Wyrok z dnia 1974-05-08 sygn. V KRN 33/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KRN 33/74

Wyrok z dnia 8 maja 1974 r.

Przy wymiarze kary za przestępstwa drogowe sądy powinny mieć na względzie to, że porządek i bezpieczeństwo na drogach w dużym stopniu zależą od stosowania właściwej represji, która - zależnie od rodzaju (umyślnego lub nieumyślnego) naruszenia przez sprawcę zasad bezpieczeństwa w ruchu, szkody powstałej dla życia, zdrowia lub mienia, nasilenia tej kategorii przestępstw, uwzględnienia danych osobowych sprawcy - powinna stanowić jeden z istotnych elementów zwalczania i zapobiegania tej kategorii przestępstw.

Jednakże przy wymiarze kary także i za przestępstwa drogowe sądy nie mogą pomijać pozostałych dyrektyw wymiaru kary określonych w art. 50 k.k.

Dla wymiaru kary za przestępstwa drogowe, zwłaszcza określone w art. 145 k.k., istotne znaczenie ma wielkość wyrządzonej szkody według zasady: im poważniejsza szkoda, tym większe jej znaczenie jako okoliczności obciążającej, przy czym zasada ta zawsze wymaga oceny w powiązaniu ze stopniem winy sprawcy. Przy niewielkim stopniu winy wielkość szkody nie może mieć decydującego znaczenia dla stosowania surowej represji.

Przewodniczący: sędzia M. Budzianowski. Sędziowie: M. Szczepański (sprawozdawca), K. Wagner.

Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Zięba.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Stanisława Józefa M., skazanego z art. 145 § 2 k.k., z powodu rewizji nadzwyczajnej wniesionej przez Prokuratora Generalnego PRL od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi jako rewizyjnego z dnia 4 września 1973 r.

rewizję nadzwyczajną oddalił (...).

Uzasadnienie

Stanisław Józef M. wyrokiem Sądu Powiatowego w Ł. z dnia 16 stycznia 1973 r. został uznany za winnego tego, że w dniu 10 września 1972 r. w K., jako kierowca samochodu ciężarowego marki "Star", naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym przez to, że: a) nie zachował należytej ostrożności poruszając się za poprzedzającym go i skręcającym w prawo pojazdem samochodowym, b) rozwinął niebezpieczną szybkość w stosunku do sytuacji w ruchu oraz mokrej nawierzchni, c) stracił panowanie nad pojazdem, który zjechał na lewą stronę jazdni przekraczając linię ciągłą, w wyniku czego zderzył się z poruszającym się po swoim pasie ruchu samochodem osobowym marki "Fiat 1100", przez co spowodował u pasażerki samochodu "Fiat 1100" Heleny D. między innymi uraz głowy połączony ze wstrząśnięciem mózgu i pnia mózgu, co w połączeniu z zapaleniem płuc jako powikłaniem doznanego urazu mózgowo-czaszkowego doprowadziło do jej zgonu, a w odniesieniu do Anny D., Andrzeja D., Mieczysława D., Heleny D. - uszkodzenia ciała, które naruszyły czynności uszkodzonych narządów ciała na czas powyżej 7 dni, oraz poważne uszkodzenie samochodu marki "Fiat 1100", i na podstawie art. 145 § 2 i art. 43 § 1 k.k. skazany na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 5 lat.

Ponadto, na podstawie art. 49 k.k., sąd zarządził podanie wyroku do publicznej wiadomości przez ogłoszenie go na zebraniu załogi Przedsiębiorstwa Remontowo-Budowlanego Gospodarki Komunalnej w Ł.

Na skutek rewizji oskarżonego i jego obrońcy Sąd Wojewódzki w Łodzi wyrokiem z dnia 4 września 1973 r. zaskarżony wyrok Sądu Powiatowego w Łowiczu zmienił w ten sposób, że eliminując z przypisanego oskarżonemu czynu stwierdzenie o prowadzeniu pojazdu z niebezpieczną szybkością na podstawie art. 73 § 1 i 2 k.k. zawiesił warunkowo wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności na okres 4 lat, jednocześnie wymierzając mu na podstawie art. 75 § 1 k.k. 2.000 zł grzywny.

Od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Łodzi rewizję nadzwyczajną na niekorzyść Stanisława Józefa M. wniósł Prokurator Generalny PRL.

