Wyrok z dnia 2013-03-27 sygn. II KK 58/13

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KK 58/13

Wyrok z dnia 27 marca 2013 r.

Przewidziany w art. 121 § 3 k.w. środek karny - obowiązek naprawienia szkody w postaci zapłaty równowartości wyłudzonego świadczenia - w odniesieniu do przewozu środkiem komunikacji, może być orzeczony jedynie przy skazaniu obwinionego za wyłudzenie takiego przewozu od przedsiębiorcy, który nie dysponuje karami taryfowymi (art. 121 § 2 k.w.), a nie od przedsiębiorcy dysponującego taryfową reakcją represyjną (art. 121 § 1 k.w.).

Przewodniczący: sędzia SN J. Matras.

Sędziowie SN: T. Grzegorczyk (sprawozdawca), J. Sobczak.

Sąd Najwyższy w sprawie Sylwii Z., ukaranej z art. 121 § 1 k.w., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. w dniu 27 marca 2013 r. kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść ukaranej, w części dotyczącej orzeczenia o środku karnym obowiązku naprawienia szkody, od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w W. z dnia 15 sierpnia 2012 r.,

uchylił wyrok Sądu Rejonowego w W. w zaskarżonej części.

 Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem nakazowym, Sylwia Z. została uznana za winną popełnienia wykroczenia z art. 121 § 1 k.w., polegającego na tym, że w dniu 27 czerwca 2011 r. w autobusie linii 167, na odcinku Zajezdnia K. - P., pomimo nieuiszczenia dwukrotnie nałożonej na nią kary pieniężnej określonej w taryfie po raz trzeci w ciągu jednego roku, bez zamiaru uiszczenia należności, wyłudziła przejazd komunikacją miejską na kwotę 166,30 zł na szkodę Zarządu Transportu Miejskiego w W. i ukarana za to karą grzywny w wysokości 200 zł z orzeczeniem też, na podstawie art. 121 § 3 k.w., obowiązku zapłaty kwoty 166,30 zł na rzecz Zarządu Transportu Miejskiego w W. w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia. Wyrok ten, wobec niezłożenia sprzeciwu, uprawomocnił się w dniu 12 października 2012 r. W lutym 2013 r. z kasacją na korzyść ukaranej wystąpił, na podstawie art. 110 § 1 k.p.s.w., Prokurator Generalny, zaskarżając wyrok jedynie w części orzeczonego obowiązku naprawienia szkody, podnosząc zarzut obrazy prawa materialnego, a to: art. 128 § 2 k.w. w zw. z art. 121 § 3 k.w., polegającej na orzeczeniu na podstawie tego ostatniego przepisu środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody, podczas gdy orzeczenie takiego środka jest dopuszczalne wyłącznie od sprawcy wykroczenia z art. 121 § 2 k.w. Wywodząc w ten sposób, skarżący wniósł o uchylenie wyroku nakazowego w zaskarżonej części.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja ta jest oczywiście zasadna, a przy tym wniesiona na korzyść obwinionej, dlatego też Sąd Najwyższy rozpoznał ją na posiedzeniu bez udziału stron, stosownie do art. 535 § 5 k.p.k. w zw. z art. 112 k.p.s.w. Zgodnie bowiem z art. 28 § 2 k.w. przewidziane w prawie wykroczeń środki karne można orzekać jedynie, gdy są one przewidziane w przepisie szczególnym, a przy tym, gdy chodzi o obowiązek naprawienia szkody, jedynie - stosownie do art. 28 § 4 k.w. - w sposób określony w przepisie szczególnym. Przepis art. 121 k.w., regulujący wykroczenie tzw. szalbierstwa, przewiduje wprawdzie możliwość orzeczenia obowiązku zapłaty równowartości wyłudzonego mienia, a więc w rozumieniu art. 28 § 1 k.w. środka karnego obowiązku naprawienia szkody, ale wyraźnie zastrzega, że dotyczy to jedynie wykroczenia określonego w § 2 art. 121 k.w., a nie w § 1 tego przepisu. Ukaranej w tej sprawie przypisano jednak czyn przewidziany w art. 121 § 1 k.w., a nie wykroczenie z § 2 art. 121 k.w. Ten ostatni przepis dotyczy bowiem - w zakresie wyłudzenia przejazdu środkiem lokomocji, a taki przypisano ukaranej - jedynie wyłudzenia go od przedsiębiorcy niedysponującego karami pieniężnymi określonymi w taryfie. Ten aspekt sprawy jest wyraźnie podkreślany także w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 2006 r., III KK 19/06, LEX nr 193064, czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2007 r., I KZP 13/07, OSNKW 2007, z. 7-8, poz. 56), w którym wyraźnie podkreśla się, że o ile art. 121 § 1 k.w. penalizuje w ogóle wyłudzenie przejazdu koleją lub innym środkiem lokomocji, o tyle § 2 tego przepisu dotyczy m.in. takiego wyłudzenia przejazdu, ale środkiem lokomocji należącym do przedsiębiorstwa niedysponującego karami pieniężnymi określonymi w taryfie.

