa żadnych wątpliwości. Prawidłowa jest zatem konstatacja, że czyn przypisany Ryszardowi B. nie spełniał kryteriów, o których mowa w art. 1 powołanej ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.

Ryszard B., a wynika to wprost z jego zeznań, nie należał do żadnej organizacji niepodległościowej i nigdy nie prowadził tego typu działalności. Nie ujawniono również żadnych faktów wskazujących, że mógłby on być represjonowany z powodu takiej działalności. Jedynym motywem dezercji Ryszarda B. było niezadowolenie ze służby wojskowej, jej uciążliwości, a to przecież nie może być podstawą do spełnienia oczekiwań wnioskodawcy, wynikających z ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., na którą się powołał.

Treść art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), stanowiąca, że koszty postępowania w sprawach objętych tą ustawą ponosi Skarb Państwa, może budzić (jak w niniejszej sprawie) wątpliwości, czy wnioskodawca jest obowiązany do uiszczenia opłaty od kasacji, złożonej od postanowienia dotyczącego postępowania w sprawach o stwierdzenie nieważności orzeczenia.

Podobną kwestię - na gruncie postępowania w przedmiocie odszkodowania za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie - rozstrzygnął już Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 9 lipca 1996 r. IV KZ 28/96 (OSNKW 1996, z. 9-10, poz. 72).

Sąd Najwyższy w powiększonym składzie w pełni aprobuje pogląd wyrażony w cytowanym orzeczeniu. Konsekwentnie zatem uznaje, że art. 465 § 1 k.p.k. stanowi lex specialis również względem art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.); tym samym wnioskodawca, który wnosi kasację od prawomocnego postanowienia kończącego postępowanie w sprawach objętych powołaną ustawą, obowiązany jest uiścić opłatę kasacyjną przewidzianą w art. 465 § 1 k.p.k.).

Powołany na wstępie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. odnosi się wyłącznie do kosztów powstałych w okresie od wszczęcia postępowania w sprawach o uznanie za nieważne orzeczeń (oraz wynikających z tej ustawy odszkodowań za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę) do ich prawomocnego zakończenia.

Kasacja jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia prawomocnych już orzeczeń, kończących postępowanie w sądzie odwoławczym, a uregulowania dotyczące opłaty od jej wniesienia mają charakter szczególny i dlatego tylko samo powołanie się na treść art. 13 omawianej ustawy nie może stanowić skutecznej podstawy do zwolnienia od opłaty kasacyjnej.

Wnioskodawca, który wnosi kasację od prawomocnego postanowienia kończącego postępowanie o uznaniu za nieważne orzeczenia, może oczywiście wystąpić o zwolnienie przez sąd od opłaty - zgodnie z art. 545 § 1 k.p.k. - wykazując, że ze względu na swoją sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów nie jest w stanie jej uiścić.

Sąd kasacyjny orzekając o oddaleniu kasacji - pomimo wcześniejszego zwolnienia wnioskodawcy od opłaty (w trybie art. 467 § 1 zd. 2 k.p.k.), zasądza ją, gdyż Skarb Państwa wyłożył ją za stronę tymczasowo lub zwalnia od obowiązku jej zwrotu, jeżeli uzna, że zachodzi sytuacja określona w art. 556 k.p.k.k.

W niniejszej sprawie Sąd Najwyższy uznał za zasadne zwolnić wnioskodawcę w całości od zwrotu Skarbowi Państwa tymczasowo wyłożonej opłaty oraz kosztów postępowania kasacyjnego, uznając, że do takiego rozstrzygnięcia zachodzą przesłanki określone w art. 545 § 1 k.p.k. i art. 556 k.p.k.; Ryszard B. utrzymuje się wyłącznie z niewielkiej renty, której wysokość nie przekracza nawet wysokości opłaty kasacyjnej określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 1995 r. (Dz. U. Nr 153, poz. 783).

OSNKW 1997 r., Nr 7-8, poz. 55