Postanowienie z dnia 1983-06-08 sygn. III CRN 111/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 111/83

Postanowienie z dnia 8 czerwca 1983 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Niejadlik (spraw.).

Sędziowie SN: H. Ciepła, Z. Marmaj. Protokolant: C. Gumienna.

Prokurator Prokuratury Generalnej PRL: Z. Paczyński.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna i Administracyjna po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 1933 r. na posiedzeniu sprawy z wniosku Stanisława M. z udziałem Marianny M. i Antoniny K. o zniesienie współwłasności na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w B. z dnia 27 lipca 1982 r. postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie wraz z poprzedzającym je postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z dnia 14 grudnia 1981 r. i przekazuje sprawę temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz do rozstrzygnięcia o wpisie od rewizji nadzwyczajnej. 

Uzasadnienie

Stanisław i Marianna małżonkowie M. zajmują parterowy dom mieszkalny oraz budynek gospodarczy stojące na - będącej siedliskiem ich gospodarstwa rolnego (1,47 ha) - działce przy ulicy P. 2 w S., stanowiącej własność Skarbu Państwa. Siedlisko około 7 ha gospodarstwa rolnego Antoniny K. i jej męża, znajduje się także na działce Skarbu Państwa przy ulicy P. 7 w S. (parterowy dom, budynek gospodarczy, dwa chlewy). W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego działki te zostały przeznaczone pod budownictwo spółdzielcze, a stojące na nich budynki do rozbiórki w latach 1980-1985. Ostatnio małżonkowie K. wybudowali na działce nr 305 o powierzchni 510 m², położonej przy ulicy Z. w S., a stanowiącej własność Antoniny K. - piętrowy dom mieszkalny i budynek gospodarczy. Do tej nieruchomości przylega od północy nie zabudowana dotąd działka nr 304 o obszarze 510 m², w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczona pod budownictwo mieszkalne z przewagą budownictwa typu zagrodowego. Współwłaścicielami działki nr 304 są Stanisław i Marianna M. (1/2) oraz - z drugiej strony -Antonina K. Małżonkowie M. na terenie S. nie mają innych działek nadających się pod zabudowę.

Małżonkowie Stanisław i Marianna M. złożyli wniosek o przyznanie - w drodze zniesienia współwłasności - na własność działki nr 304, niezbędnej im w celu wystawienia na niej zabudowań mieszkalno-gospodarczych. Uczestniczka postępowania Antonina K. zarzuciła, że nie mając tej działki nie byłaby w stanie wybudować dużej chlewni dla prowadzonego wraz z mężem towarowego gospodarstwa rolnego i domagała się przyznania jej na własność działki nr 304. W toku postępowania Naczelnik Miasta i Gminy S. nie wyraził zgody na podział działki stanowiącej przedmiot zniesienia współwłasności. Mając na uwadze, że uczestniczka ma - według informacji Naczelnika Miasta i Gminy z dnia 25 października 1979 r. - możność zbudowania na działce nr 305 chlewni o rozmiarach 10 x 4,5 m, zaś wnioskodawcy nie mają innej działki pod budowę domu i budynku gospodarczego, postanowieniem z dnia 14 grudnia 1981 r., sygn. Ns 416/81, Sąd Rejonowy w B. działkę nr 304 przyznał na własność wnioskodawcom za spłatą uczestniczki postępowania kwotę 17.850,- zł. Wskutek rewizji uczestniczki Sąd Wojewódzki w B. - postanowieniem z dnia 27 lipca 1982 r., I CR 382/82 - zmienił zaskarżone orzeczenie i działkę nr 304 przyznał na wyłączną własność Antoniny K., nakazał wnioskodawcom, by tę działkę oddali jej w posiadanie oraz zasądził na ich rzecz od uczestniczki postępowania spłatę po 8.925 zł. Potrzeby mieszkaniowe-mają bowiem - zdaniem tego Sądu - wnioskodawcy aktualnie zaspokojenie, a wzgląd na prowadzenie przez nią rozwojowego towarowego gospodarstwa rolnego przemawiał za przyznaniem działki nr 304 na własność uczestniczce postępowania Antoninie K.

W rewizji nadzwyczajnej - zarzucającej rażące naruszenie przepisów art. 3 § 2, 233 § 1, 316 § k.p.c. oraz art. 212 § 2 k.c., a nadto naruszenie interesu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej - Prokurator Generalny wnosił o uchylenie postanowienia Sądu Wojewódzkiego wraz z poprzedzającym je postanowieniem Sądu Rejonowego w B. z dnia 14 grudnia 1981 r. i o przekazanie sprawy temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.

