Wyrok z dnia 1983-04-13 sygn. Rw 214/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt Rw 214/83

Wyrok z dnia 13 kwietnia 1983 r.

Zakresem użytego w art. 252 § 1 k.k. pojęcia: "ukrywanie sprawcy przestępstwa" objęte jest to wszystko, co samodzielnie lub pomocniczo zapobiega ujęciu sprawcy przez organ do tego powołany i zarazem nie stanowi takiej innej formy pomocy, która mogłaby utrudniać lub udaremniać postępowanie karnej zmierzające do ustalenia odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa.

Przewodniczący: sędzia płk H. Kmieciak. Sędziowie: płk E. Zawiłowski, ppłk T. Kacperski (sprawozdawca).

Wiceprokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk R. Kempara.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 1983 r. na rozprawie sprawy nieprawomocnie skazanych: Andrzeja B. - za popełnienie przestępstwa określonego w art. 48 ust. 2 i 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154) w zb. z art. 270 § 1 k.k. i w art. 237 k.k. na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, 2) Tadeusza K. - za popełnienie przestępstwa określonego w art. 252 § 1 k.k. - z zastosowaniem art. 73 § 1 k.k. i art. 74 § 1 k.k. - na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 2 lata, 3) Stanisława W. - za popełnienie przestępstwa określonego w: a) art. 46 ust. 1 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154) na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i b) art. 252 § 1 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności - łącznie na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 73 § 1 i art. 74 § 1 k.k. warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 4 lata - z jednoczesnym wymierzeniem na podstawie art. 75 § 1 k.k. kary grzywny w wysokości 80.000 zł oraz 4) Piotra M. - za popełnienie przestępstwa określonego w: a) art. 252 § 1 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i b) art. 46 ust. 1 w zb. z art. 48 ust. 3 i 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154) w zb. z art. 270 § 1 k.k. na karę 1 roku pozbawienia wolności - łącznie na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania - na podstawie art. 73 § 1 k.k. - na okres próby wynoszący 4 lata oraz, wymierzonej na podstawie art. 75 § 1 k.k., grzywny w wysokości 75.000 zł, z powodu rewizji wniesionych przez prokuratora na niekorzyść oskarżonych: Andrzeja B., Stanisława W. i Piotra M. oraz obrońców oskarżonych: Tadeusza K., Stanisława W. i Andrzeja B. od wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego w N. z dnia 20 stycznia 1983 r.:

1) rewizji prokuratora w odniesieniu do oskarżonego Stanisława W., rewizji obrońcy tego oskarżonego oraz rewizji obrońcy oskarżonego Tadeusza K. nie uwzględnił i zaskarżony wyrok wobec tych oskarżonych utrzymał w mocy;

2) rewizji obrońcy oskarżonego Andrzeja B. nie uwzględnił, natomiast uwzględniając rewizję prokuratora zaskarżony wyrok w odniesieniu do tego oskarżonego zmienił przez podwyższenie wymierzonej mu kary pozbawienia wolności do 2 lat i 6 miesięcy - i z tą zmianą utrzymał w mocy;

3) rewizji prokuratora w odniesieniu do oskarżonego Piotra M. nie uwzględnił, natomiast z urzędu zaskarżony wyrok zmienił przez poprawienie kwalifikacji prawnej drugiego czynu przypisanego temu oskarżonemu - na art. 48 ust. 4 w zw. z art. 48 ust. 2 i w zb. z art. 46 ust. 1 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154) oraz w zb. z art. 270 § 1 k.k. - i z tą zmianą również utrzymał w mocy (...).

Uzasadnienie

(...) Brak podstaw do uwzględnienia rewizji obrońcy o uniewinnienie oskarżonego Stanisława W. od zarzutu popełnienia - wespół z Piotrem M. i Tadeuszem K. - przestępstwa określonego w art. 252 § 1 k.k.

Otóż określone ogólnie w art. 252 § 1 k.k. przestępne zachowanie się polega na utrudnieniu lub udaremnieniu postępowania karnego przez udzielenie sprawcy przestępstwa pomocy do uniknięcia odpowiedzialności karnej. Przykładowo zaś wymienione w tym przepisie ukrywanie sprawcy przestępstwa, zacieranie śladów przestępstwa i odbywanie za skazanego kary - to tylko różne formy, w jakich owa pomoc może się przejawiać, co do których istnieje domniemanie, że są one utrudnieniem lub udaremnieniem postępowania karnego i ułatwieniem sprawcy przestępstwa uniknięcia odpowiedzialności karnej. Inne działania, które mogą mieścić się w ustawowym stanie faktycznym art. 252 § 1 k.k., pozostawione zostały indywidualnej ocenie i uznaniu sądu, czy należą do stanowiących wspomniane utrudnienie lub udaremnienie postępowania karnego.