Rewizja ta, zarzucając obrazę art. 73 § 2 k.k. polegającą na orzeczeniu warunkowego zawieszenia wykonania wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności bez należytego wzięcia pod uwagę, że względy na społeczne oddziaływanie kary przemawiają przeciwko takiemu orzeczeniu, w konkluzji wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez utrzymanie w mocy - w zakresie kary - wyroku Sądu Powiatowego w Łowiczu z dnia 16 stycznia 1973 r. (...).

Rewizja nadzwyczajna, twierdząc, że ani dobra opinia, ani ciężka sytuacja rodzinna, ani żadna inna okoliczność łagodząca nie mogą mieć decydującego wpływu na zastosowanie art. 73 k.k. w takiej sytuacji, gdy przeciwko zastosowaniu warunkowego zawieszenia wykonania kary przemawia wzgląd na społeczne oddziaływanie kary, o którym mowa w art. 73 § 2 k.k., powołuje się na jednolite orzecznictwo sądowe w tym zakresie, cytując na poparcie tej tezy wyrok Sądu Najwyższego - V KRN 27/73 (OSNKW 1973, z. 11, poz. 141).

Analiza treści owego wyroku wskazuje, że wydany on został w sprawie o całkowicie odmiennym stanie faktycznym, dotyczył sprawcy przestępstwa drogowego przewidzianego w art. 137 § 1 k.k., a więc przestępstwa umyślnego, a ponadto sprawca tego przestępstwa popełnił je w stanie nietrzeźwości znacznego stopnia (2,01 ‰).

W uzasadnieniu omawianego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził między innymi, co następuje: "(...) gdy stopień nietrzeźwości sprawcy jest znaczny, do którego doprowadza się on z wiedzą, że czeka go prowadzenie pojazdu mechanicznego, to okoliczność ta powinna być również przez sąd traktowana jako szczególnie silnie obciążająca". Dalej Sąd Najwyższy stwierdził: "Sprawca taki bowiem ignoruje wszelkie apele i ostrzeżenia, lekceważy sobie bezpieczeństwo własne oraz innych osób, co wskazuje na znaczne napięcie złej woli. W opisanej sytuacji ani dobra opinia, ani okazana skrucha, ani też inne okoliczności łagodzące nie mogą mieć decydującego znaczenia dla zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, lecz sąd powinien wnikliwie rozważyć, czy decyzji takiej nie sprzeciwiałby się wzgląd na społeczne oddziaływanie kary".

W dalszej części cytowany wyrok stwierdza: "(...) oba sądy nie doceniły tego, że znaczny stopień nietrzeźwości oskarżonego wskazuje na tak ujemne cechy jego osobowości, że w powiązaniu z nagminnością przestępstw drogowych i względami na społeczne oddziaływanie kary wymagają one orzeczenia wobec niego bezwzględnej kary pozbawienia wolności".

Z powyższego wynika, że wspomniany wyrok nie zawiera tej myśli, jaką wyrywając jedno zdanie z kontekstu i w oderwaniu od stanu faktycznego prezentuje rewizja nadzwyczajna.

Dodać należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego nie ukształtował się pogląd o nikłym wpływie okoliczności łagodzących na możliwość stosowania art. 73 k.k. i o decydującym wpływie dyrektywy społecznego oddziaływania, byłby to bowiem pogląd sprzeczny z dyrektywami wymiaru kary określonymi w art. 50 § 1 i 2 k.k., a także wskazaniami zawartymi w art. 73 § 2 k.k.

Przy wymiarze kary za przestępstwa drogowe sądy powinny mieć na względzie to, że porządek i bezpieczeństwo na drogach w dużym stopniu zależą od stosowania właściwej represji, która - zależnie od rodzaju (umyślnego lub nieumyślnego) naruszenia przez sprawcę zasad bezpieczeństwa w ruchu, szkody powstałej dla życia, zdrowia lub mienia, nasilenia tej kategorii przestępstw, uwzględnienia danych osobowych - powinna stanowić jeden z istotnych elementów zwalczania i zapobiegania tej kategorii przestępstw.

Jednakże przy wymiarze kary także i za przestępstwa drogowe sądy nie mogą pomijać pozostałych dyrektyw wymiaru kary określonych w art. 50 k.k.

Pierwsza z nich to współmierność kary w stosunku do stopnia społecznego niebezpieczeństwa, rozumianego jako całokształt zarówno podmiotowych (umyślność, nieumyślność, pobudki itp.), jak i przedmiotowych (społecznej szkodliwości) właściwości danego czynu.

Druga dyrektywa powinna realizować cele kary w zakresie społecznego jej oddziaływania, które polega na kształtowaniu w społeczeństwie prawidłowych postaw i ocen prawnych oraz przekonania, że w walce z przestępczością zwycięża sprawiedliwość i że przestępcy są sprawiedliwie karani.

