Postanowienie z dnia 1983-01-07 sygn. V KZ 1/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KZ 1/83

Postanowienie z dnia 7 stycznia 1983 r.

Możliwości rozpoznania sprawy należącej do właściwości sądu rejonowego przez sąd wojewódzki - zgodnie z art. 17 § 2 k.p.k. - z urzędu lub na wniosek prokuratora nie można oceniać z punktu widzenia zaufania lub braku zaufania do umiejętności prawidłowego orzekania przez sąd rejonowy, lecz - z punktu widzenia przesłanek dotyczących szczególnej wagi sprawy lub jej zawiłości oraz celowości rozpoznania tejże sprawy przez sąd wyższego rzędu ze względu na doświadczenie sądu w rozpoznawaniu spraw zawiłych faktycznie i prawnie.

Przewodniczący: sędzia W. Ochman (sprawozdawca). Sędziowie: F. Kozłowski, S. Pawelec.

Prokurator Prokuratury Generalnej: H. Miniarczuk.

 Sąd Najwyższy w sprawie Adama K. i innych, oskarżonego z art. 46 ust. 6 dekretu z dnia 12 grudnia 1982 r. o stanie wojennym (Dz. U. Nr 29, poz. 154) i art. 234 § 1 k.k., po rozpoznaniu zażalenia prokuratora na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w E. z dnia 7 grudnia 1982 r. w kwestii odmowy przyjęcia sprawy do rozpoznania i po wysłuchaniu wniosku prokuratora

postanowił u c h y l i ć zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Wojewódzkiemu w E. w celu merytorycznego rozpoznania.

 Uzasadnienie

 Prokurator Wojewódzki w E. (pismo z dnia 27 listopada 1982 r.), zwrócił się do Sądu Wojewódzkiego w E. - zgodnie z art. 17 § 2 k.p.k. - z wnioskiem o rozpoznanie sprawy - przeciwko oskarżonemu Adamowi K. i innym współoskarżonym z art. 46 ust. 6 dekretu o stanie wojennym w zw. z art. 234 § 1 k.k. - przez tenże Sąd Wojewódzki w pierwszej instancji ze względu na szczególną wagę tej sprawy.

Sąd Wojewódzki w E. postanowieniem z dnia 7 grudnia 1982 r. wniosku prokuratora nie uwzględnił, zajmując stanowisko, że do rozpoznania tej sprawy właściwy jest Sąd Rejonowy w K., natomiast sprawa ta nie jest ani zawiła, ani też nie można jej uznać za szczególnie ważną.

W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Wojewódzki przedstawił swój pogląd na temat oceny sprawy co do jej charakteru i rodzaju, jej aspektu społeczno-politycznego, faktycznego i prawnego, społecznego niebezpieczeństwa czynów, uznając, że przyjęcie sprawy do rozpoznania przez Sąd Wojewódzki "stanowiłoby nieuzasadniony wykaz braku zaufania do umiejętności prawidłowego orzekania Sądu Rejonowego w K."

Prokurator Wojewódzki w zażaleniu zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na niesłusznym uznaniu, że szczególna waga sprawy - w rozumieniu art. 17 § 2 k.p.k. - uzależniona jest od stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynów zarzuconych oskarżonemu, podnosząc w uzasadnieniu zażalenia okoliczności dotyczące rodzaju sprawy, czasu i miejsca oraz sposobu popełnienia przestępstw, a także okoliczności polityczne i dowodowe, mające znaczenie przy ocenie szczególnej wagi sprawy i jej zawiłości.

 Sąd Najwyższy zważył, co następuje

Zażalenie jest zasadne.

Na wstępie należy wyjaśnić, czy na postanowienie sądu wojewódzkiego w kwestii przyjęcia lub odmowy przyjęcia sprawy, do rozpoznania - zgodnie z art. 17 § 2 k.p.k. - przysługuje stronom zażalenie. Wprawdzie w art. 17 k.p.k. brak przepisu stanowiącego o środku odwoławczym (zażaleniu), jednakże należy w tej mierze zastosować ogólny przepis - art. 25 k.p.k. a zwłaszcza przepis dotyczący zaskarżenia postanowienia sądu w kwestii właściwości (art. 25 § 3 k.p.k.). Sąd Najwyższy co do podniesionej kwestii wyraził już pogląd uprzednio i stwierdził, że postanowienie sądu w kwestii przyjęcia lub odmowy przyjęcia sprawy do rozpoznania przez sąd wojewódzki na podstawie art. 17 § 2 k.p.k. podlega zaskarżeniu (por. OSNKW 1967 z. 11, poz. 115; OSNKW 1969 z. 7-8, poz. 86; OSNKW 1973 z. 12, poz 171). Problematyka dowodowa i prawna w zakresie podstaw przyjęcia lub odmowy przyjęcia sprawy do rozpoznania przez sąd wojewódzki jako sąd pierwszej instancji - zgodnie z art. 17 § 2 k.p.k. - wymaga jednak rozważenia wobec stanowiska zajętego przez Sąd Wojewódzki w E. oraz przez Prokuratora Wojewódzkiego w E. we wniosku o przyjęciu sprawy i w zażaleniu.

