Wyrok z dnia 1971-03-10 sygn. IV KR 16/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KR 16/71

Wyrok z dnia 10 marca 1971 r.

Ustawa, zezwalając osobom najbliższym oskarżonego lub pozostającym z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym na uchylenie się od składania zeznań w jego sprawie, nie zabrania jednocześnie korzystać z zeznań innych świadków, którzy stwierdzili okoliczności wiadome im z opowiadania wymienionych wyżej osób, oraz dokonywać na podstawie tych zeznań odpowiednich ustaleń faktycznych.

Przewodniczący: sędzia Z. Kubec (sprawozdawca). Sędziowie: T. Krokosz, Z. Durkiewicz.

Prokurator Prokuratury Generalnej: H. Kubicki.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Mariana L. i Stefana J., oskarżonych z art. 11 i 148 § 1 k.k. oraz art. 11 i 168 § 1 k.k., z powodu rewizji założonej przez oskarżonych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 1 grudnia 1970 r.

utrzymał w mocy zaskarżony wyrok (...).

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w Kielcach wyrokiem z dnia 1 grudnia 1970 r. uznał Mariana L. i Stefana J. za winnych tego, że w dniu 8 czerwca 1970 r. w R., działając wspólnie i w porozumieniu w zamiarze pozbawienia życia Janiny C., wyrzucili ją z balkonu mieszkania usytuowanego na II piętrze budynku w wyniku czego Janina C. spadła na balkon mieszkania usytuowanego na I piętrze tegoż budynku i doznała otwartego złamania zatoki czołowej lewej, lecz zamierzonego skutku nie osiągnęli, albowiem odniesione przez poszkodowaną obrażenia nie spowodowały jej zejścia śmiertelnego, i za to z mocy art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 148 § 1 k.k. skazał każdego z oskarżonych na kary po 8 lat pozbawienia wolności.

Ponadto Stefana J. Sąd uznał za winnego tego, że w tymże czasie i miejscu, w zamiarze doprowadzenia Janiny C. do poddania się czynowi nierządnemu z nim, zmuszał ją do tego przemocą polegającą na biciu, zdzieraniu odzieży, lecz zamierzonego skutku nie osiągnął z powodu stawianego przez nią oporu, i za to z mocy art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 168 § 1 k.k skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności, wymierzając mu łączną karę w wysokości 8 lat pozbawienia wolności.

Wyrok ten zaskarżyli obrońcy obu oskarżonych.

Rewizja obrońcy oskarżonego Mariana L. zarzuca:

1) obrazę przepisów postępowania, w szczególności art. 167 k.p.k. przez oparcie ustaleń co do winy oskarżonego na odtworzonych zeznaniach Janiny C.,

2) art. 3 i 357 k.p.k. przez nierozważenie całokształtu ujawnionych na rozprawie dowodów, a zwłaszcza zeznań świadków przemawiających przeciwko możliwości udziału oskarżonego w zarzuconym mu przestępstwie.

Rewizja zawiera wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie - o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Rewizja obrońcy oskarżonego Stefana J. zarzuca:

1) w części dotyczącej skazania oskarżonego za usiłowanie zabójstwa - błędną ocenę okoliczności faktycznych sprawy przez dokonanie ustaleń co do winy oskarżonego wyłącznie na podstawie różnych i niekonsekwentnych zeznań pokrzywdzonej Janiny C. przy jednoczesnym braku motywów zbrodni zabójstwa po stronie oskarżonego oraz obrazę prawa materialnego przez uznanie czynu oskarżonego za przestępstwo przewidziane w art. 11 § 1 k.k w związku z art. 148 § 1 k.k zamiast z art. 160 § 1 k.k.;

2) w części dotyczącej skazania za usiłowanie dokonania gwałtu - błąd w ustaleniach faktycznych wyroku będący następstwem niedostatecznego rozważenia przez sąd osobowości pokrzywdzonej, okresu trwania postępowania, zachowania się pokrzywdzonej w czasie wspólnej libacji oraz treści jej oświadczenia zawierającego stwierdzenie, iż nie wyłącza zbliżenia płciowego, co w świetle tych okoliczności przemawia za brakiem winy oskarżonego.

Rewizja wnosi o uchylenie wyroku i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzuconych mu czynów bądź o zmianę zaskarżonego wyroku przez zakwalifikowanie czynu opisanego w pkt I wyroku z art. 160 § 1 k.k. oraz o wymierzenie oskarżonemu za przypisane mu czyny łagodnych kar pozbawienia wolności.

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Co do rewizji obrońcy oskarżonego Mariana L.

Rewizja nie jest zasadna.

Bezpodstawny jest w szczególności pogląd autora rewizji, jakoby przesłuchanie przez Sąd w charakterze świadków: Elżbiety G., Krystyny G. i Ireny B. na treść wiadomości przekazanych im przez konkubinę oskarżonego Janinę C., korzystającą z prawa odmowy złożenia zeznań na podstawie art. 167 k.p.k., było prawnie niedopuszczalne, ponieważ w ten sposób odtworzone zostały - z obrazą art. 168 k.p.k. - jej poprzednie zeznania złożone przez nią w toku śledztwa.