Trzecia wreszcie dyrektywa dotyczy celu kary z punktu widzenia osoby sprawcy, przy czym w rachubę wchodzą cele zapobiegawcze i wychowawcze. Rozwinięciem dyrektyw ogólnych jest art. 50 § 2 k.k., wyliczający przykładowo okoliczności obiektywne i subiektywne, które sąd powinien uwzględniać przy wymiarze kary. Do tych okoliczności zaliczyć należy nagminność danej kategorii przestępstw, które sąd powinien uwzględniać przy wymiarze kary. Do tych okoliczności zaliczyć należy nagminność danej kategorii przestępstw, która powinna być brana pod uwagę ze względu na konieczność realizacji celów kary w zakresie jej społecznego oddziaływania.

Dla wymiaru kary za przestępstwo drogowe, zwłaszcza przewidziane w art. 145 k.k., istotne znaczenie ma wielkość wyrządzonej szkody według zasady: im poważniejsza szkoda, tym większe jej znaczenie jako okoliczności obciążającej, przy czym zasada ta zawsze wymaga oceny w powiązaniu ze stopniem winy sprawcy. Przy niewielkim stopniu winy wielkość szkody nie może mieć decydującego znaczenia dla stosowania surowej represji.

Oceniając stan faktyczny niniejszej sprawy z zachowaniem powyższych ustawowych wskazań, dojść należało do wniosku, że w sprawie tej istniały pełne podstawy do warunkowego zawieszenia wykonania kary i że wzgląd na jej społeczne oddziaływanie nie sprzeciwiał się temu:

1. Oskarżony krytycznego dnia prowadził pojazd mechaniczny przeszło 12 godzin i ostatnia jazda spowodowana była koniecznością dowiezienia papy w celu pokrycia wapna, które należało uchronić przed zlasowaniem.
2. Naruszenie przez oskarżonego zasad bezpieczeństwa w ruchu było nieumyślne i nie miało nic wspólnego z tym, co określa się mianem piractwa drogowego (vide opinia biegłego).
3. Do wypadku ostatecznie doszło na skutek błędnego manewru oskarżonego (gwałtownego hamowania na śliskiej jazdni i zarzucenia pojazdu), co nie ekskulpuje oskarżonego, ale charakteryzuje stopień jego winy.
4. Dotychczas oskarżony miał nienaganną opinię w miejscu zamieszkania; ponadto należy wskazać, że rewizja nadzwyczajna z obrazą art. 3 § 1 i art. 357 k.p.k. powołuje się na fragment dowodu z karty 51 i pomija całkowicie fakt w tym dokumencie zamieszczony o wywiązywaniu się oskarżonego z obowiązku alimentowania dzieci ("Stanisław M. płaci alimenty w wysokości 750 zł miesięcznie na utrzymanie dzieci").
5. Bezpośrednio po wypadku oskarżony podjął starania o udzielenie pomocy ofiarom wypadku, a następnie przyznał się do winy i wyraził skruchę, czego nie przekreśla nieudolna próba subiektywnego twierdzenia o przyczynieniu się do wypadku kierowcy samochodu jadącego przed oskarżonym.

Wyżej przytoczone przesłanki wskazują na zasadność poglądu co do istnienia pomyślnej prognozy w myśl art. 73 § 2 k.k.

Sąd Najwyższy miał na względzie, co następuje:

Wspomniane wyżej okoliczności, w jakich doszło do wypadku, niestety tragicznego w skutkach, wskazują, że oskarżony ani nie zawinił w taki sposób, który określa się mianem piractwa drogowego, ani nie był nietrzeźwy; krytycznego dnia pracował zbyt długo, co nie mogło pozostać bez wpływu na jego zdolność należytego prowadzenia pojazdu, a więc nie jest on takim sprawcą wypadku drogowego, co do którego społeczeństwo domaga się stosowania surowych kar.

Zastosowanie wobec oskarżonego art. 73 § 2 k.k. w połączeniu z dolegliwością dla niego znaczną, jaką jest przy jego zarobkach kara 7.000 zł grzywny oraz kara dodatkowa zakazu wykonywania zawodu kierowcy (takie zwłaszcza znaczenie ma dla oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych przez 5 lat), czyni zadość dyrektywie społecznego oddziaływania w wyżej przytoczonym rozumieniu (...).

Z powyższych względów Sąd Najwyższy rewizję nadzwyczajną - jako niezasadną - oddalił.

OSNKW 1974 r., Nr 9, poz. 166