Wyrok z dnia 1974-02-05 sygn. III KR 371/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KR 371/73

Wyrok z dnia 5 lutego 1974 r.

Sąd według swego uznania może powoływać w charakterze biegłych bądź to osoby wpisane na listę biegłych sądowych, bądź też inne osoby spoza tej listy, jeżeli mają one odpowiednie kwalifikacje zawodowo-specjalistyczne w danej dziedzinie, o którą w sprawie chodzi, przy czym nie ma zastrzeżeń co do ich bezstronności. Zgodnie z utrwalonym w judykaturze stanowiskiem, nie ma żadnej różnicy w traktowaniu i ocenie opinii biegłego złożonej przez biegłego sądowego lub przez innego biegłego powołanego w określonej sprawie przez organ procesowy.

Przewodniczący: sędzia M. Paluch. Sędziowie: K. Grzebuła, dr B. Bartosik (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: dr F. Prusak.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy Edwarda J., oskarżonego z art. 201 k.k. w związku z art. 60 § 3 k.k., Henryka K., oskarżonego z art. 201 k.k., z powodu rewizji wniesionych przez oskarżonych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 15 czerwca 1973 r.

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Koszalinie do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Obie rewizje w znacznej mierze są zasadne.

Sąd pierwszej instancji rozpoznając niniejszą sprawę nie wyczerpał wszystkich istotnych dowodów, jakie powinien był przeprowadzić przed wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia. Zebrany materiał dowodowy jako niekompletny, zawierający istotne braki nie może, do czasu ich usunięcia, stanowić wystarczającej podstawy do wyrokowania. W tym zakresie nie można odmówić słuszności obu rewizjom kwestionującym zwłaszcza trafność ustaleń i wniosków zawartych w opinii biegłych Antoniego L. i Andrzeja P., na których Sąd Wojewódzki w głównej mierze się oparł, przyjmując, że oskarżeni w sposób świadomy stosowali zawyżone ceny, by w ten sposób osiągnąć nienależną im korzyść majątkową, i to znacznych rozmiarów. Wspomniana opinia biegłych przyjmując, że wykonane przez oskarżonych tablice informacyjne powinny być wyłącznie wyceniane według działu XIV cennika 322/Z/65, nie uwzględnia w dostatecznym stopniu wszystkich istotnych elementów rzutujących na wysokość wyceny tablic w ramach wspomnianego cennika, które występowały przy produkcji tablic prowadzonej przez oskarżonych; dotyczy to między innymi takich elementów, jak np. wykonanie i obróbka podkładu tablic, z których część wykonana była z płyty spilśnionej, część z blachy, a więc podkładu, którego obróbka wymagała zwiększonych kosztów, stosowania różnej techniki malowania zarówno podkładów, jak i samych już napisów, które wykonywane były w różnych wersjach, kosztów związanych z zakupem sit i wykonaniem szablonu, wysyłką gotowych wyrobów do odbiorców, a także innych dopuszczalnych nakładów wiążących się bezpośrednio z tą produkcją. Opinia biegłych Antoniego L. i Andrzeja P. nie zawiera też jednoznacznego stanowiska w kwestii nader istotnej, będącej przedmiotem podnoszonych zastrzeżeń ze strony obrony, czy istotnie stosowanie przez oskarżonych odpowiednich przepisów powołanego wyżej cennika, w części dotyczącej malarstwa reklamowo-szyldowego, mogło nasuwać trudności interpretacyjne, prowadząc w konsekwencji do stosowania wadliwych stawek. Jak wynika z dopuszczonego przez Sąd Najwyższy w trybie art. 402 § 3 k.p.k. dowodu w postaci opinii biegłego występującego w podobnej sprawie będącej przedmiotem rozpoznania w drugiej instancji przez ten Sąd (sygn. akt II KR 108/71), wspomniane wyżej przepisy cennika 322/Z/65 odnoszące się do malarstwa szyldowego określone zostały jako nieprecyzyjne, bardzo ogólnikowe, których stosowanie w praktyce nasuwało trudności i prowadziło do różnych wniosków oraz różnych wyliczeń za te same prace. Wyjaśnienie tej właśnie okoliczności jest nieodzowne dla przeprowadzenia prawidłowej oceny prawnej działania oskarżonych co do przypisanego im czynu określonego w art. 201 k.k. Skoro oskarżonym zarzuca się wyłudzenie znacznych kwot pieniężnych od poszczególnych jednostek gospodarki uspołecznionej - odbiorców wyprodukowanych przez nich tablic informacyjnych, to elementy przedmiotowe ich czynu - oszustwa, bo o taką tu chodzi formę zagarnięcia mienia społecznego, muszą się mieścić w świadomości oskarżonych i muszą być objęte ich wolą. Oszustwo może być przestępstwem popełnionym tylko umyślnie z zamiarem bezpośrednim, kierunkowym, obejmującym cel i sposób działania. Z tych przesłanek wychodząc, należyte wyjaśnienie między innymi okoliczności, czy oskarżeni mieli pewność, która część przepisów omawianego cennika Państwowej Komisji Cen powinna być przez nich stosowana, jak też tego, czy ze względu na sposób i przyjętą przez nich metodę produkowania tablic mogli oskarżeni dokonywać błędnej wyceny tablic, na skutek mało precyzyjnych dyspozycji odpowiednich przepisów tego cennika, staje się rzeczą nieodzowną dla prawidłowego rozstrzygnięcia kwestii winy obu oskarżonych w zakresie przypisanego im czynu. W kontekście z tym, co wyżej powiedziano, jak słusznie wywodzą obie rewizje, rzeczą Sądu Wojewódzkiego było wyjaśnienie wskazanych wyżej wątpliwości i usunięcie zaistniałych braków w drodze odpowiedniego uzupełnienia materiału dowodowego, a zwłaszcza uzupełnienia opinii wydanej przez biegłych Andrzeja P. i Antoniego L., albo przez powołanie innych biegłych z dziedziny malarstwa reklamowego z jednoczesnym określeniem w sposób szczegółowy przedmiotu i zakresu powierzonej im do wykonania ekspertyzy. Mając powyższe na względzie, ocenić należy jako bezpodstawne oddalenie przez sąd pierwszej instancji dopuszczonego już dowodu ze świadka Jana C., odpowiedzialnego pracownika Państwowej Komisji Cen, który z racji pełnionej funkcji mógłby wyjaśnić szereg nasuwających się wątpliwości związanych ze stosowaniem przy pracach malarsko-szyldowych cennika 322/Z/65. Zrezygnowanie z tego dowodu - jak trafnie wskazują na to rewizje - nastąpiło z obrazą art. 155 § 3 k.p.k., co nie pozostało bez wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Ponownie rozpoznając sprawę, konieczną rzeczą będzie dopuszczenie dowodu bądź z wymienionego wyżej świadka, bądź też z innego odpowiedzialnego przedstawiciela Państwowej Komisji Cen, który powinien nie tylko wypowiedzieć się w sposób szczegółowy co do tego, w jakim zakresie obowiązywał oskarżonych cennik 322/Z/65 przy produkcji tablic, uwzględniając wszystkie istotne elementy tej produkcji, na które wskazano, lecz powinien także ustosunkować się do kwestii, czy w okresie obowiązywania w zakresie malarstwa reklamowo-szyldowego omawianego cennika rzeczywiście występowały trudności w jego stosowaniu, spowodowane zbyt ogólnikowym ujęciem tych przepisów. Przeprowadzenie tego dowodu w zakresie, jak wyżej podano, umożliwi zarazem sądowi zapoznanie się ze stanowiskiem Państwowej Komisji Cen co do poruszanej problematyki, a więc ze stanowiskiem organu powołanego nie tylko do ustalenia odpowiednich powszechnie obowiązujących przepisów cennikowych, lecz także organu powołanego do udzielenia wiążącej wykładni przepisów cennikowych. Dowód ten będzie miał walor wskazówek przy opracowaniu nowej, poszerzonej opinii przez innych biegłych, których sąd powinien powołać zgodnie z art. 182 k.p.k.