Pomoc poplecznicza w formie ukrywania sprawcy przestępstwa może być realizowana w bardzo różny sposób. Do najbardziej typowych - co należy podkreślić w związku z wywodami zawartymi w rewizji - sposobów ukrywania sprawcy przestępstwa zalicza się ukrywanie go u siebie lub w jakimkolwiek innym miejscu, odwrócenie uwagi organu poszukującego od osoby ukrywającej się, dostarczenie jej pieniędzy, żywności, odzieży, dokumentów lub informacji w celu ułatwienia ukrywania się albo udzielenia w tym celu środków transportowych itp.

Otóż przytoczone sposoby ukrywania, choć wymienione są tylko przykładowo, wskazują jednak, że udzielenie w omawianej formie pomocy do uniknięcia odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa może polegać nie tylko na bezpośrednim ukrywaniu go, lecz również na działaniu umożliwiającym lub ułatwiającym mu ukrycie się przed poszukującymi go organami. Wskazują również na to, że tak rozumiane ukrywanie sprawcy przestępstwa może być dokonane zarówno czynem fizycznym, jak i tzw. czynem słownym (ukrywanie intelektualne).

Formułując najogólniej zakres pojęcia "ukrywanie sprawcy przestępstwa", można powiedzieć, że obejmuje ono wszystko to, co samodzielnie lub pomocniczo zapobiega ujęciu sprawcy przez organy do tego powołane i zarazem nie stanowi takiej innej formy pomocy, która by mogła utrudniać lub udaremniać postępowanie karne zmierzające do ustalenia odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa.

Oceniając w kontekście tych ocen prawnych zachowanie się oskarżonego Stanisława W., którego udokumentowaniem dowodowym są zwłaszcza zeznania oskarżonych Tadeusza K. i Hanny J., uznane słusznie przez sąd pierwszej instancji za wiarygodne, gdyż korespondują z innymi dowodami, przeanalizowanymi w zaskarżonym wyroku, nie ulega wątpliwości, że co najmniej przypuszczał on i godził się na to, że przedsiębrane przezeń czynności, stanowiące fragment ogółu działań, których sprawcami były inne osoby, mają na celu udzielenie Hannie J. pomocy w ukrywaniu się przed organami wymiaru sprawiedliwości.

Dla wykazania zasadności tego stwierdzenia wystarczające jest choćby odwołanie się do bardzo obszernych, logicznych i w zupełności przekonujących wywodów sądu pierwszej instancji, przytoczonych na ten temat w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Prawdą jest, że - jak pisze w rewizji skarżący - występek określony w art. 252 § 1 k.k. jest przestępstwem umyślnym. Rzecz jednak w tym, że przestępstwo poplecznictwa przewidziane w tym przepisie może być popełnione z winy umyślnej zarówno w postaci zamiaru bezpośredniego, jak i zamiaru ewentualnego. Oznacza to więc, że w obu wypadkach sprawca tego czynu działał świadomie, przy czym w pierwszym z nich (zamiar bezpośredni) owa świadomość połączona jest z wolą wyrażającą się w urzeczywistnieniu czynu określonego w art. 252 § 1 k.k., a w drugim z nich (zamiar ewentualny) świadomości sprawcy takiego czynu towarzyszy wola wyrażająca się "w godzeniu się" przezeń na jego urzeczywistnienie (dokonanie). Przepis ten, co wynika z jego brzmienia, a co pomija skarżący, nie wymaga natomiast, aby poplecznik obejmował swoją świadomością rodzaj przestępstwa uprzednio popełnionego przez sprawcę, któremu udziela pomocy. Nie wymaga również, aby - co też przeoczył obrońca w rewizji - poplecznik miał świadomość tego, kto jest sprawcą przestępstwa, gdyż karalnej pomocy w myśl art. 252 § 1 k.k. można dopuścić się przez udzielenie jej nie tylko znanemu, ale również i nie znanemu sprawcy przestępstwa - i to bez jego wiedzy i woli, a nawet wbrew jego woli.

OSNKW 1983 r., Nr 10-11, poz. 87