Wbrew temu poglądowi przesłuchiwanie tych świadków było w pełni dopuszczalne, gdyż nie jest to czynność polegająca na odtworzeniu poprzednich zeznań złożonych przez Janinę C., która skorzystała następnie z prawa do odmowy zeznań. Ustawa bowiem, zezwalając osobom najbliższym oskarżonego lub pozostającym z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym, na uchylenie się od składania zeznań w jego sprawie, nie zabrania jednocześnie korzystać z zeznań innych świadków, którzy stwierdzili okoliczności wiadome im z opowiadania wymienionych wyżej osób, oraz dokonywać na podstawie tych zeznań odpowiednich ustaleń faktycznych.

W tych warunkach, mając na uwadze treść zeznań świadków: Elżbiety G., Krystyny G. i Ireny B., poczynione przez sąd ustalenia co do winy oskarżonego uznać należy za prawidłowe.

Za chybiony uznać również należy zarzut obrazy przez Sąd przepisów postępowania (art. 3 i 357 k.p.k.) na skutek tego, "że nie poddał ocenie zeznań świadków, które zaprzeczają możliwości udziału oskarżonego w zarzucanym mu przestępstwie", skoro autor rewizji nie określił bliżej, o zeznania których świadków chodzi i o jakie zawarte w tych zeznaniach okoliczności, dokładna zaś analiza zeznań złożonych przez świadków w toku rozprawy sądowej prowadzi do stwierdzenia, że żaden z nich nie przytoczył takich faktów lub okoliczności, które by wyłączały udział oskarżonego w popełnieniu zarzuconego mu czynu.

Wprawdzie oskarżony zgłosił na swoją obronę wielu świadków rekrutujących się z grona jego kolegów lub znajomych (Kazimierz J., Henryk W., Jan C., Władysław K., Konrad O., Tadeusz G., Jan R., Mieczysław R., Marian C., Zdzisław Z., Stefan Z., Marian P. i Tadeusz P.), których sąd przesłuchał w toku rozprawy, jednakże - jak słusznie potem stwierdził - świadkowie obrony nie wnieśli żadnych okoliczności mających związek z ustaleniem winy oskarżonych. Treść ich wypowiedzi bowiem odnosiła się bądź do utrzymywania kontaktów towarzyskich z oskarżonym i picia z nim napojów alkoholowych, bądź też do wydawania o oskarżonym pozytywnej opinii.

Z przytoczonych wyżej przyczyn wywody rewizji zmierzające do podważenia poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych ocenić należy jako niezasadne.

Co do rewizji oskarżonego Stefana J.

Rewizja nie zasługuje na uwzględnienie.

Nie jest zasadny podniesiony w rewizji zarzut dokonania przez Sąd wadliwych ustaleń co do winy oskarżonego na podstawie zeznań pokrzywdzonej Janiny C., które zdaniem autora rewizji - jako niejednolite i niekonsekwentne - nie zasługują na wiarę. Jak wynika bowiem z motywów zaskarżonego wyroku, Sąd Wojewódzki zagadnienie wartości dowodowej zeznań Janiny C. właściwie przeanalizował z uwzględnieniem ujawnionych na rozprawie okoliczności, mogących mieć w tej mierze istotne znaczenie (w tym również tych, na które powołuje się autor rewizji), a wnioski, jakie z tej analizy wysnuł co do wiarygodności tych zeznań, nie mogą nasuwać najmniejszych zastrzeżeń.

Słusznie w szczególności stwierdził Sąd Wojewódzki, że przytoczona przez pokrzywdzoną w jej zeznaniach składanych w dniu 20 października 1970 r. wersja, jakoby jej upadek z balkonu był wynikiem "nieszczęśliwego wypadku", jest absolutnie nieprzekonywająca i nie do przyjęcia w świetle wyników przewodu sądowego, natomiast w całej pełni zasługują na wiarę - w części dotyczącej oskarżonego - jej drugie zeznania, z rozprawy złożone w dniu 1 grudnia 1970 r. (w zeznaniach tych, podtrzymując treść zeznań ze śledztwa, wyjaśniła jednocześnie przyczyny złożenia odmiennych zeznań w dniu 20 października 1970 r.), które są stanowcze, zawierają dokładny przebieg zdarzenia przestępnego oraz znajdują wsparcie w innych ujawnionych na rozprawie dowodach oraz w logice wydarzeń.

Sąd Wojewódzki również rozważył - przy ocenie wartości dowodowej zeznań Janiny C. - jej sylwetkę etyczno-moralną, podkreślając w motywach zaskarżonego wyroku, że jakkolwiek "morale Janiny C. pozostawia wiele do życzenia, to jednak jej ujemna opinia nie może absolutnie poderwać zaufania do jej prawdomówności jako świadka".

