Postanowienie z dnia 1979-03-10 sygn. II KZ 25/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KZ 25/79

Postanowienie z dnia 10 marca 1979 r.

Pomiędzy wnioskodawcą, który na podstawie art. 487 § 1 k.p.k. wystąpił o odszkodowanie, a sędzią biorącym udział w w każdym stadium postępowania karnego w podejmowaniu postanowień co do zastosowania, przedłużenia lub utrzymania w mocy tymczasowego aresztowania w stosunku do tego wnioskodawcy istnieje stosunek tego rodzaju, który w myśl art. 31 § 1 k.p.k. powoduje wyłączenie sędziego od udziału w sprawie o odszkodowanie z tytułu oczywiście niesłusznego aresztowania.

Przewodniczący: sędzia W. Sutkowski. Sędziowie: Z. Ziemba (sprawozdawca), J. Ritmann (sędzia SW deleg. do SN).

Prokurator Prokuratury Generalnej: K. Zdrojewski.

Sąd Najwyższy w sprawie Józefa A. o odszkodowanie - po rozpoznaniu zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Lesznie z siedzibą w Kościanie z dnia 8 grudnia 1978 r. oddające wniosek i po wysłuchaniu wniosku prokuratora -

postanowił uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Poznaniu.

Uzasadnienie

Wnioskodawca Józef A. wystąpił do Sądu Wojewódzkiego w Lesznie o odszkodowanie w wysokości 381.252 zł z tytułu niesłusznego tymczasowego aresztowania w czasie od dnia 30 maja 1976 r. do dnia 21 lutego 1978 r.

Sąd Wojewódzki w Lesznie postanowieniem z dnia 8 grudnia 1978 r. nie uwzględnił powyższego żądania, uznając je za niezasadne z tego powodu, że ocena niesłuszności tymczasowego aresztowania powinna się odnosić nie do chwili wyrokowania, lecz do czasu zastosowania lub dalszego utrzymywania tego środka, wówczas bowiem istniały dowody w postaci protokołu rewizji doraźnej przeprowadzonej przez rewidenta Tadeusza Z., który następnie powołany został w charakterze biegłego, oraz opinii biegłych z zakresu budownictwa i meblarstwa, potwierdzających ustalenia rewidenta Tadeusza Z. Dopiero zaś na rozprawie głównej, po dokładnym wyjaśnieniu wszystkich zachodzących rozbieżności, stwierdzono brak przygotowania i fachowości występujących biegłych, a ich wcześniejsze pisemne opinie uznano za nieprzydatne.

Od postanowienia Sądu Wojewódzkiego odwołał się wnioskodawca, którego zażalenie zawiera wniosek o uchylenie tego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zażalenie powyższe oparte zostało na zarzucie m.in. obrazy przepisów procesowych dotyczących wyłączenia sędziego, a to na skutek udziału w wydaniu zaskarżonego postanowienia sędziów, którzy uczestniczyli wcześniej w wydawaniu postanowień co do stosowania do wnioskodawcy i innych osób objętych tym samym postępowaniem karnym tymczasowego aresztowania, mimo wniosku o ich wyłączenie.

Sąd Najwyższy uznał, że zażalenie jest zasadne, gdyż zaskarżone postanowienie dotknięte jest uchybieniami, które skutkują jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w innym składzie sędziowskim.

Przede wszystkim zasadny jest zarzut obrazy przepisów procesowych dotyczących wyłączenia sędziego.

Wprawdzie należy się zgodzić ze stanowiskiem Sądu Wojewódzkiego, wyrażonym w postanowieniu z dnia 6 grudnia 1978 r., co do tego, że w sprawie niniejszej: "(...) nie zachodzą przesłanki z art. 30 k.p.k.", gdyż wymienione w tym przepisie przyczyny wyłączenia sędziego wyliczone są wyczerpująco i nie podlegają wykładni rozszerzającej, niemniej jednak ratio legis instytucji wyłączenia sędziego nakazywało w tej sprawie rozważenie kwestii wyłączenia w zakresie art. 31 § 1 k.p.k., ten bowiem przepis ma właśnie na celu stworzenie możliwości wyłączenia sędziego w sytuacjach, do których art. 30 k.p.k. nie ma zastosowania, a które mogą wywołać niepożądane z punktu widzenia wymiaru sprawiedliwości wątpliwości co do bezstronności sędziego.