Podstawowym problemem, jaki powstał w postępowaniu poprzedzającym uprawomocnienie się zaskarżonych postanowień, było rozstrzygnięcie sporu, któremu ze współwłaścicieli przyznać na własność działkę nr 304, skoro zniesienie współudziału tej nieruchomości przez jej podział w naturze, nie było dopuszczalne. Wymagało to zajęcia stanowiska, czy interes społeczno-gospodarczy przemawia za przeznaczeniem tej działki pod siedlisko dla wnioskodawców M., czy też na poszerzenie - ostatnio przez nią zorganizowanego na sąsiedniej działce - siedliska dla gospodarstwa rolnego uczestniczki postępowania Antoniny K. W piśmie z dnia 25 stycznia 1979 r. bowiem Naczelnik Miasta i Gminy w S. podał, że około roku 1985 wnioskodawcy mogą być zmuszeni do opuszczenia siedliska usytuowanego na działce Skarbu Państwa, a dane ujawnione w jego piśmie z dnia 30 października 1981 r. usprawiedliwiały przyjęcie przez Sąd Rejonowy domniemania, że właściciel może - mimo małej powierzchni działki nr 304 - liczyć na udzielenie mu pozwolenia na urządzenie na niej samodzielnego siedliska dla gospodarstwa rolnego.

Rozstrzygnięcie o tym, któremu z kilku współwłaścicieli należy przyznać na własność w naturze całą nieruchomość, powinno być poprzedzone rozważeniem usprawiedliwionych interesów wszystkich uprawnionych. Skarżący trafnie zarzuca, że - eksponując, zdaniem tego Sądu zbieżne z interesem ogólnym, interesy uczestniczki - przedwcześnie Sąd Wojewódzki negatywnie ocenił interes wnioskodawców w przyznaniu im na własność działki nr 304. Uszło - z jednej strony - uwagi tego Sądu, że uczestniczka postępowania ma realną możliwość wybudowania na działce nr 305, towarowej chlewni o rozmiarach 10 x 4,5 m. Poza tym, w aktach sprawy brak było danych umożliwiających uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy Antonina K. mogłaby w przyszłości uzyskać pozwolenie na zorganizowanie dużej hodowli bydła, trzody chlewnej i drobiu na miejskiej przecież działce, położonej na terenie w pewnej tylko części przeznaczonej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo typu zagrodowego. Co więcej, nie poczynił ten Sąd żadnych ustaleń odnośnie tego, czy uczestniczka postępowania nie może usytuować większych budynków inwentarskich na terenie jej nieruchomości rolnej o powierzchni 3,5 ha. Z drugiej zaś strony, nie zwrócił Sąd Wojewódzki uwagi na to, iż z faktu, że zabudowania aktualnie zajmowane przez wnioskodawców zostały przeznaczone do rozbiórki, można mniemać, że nie uzyskają oni pozwolenia na odbudowe w miejscu dotychczasowym spalonej ostatnio stodoły. W konsekwencji nie zajął się ten Sąd wyjaśnieniem, czy mają oni realną możliwość usytuowania nowego siedliska na terenie ich 1,47 ha gospodarstwa rolnego, w którym na zbyt produkują porzeczkę i warzywa. Jest zaś rzeczą niewątpliwą, że bez poczynienia ustaleń w tych kwestiach, dowolne jest stanowisko Sądu Wojewódzkiego, iż potrzeby mieszkaniowe wnioskodawców nie są takiej wagi, żeby mogły wyprzedzać potrzeby inwestycyjne dobrze prowadzonego gospodarstwa rolnego przez uczestniczkę postępowania Antoninę K.

Nie do odparcia jest również zarzut, że oba sądy wadliwie określiły wysokość spłaty, należnej temu ze współwłaścicieli, który nie otrzyma w naturze działki nr 304. O wysokości spłaty decydują ceny nieruchomości, obowiązujące w chwili znoszenia współwłasności. Tymczasem Sąd Rejonowy - i za nim Sąd Wojewódzki - przy wyznaczaniu spłaty oparł się na cenach, które za podobne nieruchomości miejskie płacono we wrześniu 1977 r., wskazanych mu w piśmie Naczelnika Miasta i Gminy w S. z dnia 24 października 1979 r. Można zaś mniemać, że w dacie orzekania - tj. w 5 lat później - ceny sprzedaży nieruchomości miejskich były znacznie wyższe. Oznacza to, że orzeczenie o spłacie - jako przedwczesne - rażąco narusza przepisy art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 212 § 2 k.c.

Rażące naruszenie na wstępie powołanych przepisów prawa, prowadzi do uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej (art. 422 § 2 k.p.c.). Wydanie orzeczenia w sprawie niedojrzałej do jej prawidłowego rozstrzygnięcia narusza również interes Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W interesie Państwa Ludowego leży przecież dążenie do zapewnienia i kształtowania stosunków własnościowych zgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i przepisami obowiązującego prawa. Upływ terminu, o którym mowa w art. 421 § 2 k.p.c., nie stwarzał więc przeszkody w uchyleniu zaskarżonych postanowień i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.

O wpisie od rewizji nadzwyczajnej orzeczono w myśl art. 35 p.o.k.s.