Wyrok z dnia 1975-08-04 sygn. Rw 373/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt Rw 373/75

Wyrok z dnia 4 sierpnia 1975 r.

1. Petarda tarciowa jest materiałem wybuchowym w rozumieniu przepisu art. 322 § 1 k.k.
2. Przepis art. 322 § 1 k.k. jest normą szczególną w stosunku do przepisów art. 155 § 2 oraz art. 156 § 3 k.k., w związku z tym czyn żołnierza wyczerpujący znamiona określone zarówno w przepisie art. 322 § 1 k.k., jak i w przepisach art. 155 § 2 oraz art. 156 § 3 k.k. podlega kwalifikacji prawnej tylko z art. 322 § 1 k.k.
3. Przepisy art. 155 § 2 k.k. i art. 156 § 3 k.k. zawierają dyspozycje zupełne, a nie odsyłające do przepisów art. 155 § 1 i art. 156 § 1 k.k. Dlatego też przestępstwo polegające na nieumyślnym spowodowaniu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powinno być kwalifikowane tylko z art. 155 § 2 k.k. lub tylko z art. 156 § 3 k.k., bez dodatkowego powoływania przepisów art. 155 § 1 albo art. 156 § 1 k.k.

Przewodniczący: sędzia płk dr W. Sieracki (sprawozdawca). Sędziowie: płk S. Wojtczak, ppłk C. Bakalarski.

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk J. Rulewski.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 4 sierpnia 1975 r. na rozprawie sprawy Wojciecha G., skazanego nieprawomocnie za przestępstwo określone w art. 155 § 2 k.k. w zbiegu z art. 156 § 3 k.k. na karę 3 lat pozbawienia wolności, z powodu rewizji wniesionej przez obrońcę od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w N. z dnia 27 czerwca 1975 r.:

1) nie uwzględnił rewizji obrońcy, lecz z urzędu zmienił zaskarżony wyrok przez poprawienie kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego z art. 155 § 1 pkt 2 i § 2 w zbiegu z art. 156 § 1 i 3 k.k. na prawidłową z art. 322 § 1 k.k., przyjmując jednocześnie, że opisanego w zaskarżonym wyroku czynu dopuścił się oskarżony w wyniku nieostrożnego obchodzenia się z materiałem wybuchowym;

2) przyjął przepis art. 322 § 1 k.k. za podstawę prawną wymiaru kary.

(...) Obrońca wnosił w swej rewizji o zmianę zaskarżonego wyroku przez złagodzenie wymierzonej oskarżonemu kary i warunkowe zawieszenie jej wykonania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przede wszystkim podkreślić należy, że nie jest pozbawiony słuszności złożony przez prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej wniosek o zakwalifikowanie (zgodnie z nakazem zawartym w art. 404 k.p.k.) opisanego w zaskarżonym wyroku czynu oskarżonego z przepisu art. 322 § 1 k.k. W związku z tym i na podstawie poczynionych w zaskarżonym wyroku - zgodnie z wynikami przewodu sądowego - ustaleń faktycznych należy stwierdzić, że przedstawiony w wyrokowym opisie czyn polegał w istocie rzeczy na tym, że oskarżony w wyniku nieostrożnego użycia petardy tarciowej spowodował nieumyślnie ciężkie uszkodzenie ciała u Roberta M. oraz lekkie uszkodzenie ciała u Dariusza P. Przytoczone ustalenia faktyczne wyraźnie wskazują na to, że przestępne zachowanie się oskarżonego wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 322 § 1 k.k., przy czym należy wyrazić pogląd, że: 1) nieostrożnie użyta przez oskarżonego petarda tarciowa, będąca odpowiednio skonstruowanym ładunkiem materiału wybuchowego, używanym w wojsku jako urządzenie (środek) imitujące wybuchy granatów, pocisków artyleryjskich i bomb, jest materiałem wybuchowym w rozumieniu przepisu art. 322 § 1; 2) przepis art. 322 § 1 k.k. jest - ze względu na zawarte w jego treści znamiona specjalizujące, odnoszące się do podmiotu i strony przedmiotowej przestępstwa w tym przepisie przewidzianego - normą szczególną w stosunku do przepisów art. 155 § 2 i art. 156 § 3 k.k., określających przestępstwa nieumyślnego spowodowania uszkodzenia ciała człowieka; 3) czyn żołnierza wyczerpujący znamiona określone zarówno w przepisie art. 322 § 1 k.k., jak i w przepisie art. 155 § 2 k.k. albo w przepisie art. 156 § 3 k.k. podlega - w myśl reguły lex specialis derogat legi generali - kwalifikacji prawnej tylko z art. 322 § 1 k.k.