Przepis art. 31 § 1 k.p.k. stanowi co prawda o tego rodzaju stosunku osobistym między sędzią a stroną procesową, który może wywołać wątpliwość co do bezstronności tego sędziego, co wskazuje, że przede wszystkim dotyczy to stosunku wynikającego z bezpośredniej czy choćby pośredniej znajomości, a nie z wykonywania obowiązków służbowych, niemniej jednak i takiego wypadku nie można a limine wyłączyć.

Jak wiadomo, wniosek o odszkodowanie z tytułu oczywiście bezzasadnego tymczasowego aresztowania zawiera w sobie pejoratywną ocenę decyzji podejmowanych co do zastosowania przedłużenia albo odmowy uchylenia tego środka, zwłaszcza gdy oczywista bezzasadność tymczasowego aresztowania była następstwem nieprawidłowej oceny materiału dowodowego w zakresie art. 209 k.p.k., a nie na przykład fałszywego dowodu.

Taka ocena decyzji sędziowskich, zawartych w postanowieniach przedłużających albo utrzymujących w mocy areszt tymczasowy, nie jest dla sędziego obojętna nawet wtedy, gdy jest niesłuszna; nie może być więc dla niego obojętna kwestia rozstrzygnięcia wniosku o odszkodowanie, z tym rozstrzygnięciem bowiem wiąże się integralnie osąd niejako decyzji, mocą których wnioskodawca był przetrzymywany w tymczasowym areszcie.

Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd Najwyższy uznał, że pomiędzy wnioskodawcą, który na podstawie art. 487 § 4 k.p.k. wystąpił o odszkodowanie, a sędzią biorącym udział w jakimkolwiek stadium postępowania karnego w podejmowaniu postanowień co do zastosowania, przedłużenia lub utrzymania w mocy tymczasowego aresztowania wobec tego wnioskodawcy istnieje stosunek osobisty tego rodzaju, że może wywołać wątpliwości co do bezstronności tego sędziego, o czym stanowi art. 31 § 1 k.p.k. Sędzia taki zatem ulega wyłączeniu od udziału w sprawie o odszkodowanie z tytułu oczywiście niesłusznego tymczasowego aresztowania.

Należy dodać, że obok nieprawidłowego rozstrzygnięcia kwestii wyłączenia sędziego Sąd Wojewódzki w Lesznie dopuścił się w tej mierze dalszego uchybienia, gdyż rozpoznając tego samego dnia trzy sprawy o odszkodowanie z tytułu oczywiście niesłusznego tymczasowego aresztowania kilku osób w tej samej sprawie karnej i mając we wszystkich tych sprawach wnioski o wyłączenie wszystkich sędziów uczestniczących w wydawaniu postanowień dotyczących tymczasowego aresztowania, co dotyczyło dwóch sędziów ze składu, który wydał zaskarżone postanowienie, kwestię wyłączenia co do każdego z tych sędziów rozstrzygnął wprawdzie bez udziału danego sędziego, ale z udziałem drugiego z nich (przemiennie), co było wyraźnym naruszeniem art. 32 § 4 k.p.k. Ścisłe iunctim bowiem między tymi sprawami (ta sama podstawa faktyczna i prawna wyłączenia) nakazywało wyłączenie od rozstrzygania tej kwestii wszystkich zainteresowanych sędziów.

Powyższe uchybienia uzasadniały same przez się uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Nie ma więc w zasadzie potrzeby ustosunkowania się do drugiego (merytorycznego) zarzutu zażalenia, niemniej jednak należy zauważyć, że i w tej mierze zaskarżone postanowienie nasuwa pewne uwagi, wymagające uwzględnienia w razie ponownego rozpoznawania sprawy (...).

OSNKW 1979 r., Nr 6, poz. 73