Wyrok z dnia 1974-11-25 sygn. II KR 221/74

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KR 221/74

Wyrok z dnia 25 listopada 1974 r.

Osoba, która nie wykonuje przestępstwa, to znaczy ani nie podejmuje fizycznie sama albo wspólnie z inną osobą bezpośrednich czynności wykonawczych, urzeczywistniających znamiona przestępstwa, ani też nie kieruje wykonaniem takich czynności przez inną osobę, nie może być sprawcą sensu stricto (art. 16 k.k.), natomiast może być sprawcą sensu largo, to znaczy sprawcą podżegania lub pomocnictwa do przestępstwa rodzajowego, jeżeli czynem swym wyczerpuje dyspozycję § 1 lub 2 art. 18 k.k.

 Przewodniczący: sędzia W. Sutkowski. Sędziowie: dr J. Bratoszewski, Z. Ziemba (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Generalnej: J. Pozorski.

 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 25 listopada 1974 r. sprawy Włodzimierza B. i Marii G., oskarżonych z art. 148 § 1 k.k., z powodu rewizji wniesionych przez oskarżonych od wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 28 marca 1974 r.

zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1) przyjmując, iż zabójstwa Michała G., w sposób opisany w zaskarżonym wyroku, dopuścił się oskarżony Włodzimierz B. w dniu 18 września 1972 r. sam, bez współdziałania Marii G., obniżył wymierzoną mu karę pozbawienia wolności do 15 lat,

2) oskarżoną Marię G. uznał za winną tego, iż dnia 18 września 1972 r. w O. udzieliła swemu ojcu Włodzimierzowi B. pomocy do zabójstwa Michała G. przez to, że dowiedziawszy się od ojca o jego zamiarze pozbawienia życia Michała G. nie tylko temu nie przeciwdziałała, ale ponadto wzięła udział we wspólnym piciu wódki i wina, mającym na celu wprowadzenie Michała G. w stan silnego upojenia alkoholowego, a następnie pozostawiła go w takim stanie w mieszkaniu ojca,

i skazał ją za to na podstawie art. 18 § 2 w związku z art. 148 § 1 k.k. na karę 15 lat pozbawienia wolności, zaliczając na poczet tej kary okres tymczasowego aresztowania od dnia 30 października 1972 r., a ponadto na podstawie art. 40 § 2 k.k. na karę pozbawienia praw publicznych na okres 10 lat (...).

 Uzasadnienie

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 28 marca 1974 r. oskarżeni Włodzimierz B. i Maria G. skazani zostali na podstawie art. 148 § 1 k.k. na kary po 25 lat pozbawienia wolności oraz pozbawienia praw publicznych na okres 10 lat za to, że w nocy z dnia 18 na dzień 19 września 1972 r. w O., działając wspólnie i w porozumieniu, w zamiarze pozbawienia życia Michała G., po uprzednim doprowadzeniu go do stanu ciężkiego upojenia alkoholowego, uderzyli go kilkakrotnie nie ustalonym narzędziem tępo-krawędziastym w głowę, powodując u niego ciężkie obrażenia głowy z uszkodzeniem mózgowia i złamaniem kości, w wyniku których tenże Michał G. poniósł śmierć, przy czym Włodzimierz B. w chwili popełnienia przestępstwa miał zdolność rozpoznania znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem w znacznym stopniu ograniczoną w rozumieniu art. 25 § 2 k.k.

 Sąd Najwyższy uznał, że rewizje oskarżonych są częściowo zasadne. Przede wszystkim są one zasadne co do współudziału oskarżonej Marii G. w zabójstwie jej męża, zebrany bowiem w toku rozprawy materiał dowodowy nie pozwalał na ustalenie, że była ona współsprawcą tej zbrodni zarówno w postaci współsprawstwa bezpośredniego, to znaczy fizycznego udziału w czynności zabijania, co wynika z treści przypisanego jej czynu, jak i w postaci "współsprawstwa pośredniego", jak to udział oskarżonej w przestępstwie określił Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu swego wyroku.

Otóż w myśl art. 16 k.k. sprawstwo w znaczeniu ścisłym może wystąpić w postaci sprawstwa indywidualnego, jeżeli przestępstwo wykonuje jedna osoba, współsprawstwa, jeżeli sprawca wykonuje przestępstwo wspólnie z inną osobą, oraz tzw. sprawstwa kierowniczego, jeżeli sprawca sam nie wykonuje przestępstwa, natomiast kieruje wykonaniem przez inną osobę czynności należących do istoty czynu zabronionego.

Zgodnie z przyjętą przez kodeks karny obiektywną (przedmiotową) teorią sprawstwa zarówno sprawstwo indywidualne, jak i współsprawstwo polega na bezpośrednim wykonywaniu przestępstwa, to znaczy fizycznym spełnieniu czynności realizujących istotę przestępstwa.

