Wyrok z dnia 1972-09-26 sygn. V KRN 379/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KRN 379/72

Wyrok z dnia 26 września 1972 r.

1. Na podstawie przepisu art. 164 k.k. może odpowiadać tylko ten, kto nie będąc sprawcą śmierci - dowiedziawszy się w jakikolwiek sposób o grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia - nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu.
2. Sprawcą przestępstwa określonego w art. 145 § 1 lub 2 k.k. może być każda osoba, nie tylko kierująca pojazdem mechanicznym (np. przechodzień) lub oddająca pojazd innej osobie, natomiast podmiotem przestępstwa określonego w art. 145 § 3 k.k. może być tylko osoba prowadząca w stanie nietrzeźwości pojazd mechaniczny.
3. Kumulatywny zbieg przepisów art. 145 § 2 k.k. z art. 152 k.k. nie jest możliwy, gdyż nieumyślne spowodowanie śmierci należy do znamion przestępstwa określonego w art. 145 § 2 k.k.

Przewodniczący: sędzia A. Pyszkowski. Sędziowie: M. Budzianowski, Z. Kubec (sprawozdawca). Prokurator Prokuratory Generalnej: A. Strzałkowski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Ryszarda P., oskarżonego z art. 164 § 1 k.k. oraz art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz.U. Nr 69, poz. 434), z powodu rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego PRL od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 18 kwietnia 1972 r. i wyroku Sądu Powiatowego w Koszalinie z dnia 30 grudnia 1971 r.

uchylił zaskarżone wyroki w części skazującej i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Powiatowemu w Koszalinie.

Uzasadnienie

Ryszard P. oskarżony został o to, że:

1) dnia 11 kwietnia 1971 r. na szosie K.-J., będąc w stanie nietrzeźwości, prowadził motocykl marki "Gazela", tj. o czyn określony w art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz.U. Nr 69, poz. 434);

2) dnia 11 kwietnia 1971 r. w K., bezpośrednio po wypadku motocyklowym, nie udzielił żadnej pomocy znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia Stefanowi G. i zbiegł z miejsca wypadku, tj. o czym określony w art. 164 § 1 k.k.

Wyrokiem Sądu Powiatowego w Koszalinie z dnia 23 sierpnia 1971 r. Ryszard P. uznany został za winnego popełnienia zarzuconych mu aktem oskarżenia czynów i skazany na zasadzie art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz.U. Nr 69, poz. 434) na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności z orzeczeniem w stosunku do niego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, a na podstawie art. 164 § 1 k.k. na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Z powodu rewizji wniesionej od tego wyroku przez obrońcę oskarżonego sprawę rozpoznał Sąd Wojewódzki w Koszalinie, który wyrokiem z dnia 4 listopada 1971 r. uchylił wyrok sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę temu samemu sądowi do ponownego rozpoznania.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Powiatowy w Koszalinie wyrokiem z dnia 30 grudnia 1971 r. uznał Ryszarda P. za winnego popełnienia zarzuconych mu aktem oskarżenia czynów, przy czym co do przestępstwa określonego w art. 164 § 1 k.k. zastosował względem niego art. 25 § 2 k.k. i skazał go na podstawie art. 28 § 1 ustawy z z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu (Dz.U. Nr 69, poz. 434) na 2.000 zł grzywny, z zamianą w razie nieuiszczenia jej w terminie na 40 dni pozbawienia wolności, wraz z orzeczeniem zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 4 lat, a na podstawie art. 164 § 1 k.k. z zastosowaniem art. 57 § 3 pkt 3 k.k. na karę 3.000 zł grzywny, a zamianą w razie nieuiszczenia jej w terminie na 60 dni pozbawienia wolności, łącznie zaś na karę 4.000 zł grzywny, z zamianą w razie nieuiszczenia jej w terminie na 60 dni pozbawienia wolności.

Od wyroku tego prokurator wniósł rewizję na korzyść oskarżonego.

Po rozpoznaniu rewizji Sąd Wojewódzki w Koszalinie wyrokiem z dnia 18 kwietnia 1972 r. uchylił wyrok sądu pierwszej instancji w części dotyczącej orzeczenia o karze łącznej oraz w części skazującej Ryszarda P. z art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu i uznając ten czyn jako wykroczenie określone w art. 87 § 1 k.w. umorzył w stosunku do tego oskarżonego w tej części na podstawie art. 11 pkt 6 k.p.k. (art. 388 pkt 4 k.p.k.) postępowanie karne.