Obwinioną w tej sprawie ukarano za wyłudzenie przejazdu środkiem transportu należącym do Zarządu Transportu Miejskiego w W., a więc środkiem należącym do przedsiębiorstwa, które dysponuje karami taryfowymi w postaci opłat dodatkowych za jazdę bez biletu. Kwestie te reguluje uchwała nr (...) Rady Miasta W. z dnia 13 marca 2008 r. (Dz.Urz. woj. Nr 52, poz. 1849 ze zm.). Zasadnie zatem czyn przypisany ukaranej zakwalifikowano z art. 121 § 1 k.w., ale rażąco naruszono prawo materialne, orzekając wobec niej także - na podstawie art. 121 § 3 k.w. - obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz wskazanego wyżej Zarządu Transportu Miejskiego określonej w wyroku kwoty. Przewidziany bowiem w art. 121 § 3 k.w. środek karny obowiązku naprawienia szkody w postaci zapłaty równowartości wyłudzonego świadczenia w odniesieniu do przewozu środkiem komunikacji może być orzeczony jedynie przy skazaniu obwinionego za wyłudzenie takiego przewozu od przedsiębiorcy, który nie dysponuje karami taryfowymi (art. 121 § 2 k.w.), a nie od przedsiębiorcy dysponującego taryfową reakcją represyjną (art. 121 § 1 k.w.), a pokrzywdzone w tej sprawie przedsiębiorstwo należało - jak już wskazano - do tej drugiej kategorii. Nota bene, sama kwota, jaką nietrafnie zasądzono od ukaranej na rzecz pokrzywdzonego, nie odpowiada przy tym wymogowi art. 121 § 3 k.w., ponieważ obowiązek ten ma odnosić się do zapłaty równowartości wyłudzonego mienia, a więc należności za wyłudzony przejazd, gdy tymczasem w zaskarżonym orzeczeniu obowiązkiem tym objęto także kary taryfowe pokrzywdzonego przedsiębiorcy, które nie są elementem wyłudzonego świadczenia i powinny być dochodzone w innym trybie.

Powyższe wskazuje, że w sprawie tej doszło do ewidentnego i rażącego naruszenia prawa materialnego, które w istotny sposób wpłynęło na treść wyroku. Tym samym wyrok ten, w zakresie zastosowanego środka karnego, ostać się nie może. Dlatego też Sąd Najwyższy uchylił rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku, i to bez wydawania orzeczenia następczego, jako że obraza prawa sprowadza się w tej sprawie do orzeczenia o środku karnym nieprzewidzianym za przypisane wykroczenie i ponowne procedowanie w tej kwestii jest zbędne.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w wyroku.

OSNKW 2013 r., Nr 4, poz. 36