Sprawstwo kierownicze stanowi odstępstwo od wymienionej teorii na rzecz teorii podmiotowej, ma jednak charakter wyjątkowy, ograniczony do funkcji kierowania wykonaniem przez inną osobę czynu zabronionego, a więc do roli, jaką spełnia organizator (spiritus movens) przestępstwa, co z reguły wykracza poza pojęcie podżegania czy pomocnictwa do przestępstwa (...).

Osoba, która nie wykonuje przestępstwa, to znaczy ani nie podejmuje fizycznie sama albo wspólnie z inną osobą bezpośrednich czynności wykonawczych, urzeczywistniających znamiona przestępstwa, ani też nie kieruje wykonaniem takich czynności przez inną osobę, nie może być sprawcą sensu stricto (art. 16 k.k.), natomiast może być sprawcą sensu largo, to znaczy sprawcą podżegania lub pomocnictwa do przestępstwa rodzajowego, jeżeli czynem swym wyczerpuje dyspozycję § 1 lub 2 art. 18 k.k.

W niniejszej sprawie ustalone zostało w sposób nie budzący wątpliwości, że oskarżona Maria G. nie brała udziału w wykonywaniu przestępstwa zabójstwa Michała G., nie ma też podstaw, by przypisać jej rolę organizatora tej zbrodni, a o kierowaniu przez nią wykonaniem tego czynu przez jej ojca - współoskarżonego Włodzimierza B. nie można mówić, skoro ani nie była obecna przy zabójstwie, ani też w żaden inny sposób nie uzewnętrzniła takiej roli. A zatem uznanie jej za współsprawcę tego przestępstwa było błędne, jako nie znajdujące uzasadnienia ani w ustaleniach faktycznych, ani w treści prawa (art. 16 k.k.).

Tym samym należało podzielić wywody rewizji oskarżonego Włodzimierza B., że tylko on jest sprawcą zabójstwa Michała G. (...).

Co do kary należało podzielić stanowisko Sądu Wojewódzkiego, odmawiające zastosowania do oskarżonego Włodzimierza B. dobrodziejstwa nadzwyczajnego złagodzenia, mimo działania oskarżonego w warunkach znacznie ograniczonej poczytalności.

Przewidziana w art. 25 § 2 k.k. możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary nie była w danej sprawie uzasadniona ze względu na duże napięcie złej woli oskarżonego, bestialskość jego działania oraz niskie pobudki czynu wynikłego z narastającej nienawiści do Michała G.

Jednakże Sąd Najwyższy uznał, że znaczny stopień ograniczenia poczytalności oskarżonego, zarówno w zakresie zdolności rozpoznania znaczenia czynu, jak i zdolności kierowania swym postępowaniem, choć nie powinien prowadzić do nadzwyczajnego złagodzenia kary, nie może być pominięty czy niedoceniony jako istotna okoliczność łagodząca, wskazująca, że przestępstwa dopuścił się człowiek o wyraźnie charakteropatycznej osobowości, przy czym zmiany w jego osobowości nie zostały w żadnej mierze przez niego samego spowodowane czy zawinione, są bowiem pochodzenia pourazowego (kontuzja w czasie działań wojennych) i wiążą się dodatkowo z otępieniem ograniczonym na tle procesu miażdżycowego i innych schorzeń somatycznych.

Jeżeli ponadto uwzględnić z istoty prymitywną osobowość oskarżonego, będącego analfabetą, jego wiek (ur. w 1911 r.) i mimo tego wieku dotychczasową niekaralność, to uznać należy, że kara 15 lat pozbawienia wolności będzie karą współmierną do stopnia jego winy i niebezpieczeństwa społecznego czynu oraz względów społeczno-prewencyjnych.

Co do oskarżonej Marii G., wobec zmiany wyroku w zakresie jej winy oraz mając na względzie fakt, że przestępstwa dopuściła się pod wpływem ojca, a także to, iż jest matką kilkuletniego dziecka, Sąd Najwyższy uznał, że istniały przesłanki do wymierzenia jej kary pozbawienia wolności nie wyższej od kary wymierzonej jej ojcu.

Wymierzenie kary dodatkowej pozbawienia praw publicznych uzasadnione było działaniem z niskich pobudek, mianowicie z nienawiści do męża i chęci wejścia w posiadanie jego majątku, zwłaszcza w postaci oszczędności złożonych na książeczkach PKO, co zresztą próbowała zrealizować jeszcze przed ujawnieniem śmierci męża (przed znalezieniem jego zwłok) (...).

OSNKW 1975 r., Nr 2, poz. 23