Podzielając słuszność wyrażonego w rewizjach poglądu co do konieczności powołania w sprawie nowych biegłych, trzeba zarazem stwierdzić, że bezpodstawny jest zarzut dopuszczenia się przez sąd pierwszej instancji obrazy art. 3 § 1 k.p.k. w związku z art. 178 k.p.k. z tego tylko powodu, iż sąd dopuścił do udziału w postępowaniu rozpoznawczym biegłych spoza listy biegłych sądowych, powinien zaś był - jak utrzymują rewizje - powołać dowód wyłącznie z biegłych sądowych. Należy tu zauważyć, że przepisy obowiązującej ustawy karnoprocesowej nie ograniczają uprawnień sądu od powoływania w charakterze biegłych jedynie osób wpisanych na listę biegłych sądowych; oznacza to, że sąd według swego uznania może powoływać w charakterze biegłych bądź to osoby wpisane na listę biegłych sądowych, bądź też inne osoby spoza tej listy, jeżeli mają one odpowiednie kwalifikacje zawodowo-specjalistyczne w danej dziedzinie, o którą w sprawie chodzi, przy czym nie ma zastrzeżeń co do ich bezstronności. Zgodnie z utrwalonym w judykaturze stanowiskiem, nie ma żadnej różnicy w traktowaniu i ocenie opinii biegłego złożonej przez biegłego sądowego lub przez innego biegłego powołanego w określonej sprawie przez organ procesowy.

W związku z koniecznością uzupełnienia materiału dowodowego we wskazanym wyżej zakresie nie wymaga obecnie bliższego ustosunkowania się ostatni z podniesionych zarzutów rewizyjnych, oparty na przepisie art. 387 pkt 3 k.p.k., którego istota dotyczy materii wystawiania przez oskarżonych zawyżonych rachunków, gdyż wiąże się bezpośrednio z nie rozstrzygniętą jeszcze kwestią, w jakim zakresie obowiązywał oskarżonych cennik 322/Z/65 i w jaki sposób powinni byli dokonywać wyceny produkowanych tablic informacyjnych.

W świetle tego, co wyżej przedstawiono, powstała konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Z wykazanymi wyżej uchybieniami wiąże się potrzeba dokonania niezbędnych uzupełnień w materiale dowodowym, jak i prawidłowej oceny odpowiednich dowodów, a to nakazuje zachowanie zasady bezpośredniości.

Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak wyżej.

 OSNKW 1974 r., Nr 6, poz. 117