Prokurator Generalny PRL wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 18 kwietnia 1972 r. i wyroku Sądu Powiatowego w Koszalinie z dnia 30 grudnia 1971 r., zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego, polegającą na zastosowaniu względem oskarżonego Ryszarda P. - w części skazującej go z art. 164 § 1 k.k. - art. 25 § 2 k.k., pomimo braku ku temu podstaw, oraz na przyjęciu, że czyn zarzucony oskarżonemu w pkt 2 aktu oskarżenia stanowi tylko przestępstwo określone w art. 164 § 1 k.k., podczas gdy w rzeczywistości czyn ten wyczerpuje znamiona również przestępstwa określonego w art. 145 § 2 i 3 k.k., a wobec tego zgodnie z art. 10 § 3 k.k. należało wymierzyć oskarżonemu za ten czyn karę na podstawie art. 145 § 3 k.k. i wnosząc o uchylenie zaskarżonych wyroków oraz przekazanie sprawy oskarżonego Ryszarda P. Sądowi Powiatowemu w Koszalinie do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na rozprawie rewizyjnej przez Sądem Najwyższym obrońca oskarżonego zarzucił, że rewizja nadzwyczajna została wniesiona po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku skazującego oskarżonego Ryszarda P. z art. 164 k.k., ponieważ rewizja prokuratora wniesiona dnia 22 lutego 1972 r. tej części wyroku nie zaskarżyła, skarżąc jedynie tę część tego wyroku, która dotyczyła przestępstwa określonego w art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu.

Zarzut ten nie jest słuszny. Wyrok Sądu Powiatowego w Koszalinie, skazujący oskarżonego między innymi za przestępstwo określone w art. 164 § 1 k.k., zapadł dnia 30 grudnia 1971 r.

Prokurator w terminie, bo dnia 4 stycznia 1972 r., złożył wniosek o sporządzenie na piśmie uzasadnienia tego wyroku. Wyrok z uzasadnieniem otrzymał prokurator dnia 8 lutego 1972 r. i we właściwym terminie (dnia 22 lutego 1972 r.) wniósł rewizję, skarżąc powyższy wyrok jedynie w części dotyczącej orzeczenia o karze co do przestępstwa okreslonego w art. 28 § 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1959 r. o zwalczaniu alkoholizmu. W takiej sytuacji wyrok w części skazującej oskarżonego Ryszarda P. z art. 164 § 1 k.k. uprawomocnił się dopiero dnia 22 lutego 1972 r., tzn. w dniu, w którym się okazało, że prokurator tej części wyroku nie zaskarżył. A skoro rewizja nadzwyczajna od tej części wyroku - co wynika z prezentaty Sądu Najwyższego - wpłyneła do tego Sądu w dniu 19 sierpnia 1972 r., należy uznać, że wpłynęła ona przed upływem 6 miesięcy od uprawomocnienia się skazania za przestępstwo określone w art. 164 § 1 k.k.

Przechodząc do zarzutów rewizji nadzwyczajnej, należało je uznać za częściowo zasadne. W związku z tymi zarzutami zaznaczyć należy, że w wyroku sądu pierwszej instancji przytoczono wprawdzie opinię złożoną przez biegłych lekarzy psychiatrów zarówno na piśmie, jak i wydaną wobec sądu oraz powołano się na art. 25 § 3 k.k., ale nie zastosowano się do tego przepisu, pomimo że biegli lekarze psychiatrzy wyraźnie stwierdzili na rozprawie sądowej, co następuje: "gdyby nie brać pod uwagę art. 25 § 3 k.k., to stan oskarżonego można byłoby uznać jako określony w art. 25 § 2 k.k.", który to stan biegli przyjęli w opinii wydanej na piśmie, nie ustosunkowując się w niej do art. 25 § 3 k.k. W związku z tą opinią biegłych lekarzy psychiatrów wypada jeszcze podkreślić, że budzi wątpliwości orzeczenie tych biegłych co do "co najmniej" znacznego stopnia ograniczonej zdolności oskarżonego w chwili popełnienia czynów rozpoznania ich znaczenia i kierowania postępowaniem, skoro stwierdzili u tego oskarżonego "nieznaczny niedorozwój umysłowy" (ociężałość umysłową) oraz zwykłe upojenie alkoholowe.

Opinia biegłych lekarzy psychiatrów nie dawała więc podstawy do zastosowania względem oskarżonego art. 25 § 2 k.k., a zatem także do nadzwyczajnego złagodzenia mu w myśl art. 58 § 3 pkt 3 k.k. kary pozbawienia wolności, którą w wymiarze orzeczonym mu za przestępstwo określone w art. 164 § 1 k.k. wyrokiem Sądu Powiatowego w Koszalinie z dnia 23 sierpnia 1971 r. należało orzec zaskarżonym wyrokiem (art. 408 k.p.k.).

Już z tego tylko powodu należało wspomniane wyroki w zaskarżonej części uchylić i sprawę w tym zakresie przekazać do ponownego rozpoznania ze względu na potrzebę ponownego przesłuchania tych samych biegłych lub wezwania innych.

III. Co się tyczy drugiego zarzutu, że przypisany oskarżonemu czyn wyczerpuje znamiona zarówno przestępstwa określonego w art. 164 § 1 k.k., jak i w art. 145 § 2 i 3 k.k., należy zauważyć, iż skazanie na podstawie obu tych przepisów nie jest możliwe, ponieważ na podstawie art. 164 k.k. może odpowiadać tylko ten, kto nie będąc sprawcą śmierci - dowiedziawszy się w jakikolwiek sposób o grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwie utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia - nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu.