W tych warunkach powoływanie się autora rewizji na zeznania Janiny C. w dniu 20 października 1970 r. oraz na jej ujemną opinię należy uznać za chybione, skoro Sąd Wojewódzki zeznania te uznał za niewiarygodne, a ujemną opinię Janiny C. za nie mającą istotnego znaczenia dla oceny wartości dowodowej jej zeznań (którymi obciążyła oskarżonego), przy czym zajęte w tym względzie stanowisko logicznie i przekonywająco uzasadnił.

Wbrew odmiennemu twierdzeniu rewizji nie może mieć również istotnego znaczenia dla oceny bytu przestępstwa przypisanego oskarżonemu w pkt II wyroku zawarte w jej zeznaniach z rozprawy stwierdzenie, że jeśliby oskarżony postępował w stosunku do niej grzecznie, to może by mu się i oddała, albowiem istotnym czynnikiem przestępstwa z art. 168 § 1 k.k. (lub art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 168 § 1 k.k.) jest właśnie niewłaściwe zachowanie się sprawcy tego przestępstwa, który wbrew woli innej osoby doprowadza tę osobę przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem do poddania się czynowi nierządnemu.

W konkretnym wypadku, jak to wynika z wiarygodnych zeznań Janiny C., oskarżony w zamiarze doprowadzenia jej do poddania się czynowi nierządnemu zmuszał ją do tego przemocą, polegającą na biciu i zdzieraniu odzieży, lecz zamierzonego skutku nie osiągnął na skutek stawianego przez nią oporu, w związku z czym Sąd Wojewódzki, opierając się na tych zeznaniach, słusznie uznał oskarżonego za winnego przestępstwa z art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 168 § 1 k.k.

W świetle prawidłowo poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych, opartych na ujawnionym w sprawie materiale dowodowym, a zwłaszcza na wiarygodnych zeznaniach Janiny C., brak jest również podstaw do kwestionowania oceny prawnej czynu przypisanego oskarżonemu w pkt I wyroku.

Należy w całej rozciągłości podzielić pogląd Sądu Wojewódzkiego wyrażony w zaskarżonym wyroku, że jeśli oskarżeni wyrzucili pokrzywdzoną z balkonu znajdującego się na wysokości 10,40 m od poziomu betonowego chodnika, to co najmniej przewidywali, że skutek śmiertelny ofiary może nastąpić i na taką ewentualność z całą świadomością się godzili, w związku z czym - wobec nienastąpienia śmierci pokrzywdzonej w następstwie jej upadku na balkon I piętra - czyn przez nich popełniony wyczerpuje znamiona przestępstwa przewidzianego w art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 148 § 1 k.k.

Wywody rewizji zmierzające do wykazania, że "praktyka sądowa i doświadczenie życiowe dostarczają licznych przykładów świadczących o tym, że nie zawsze upadek człowieka z wysokości, większej nawet niż z II piętra, kończyć się może jego śmiercią", nie podważają prawidłowości dokonanej przez Sąd oceny prawnej czynu oskarżonego, albowiem warunkiem odpowiedzialności za usiłowanie jest to, żeby z przyczyn niezależnych od woli sprawcy przestępstwo nie zostało popełnione, chociaż zostało objęte jego zamiarem (bezpośrednim lub wynikowym) i podjął on działanie zmierzające bezpośrednio do dokonania tego przestępstwa.

W tej sytuacji zastosowana przez Sąd do czynu opisanego w pkt I wyroku kwalifikacja prawna z art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 148 § 1 k.k., nie może nasuwać najmniejszych zastrzeżeń, wobec czego - wbrew odmiennemu poglądowi autora rewizji - brak jest podstaw do tego, by czyn oskarżonego potraktować jedynie jako przestępstwo z art. 160 k.k.

Bezpodstawne jest również twierdzenie rewizji, jakoby w toku postępowania sądowego nie ujawniono motywów zbrodni popełnionej przez oskarżonego, skoro z wiarygodnych zeznań złożonych przez pokrzywdzoną Janinę C. w toku śledztwa i podtrzymanych następnie na rozprawie wynika, że oskarżony, współdziałając z oskarżonym Marianem L., popełnił na jej osobie przypisany mu czyn przestępny, kierując się zemstą spowodowaną niewyrażeniem przez pokrzywdzoną zgody na odbycie z nim stosunku cielesnego.

Nie bez znaczenia przy ocenie motywów zbrodni jest fakt, że oskarżony w chwili działania znajdował się w stanie nietrzeźwości.

Mając na uwadze powyższe rozważania oraz trafne motywy Sądu Wojewódzkiego w tym względzie zawarte w zaskarżonym wyroku, poczynione przez Sąd ustalenia oraz ocenę prawną przypisanych oskarżonemu czynów uznać należy za prawidłowe.

OSNKW 1971 r., Nr 9, poz. 131