Uchwała z dnia 1975-03-21 sygn. VI KZP 39/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 39/74

Uchwała 7 sędziów z dnia 21 marca 1975 r.

Przepis art. 372 § 2 k.p.k. nakłada na sąd obowiązek przytoczenia okoliczności, które miał na względzie wymierzając karę, a więc wszystkich tych okoliczności, które były rozważane podczas narady nad wyrokiem i zostały uznane za mające wpływ na wymiar kary. Jeżeli więc podczas narady była rozważana kwestia zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary pozbawienia wolności i sąd doszedł do wniosku, że dobrodziejstwa tego w stosunku do oskarżonego stosować nie należy, argumenty, które o tym zadecydowały, powinny znaleźć wyraz w uzasadnieniu wyroku.

Przewodniczący: Prezes F. Wróblewski. Sędziowie: dr J. Bratoszewski, M. Budzianowski (współsprawozdawca), dr A. Kafarski (sprawozdawca), dr T. Majewski, A. Pyszkowski, W. Żebrowski.

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Ferenc.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 1974 r., skierowanego na podstawie art. 29 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 12, poz. 54 z późn. zm.) pod rozpoznanie składu siedmiu sędziów Izby Karnej Sądu Najwyższego, o wyjaśnienie następującej kwestii prawnej:

"Czy przepis art. 372 § 2 k.p.k. wkłada na sąd obowiązek uzasadnienia swego stanowiska co do niezastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary?"

i po wysłuchaniu wniosku prokuratora

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Szczegółowe wskazania, co powinno być przedmiotem narady nad wyrokiem i w konsekwencji co powinno zawierać uzasadnienie wyroku, zawiera art. 372 k.p.k. W związku jednak z przedstawionym pytaniem należy dokonać wykładni jedynie art. 372 § 2 k.p.k., a ściśle tylko tej jego części, która stanowi o uzasadnieniu wymiaru kary.

Ta część przepisu art. 372 § 2 k.p.k. wskazuje, że w uzasadnieniu wyroku należy przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie wymierzając karę, a zwłaszcza stosując nadzwyczajne złagodzenie kary.

Przeważająca część przepisów kodeksu postępowania karnego ma na celu stworzenie optymalnych warunków dla odtworzenia rzeczywistego przebiegu zdarzenia rozpatrywanego w konkretnej sprawie oraz ustalenia okoliczności dotyczących motywów działania oskarżonego i okoliczności istotnych dla wymiaru kary. Natomiast inne przepisy tego kodeksu ze względu na zaskarżalność orzeczeń wydanych przez sądy pierwszej instancji mają odmienny w pewnym sensie cel. Wyraża się on w tym, że orzeczenia podlegające zaskarżeniu muszą być uzasadnione w ten sposób, aby dostarczyć przesłanek sądowi odwoławczemu dla dokonania kontroli prawidłowości zaskarżonego orzeczenia. Temu celowi służy właśnie art. 372 § 2 k.p.k. Nakłada on bowiem na sąd pierwszej instancji obowiązek przedstawienia wszystkich tych okoliczności, które zostały rozważone podczas narady i uznane za mające wpływ na wymiar zastosowanej kary.

Rozwijając to zagadnienie, trzeba wskazać, że sąd zgodnie z art. 50 § 1 k.k. wymierza karę według swego uznania, w granicach przewidzianych w ustawie, oceniając stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu i mając na względzie cel kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma ona osiągnąć w stosunku do oskarżonego.

Uzasadnienie więc wyroku w części omawiającej wymiar kary powinno wykazać realizację wskazanych celów przez rozważenie przez sąd wszystkich okoliczności, o których mowa w rozdziale VII i VIII kodeksu karnego, jeżeli okoliczności te zachodziły w konkretnej sprawie i zaważyły, jako istotne, na wymiarze kary.

Sąd pierwszej instancji, wymierzając oskarżonemu karę w granicach wyższych od najniższego przewidzianego w ustawie zagrożenia za dane przestępstwo, daje tym samym wyraz, że nie znalazł podstaw do zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, i w takim wypadku odmowa zastosowania tego dobrodziejstwa nie wymaga uzasadnienia. Odmiennie natomiast przedstawia się sprawa, gdy podczas narady nad wyrokiem była rozważana kwestia zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary pozbawienia wolności i sąd doszedł do wniosku, że dobrodziejstwa tego w stosunku do oskarżonego stosować nie należy. W takim wypadku sąd ma obowiązek przedstawienia argumentów, które doprowadziły do tej decyzji.

W związku z tym powstaje dalsze zagadnienie, sprowadzające się do kwestii, w jakich wypadkach sąd pierwszej instancji ma obowiązek rozważenia podczas narady nad wyrokiem kwestii zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary pozbawienia wolności. Obowiązek ten powstaje, jeżeli zachodzą przesłanki przewidziane w kodeksie karnym dające możność zastosowania tego dobrodziejstwa i jeżeli ze względu na stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu, cele kary i inne okoliczności, które należy uwzględnić wymierzając karę, zarysowuje się, że nawet najniższa kara przewidziana za popełnione przez oskarżonego przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa.

Odmiennie przedstawia się sprawa w stosunku do nieletnich, którzy ukończyli 16 lat i odpowiadają z zastosowaniem art. 9 § 2 k.k. za przestępstwo określone w art. 168 § 2 k.k., gdyż w wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach o przestępstwa zgwałcenia (OSNKW 1973, z. 2-3, poz. 18) Sąd Najwyższy wskazał, że zarówno zastosowanie, jak i niezastosowanie art. 57 k.k. w stosunku do takich sprawców tego przestępstwa musi znaleźć wyraz w uzasadnieniu wyroku.

OSNKW 1975 r., Nr 6, poz. 70