W świetle przedstawionych rozważań należało zmienić zaskarżony wyrok przez poprawienie kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego z przepisów art. 155 § 1 pkt 2 i § 2 w zbiegu z art. 156 § 1 i 3 k.k. na prawidłową z przepisu art. 322 § 1 k.k. i przyjęcie tego przepisu za podstawę prawną wymiaru kary. Niezależnie od błędnego zakwalifikowania w zaskarżonym wyroku czynu oskarżonego należy marginesowo zauważyć, że w ramach kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego wadliwe było powołanie przez sąd pierwszej instancji przepisów art. 155 § 1 pkt 2 i art. 156 § 1 k.k. Powołane bowiem przepisy określają umyślne spowodowanie uszkodzenia ciała. Tymczasem oskarżony spowodował nieumyślne uszkodzenie ciała u pokrzywdzonych. Gdyby zatem czyn oskarżonego nie stanowił przestępstwa (nieumyślnego) określonego w art. 322 § 1 k.k., to czyn ten ze względu na spowodowanie uszkodzeń ciała u dwóch pokrzywdzonych powinien być zakwalifikowany z art. 155 § 2 i z art. 156 § 3 k.k. Przepisy bowiem art. 155 § 2 k.k. oraz art. 156 § 3 k.k. zawierają dyspozycje zupełne, a nie dyspozycje zależne - odsyłające do przepisu art. 155 § 1 k.k. albo przepisu art. 156 § 1 k.k. Dlatego też przestępstwo polegające na nieumyślnym spowodowaniu uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powinno być kwalifikowane tylko z art. 155 § 2 k.k. (ciężkie uszkodzenie ciała) lub tylko z art. 156 § 3 k.k. (inne uszkodzenie ciała) bez dodatkowego powoływania przepisów art. 155 § 1 albo art. 156 § 1 k.k.

Zawarty w rewizji zarzut wymierzenia oskarżonemu rażąco surowej kary nie jest zasadny. Wywody rewizji, zmierzające do uzasadnienia tego zarzutu, byłyby przekonujące w wypadku, gdyby górny próg ustawowego zagrożenia, przewidzianego za popełnione przez oskarżonego przestępstwo, wynosił 3 lata pozbawienia wolności. Należy bowiem wyrazić pogląd, że jeżeli nie istnieją podstawy do nadzwyczajnego zaostrzenia kary (np. art. 58, art. 60 § 1 i 2 k.k.), to niedopuszczalne jest wymierzenie kary równej górnemu progowi ustawowego zagrożenia, przewidzianego za określone przestępstwo, w takim wypadku, gdy ustalone bezspornie w sprawie okoliczności łagodzące podlegają uwzględnieniu przy wymiarze kary w myśl przepisu art. 50 § 2 k.k. i gdy sąd w uzasadnieniu wymiaru kary - zgodnie z nakazem zawartym w przepisie art. 372 § 2 k.p.k. - stwierdza, że takie właśnie okoliczności na korzyść oskarżonego uwzględnił. Wymierzenie w takim wypadku kary równej górnemu progowi ustawowego zagrożenia jest równoznaczne z istnieniem w wyroku wewnętrznej sprzeczności faktycznej między wymierzoną karą a uzasadnieniem jej wymiaru, gdyż sąd, który wymierzył najwyższą karę, przewidzianą w ustawie za dane przestępstwo, nie uwzględnił de facto żadnych okoliczności łagodzących, mimo że ich istnienie, a następnie uwzględnienie stwierdził w uzasadnieniu wymiaru kary. Tak właśnie przedstawia się sprawa na tle zaskarżonego wyroku (...).

Przedstawione rozważania nie oznaczają jednak, że zasadny jest zawarty w rewizji wniosek o złagodzenie wymierzonej oskarżonemu kary. Istota sprawy bowiem sprowadza się do stwierdzenia, że oskarżony - na tle prawidłowej kwalifikacji prawnej jego czynu z art. 322 § 1 k.k. - dopuścił się przestępstwa zagrożonego ustawowo karą do 5 lat pozbawienia wolności, a nie karą do 3 lat pozbawienia wolności, przewidzianą w przepisie art. 155 § 2 k.k., na podstawie którego sąd pierwszej instancji błędnie zakwalifikował czyn oskarżonego. Jeżeli zatem popełnione przez oskarżonego przestępstwo zagrożone jest karą do 5 lat pozbawienia wolności, to wymierzonej mu kary oscylującej wokół tzw. średniego ustawowego zagrożenia nie można uznać za rażąco surową ze względu na duży stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu, i to w sferze ustalonych w zaskarżonym wyroku okoliczności zarówno przedmiotowych (zwłaszcza przedstawione w przytoczonym na wstępie opisie czynu poważne skutki nieostrożnego użycia petardy), jak i podmiotowych (znaczny stopień niedbalstwa oskarżonego).

(...) Na marginesie rozważań zawartych w zaskarżonym wyroku, a odnoszących się do rodzaju i postaci winy oskarżonego, zauważyć należy, że sąd pierwszej instancji niesłusznie "dopatrzył się w działaniu sprawcy - w zakresie skutków - winy nieumyślnej w formie lekkomyślności". To stanowisko sądu pierwszej instancji pozostaje w kolizji z dalszymi wywodami zawartymi w wyroku, w których stwierdza się, że oskarżony (...) powinien był przewidzieć następstwa używania petard w miejscu publicznym (...)". W związku z tym podkreślić należy, że nie ustalono w sprawie, iż oskarżony przewidywał możliwość (co jednak stanowi jeden z istotnych elementów lekkomyślności) spowodowania swym czynem opisanych w zaskarżonym wyroku skutków, a jedynie powinien i mógł tę okoliczność przewidzieć (jak to wynika z przytoczonych w wyroku rozważań). W konsekwencji prowadzi to do wniosku, że oskarżony dopuścił się opisanego na wstępie przestępstwa z winy nieumyślnej w postaci niedbalstwa, a nie - jak to niesłusznie przyjął sąd pierwszej instancji - w postaci lekkomyślności.

OSNKW 1975 r., Nr 10-11, poz. 150