Fakt skazania z art. 164 § 1 k.k. wyłącza możliwość skazania z art. 145 § 2 i 3, skazanie zaś z tych ostatnich przepisów wyłączałoby możliwość jednoczesnego skazania z art. 164 § 1 k.k., bo - jak wspomniano - art. 164 § 1 k.k. nie odnosi się do sprawców spowodowania śmierci.

W związku z poglądem rewizji nadzwyczajnej, jakoby w sprawie tej chodziło o jeden czyn wyczerpujący znamiona przestępstwa określonego zarówno w art. 164 § 1 k.k., jak i w art. 145 § 2 i 3 k.k., należy zauważyć, że wchodziłyby tu w rachubę dwa czyny: pierwszy dotyczący zachowania się po spowodowaniu wypadku drogowego, drugi zaś - spowodowania tego wypadku, a Ryszarda P. o spowodowanie wypadku nie oskarżono.

Dotychczas zebrany materiał dowodowy daje jednak podstawę do postawienia oskarżonemu takiego zarzutu. Skoro bowiem w wyroku sądu pierwszej instancji trafnie ustalono, że oskarżeni Ryszard P. i Stefan G. znajdowali się w stanie nietrzeźwości (krew Stefana G. zawierała 2,00 promila alkoholu) i skoro według tych ustaleń jest rzeczą niewątpliwą, że oskarżony Ryszard P. jako dysponujący motocyklem udostępnił znajdującemu się w stanie znacznej nietrzeźwości Stefanowi G. prowadzenie pojazdu, to ustalenia te wymagałyby od sądów - w wypadku postawienia takiego zarzutu przez prokuratora - rozważenia kwestii, czy oskarżony mógł i powinien był przewidzieć, że wynikiem jazdy Stefana G. może być wypadek śmiertelny (art. 145 § 2 k.k.).

W rozumieniu art. 7 § 2 k.k. bowiem do przypisania przestępstwa nieumyślnego wystarczy ustalenie, że sprawca mógł i powinien był przewidzieć możliwość nastąpienia skutku przestępnego.

Stefan G. rozwinął - jak to również trafnie ustalono w wyroku sądu pierwszej instancji - nadmierną szybkość i ryzykowna jego jazda doprowadziła do śmiertelnego wypadku. Taki sposób prowadzenia motocykla pozostawał właśnie w związku z wysokim stopniem nietrzeźwości Stefana G., o czym oskarżony wiedział.

Jak to powszechnie wiadomo, stan znacznej nietrzeźwości upośledza sprawność psychomotoryczną człowieka w stopniu czyniącym go niezdolnym do kierowania pojazdami mechanicznymi.

Dodać wypada, że w wypadku postawienia oskarżonemu zarzutu spowodowania wypadku drogowego odpadłaby możliwość równoczesnego skazania tego oskarżonego z art. 164 § 1 k.k., a ucieczka po spowodowaniu wypadku i nieudzielenie pomocy jego ofierze mogłyby stanowić jedynie okoliczność obciążającą przy wymiarze karzy.

Również skazanie z art. 145 § 3 k.k. - wbrew wywodom rewizji - nie mogłoby nastąpić, ponieważ sprawcą przestępstwa określonego w art. 145 § 1 lub - o co w sprawie niniejszej chodzi - z § 2 k.k. może być każda osoba, nie tylko kierująca pojazdem mechanicznym, np. przechodzień, lub - co w sprawie tej zachodzi - oddająca pojazd innej osobie, natomiast podmiotem przestępstwa określonego w art. 145 § 3 k.k. może być tylko osoba prowadząca w stanie nietrzeźwości pojazd mechaniczny, a - jak wynika z materiału dowodowego - w chwili wypadku oskarżony nie prowadził motocykla, lecz prowadził go Stefan G., który w tym właśnie wypadku sam poniósł śmierć.

Wreszcie w związku z wywodami rewizji, że w sprawie niniejszej istnieje możliwość przyjęcia kwalifikacji z art. 145 § 2 k.k. i z art. 152 k.k. w związku z art. 10 § 2 k.k., zauważyć wypada, iż taki zbieg kumulatywny przepisów nie jest możliwy, gdyż nieumyślne spowodowanie śmierci należy do znamion przestępstwa określonego w art. 145 § 2 k.k., odpada więc kumulatywna kwalifikacja z art. 152 k.k., przy czym fakt spowodowania śmierci zwiększa stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu, gdyż art. 145 § 2 k.k. przewiduje jako następstwa naruszenia zasad bezpieczeństwa ruchu obok śmierci również ciężkie uszkodzenie ciała lub ciężki rozstrój zdrowia innej osoby.

Z tych wszystkich względów - zgodnie z wnioskiem rewizji nadzwyczajnej - należało omawiane wyroki w zaskarżonej części uchylić i sprawę w tym zakresie przekazać Sądowi Powiatowemu w Koszalinie do ponownego rozpoznania.

OSNKW 1973 r., Nr 1, poz. 9