W artykule 17 § 2 k.p.k. wymienione zostały dwie przesłanki, z których jedna nawet może stanowić podstawę do rozpoznania sprawy o każde przestępstwo przez sąd wojewódzki w pierwszej instancji na wniosek prokuratora lub z urzędu, jeżeli sąd uzna to za słuszne, a więc ze względu na szczególną wagę sprawy lub jej zawiłość.

Nie ulega wątpliwości, że przesłanki: "szczególna waga" sprawy lub jej "zawiłość" mają charakter oceny, wynikający z materiału dowodowego w sprawie, czasu, miejsca, okoliczności i sposobu działania oraz kwalifikacji prawnej czynu, a także rodzaju czynu i stopnia szkodliwości społecznej zarzucanego przestępstwa. Mogą to być również przesłanki natury prawnej zarówno procesowej, jak i materialnej, mające znaczenie przy ocenie wagi sprawy lub stopnia jej zawiłości (art. 17 § 2 k.p.k.).

W związku z tym rozwadze Sądu Wojewódzkiego podlegać powinien cały zespół okoliczności występujących w sprawie pod względem ich znaczenia przy ocenie wagi sprawy lub jej zawiłości albo też obu tych przesłanek łącznie zarówno w wypadku rozpoznawania wniosku prokuratora wojewódzkiego, jak w wypadku rozważania kwestii przyjęcia sprawy do rozpoznania z urzędu.

Słusznie bowiem podniósł sąd w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, że art. 17 § 2 k.p.k. stanowi odstępstwo od zasad określających właściwość sądu, a ujętych w art. 16 i 17 § 1 k.p.k. Z tego też względu przejęcie sprawy przez sąd wojewódzki -nie może być dowolne, z drugiej jednak strony - odmowa przejęcia przez sąd wojewódzki sprawy do rozpoznania w pierwszej instancji - zgodnie z art. 17 § 2 k.p.k. - nie może być w tej samej mierze decyzją dowolną, tym bardziej że decyzja ta - jak to podniósł Sąd Wojewódzki w E. - "podlega zaskarżeniu zgodnie z art. 25 § 3 k.p.k."

Tak więc wobec zaskarżenia postanowienia Sądu Wojewódzkiego w E. - Sąd Najwyższy zobowiązany jest do kontroli prawidłowości i zasadności stanowiska tego Sądu w kwestii odmowy rozpoznania - jako sąd pierwszej instancji - sprawy, co do której prokurator wniósł o jej rozpoznanie przez sąd wojewódzki.

Nie można podzielić poglądu Sądu Wojewódzkiego w E., aby rozpoznanie sprawy przez sąd wojewódzki stanowiło "nieuzasadniony wyraz braku zaufania do umiejętności prawidłowego orzekania sądu rejonowego", gdyż:

po pierwsze - zgodnie z ustawą (art. 17 § 1 k.p.k.) niektóre sprawy zostały wyłączone z urzędu spod właściwości rzeczowej sądu rejonowego;

po drugie - nawet w ramach właściwości sądu rejonowego i zasady, że sąd ten rozpatruje sprawę w składzie jednego sędziego i dwóch ławników (art. 19 § 2 k.p.k.), prezes sądu może zarządzić rozpoznanie sprawy w składzie trzech sędziów, jeżeli uzna to za potrzebne ze względu na szczególną zawiłość sprawy (art. 19 § 2 zd. 2 k.p.k.).

Możliwości rozpoznania sprawy należącej do właściwości sądu rejonowego przez sąd wojewódzki - zgodnie z art. 17 § 2 k.p.k. - z urzędu lub na wniosek prokuratora nie można więc oceniać z punktu widzenia zaufania lub braku zaufania do umiejętności prawidłowego orzekania przez sąd rejonowy, lecz - z punktu widzenia przesłanek dotyczących szczególnej wagi sprawy lub jej zawiłości oraz celowości rozpoznania tejże sprawy przez sąd wyższego rzędu ze względu na doświadczenie sądu w rozpoznawaniu spraw zawiłych faktycznie i prawnie. Istotne znaczenie w tej mierze ma również obowiązkowy udział obrońcy w rozprawie (art. 71) oraz możliwość kontroli rewizyjnej wyroku przez Sąd Najwyższy.

Sąd Wojewódzki w E. rozważając, czy sprawę niniejszą należy uznać za sprawę o szczególnej wadze, uznał, że brak ku temu przesłanek i z tego powodu, że prokurator nie wydał postanowienia o przeprowadzeniu sprawy w postępowaniu doraźnym, a więc ocenił, że stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu nie jest szczególnie wysoki. Jest to jednak rozumowanie zbyt dowolne, gdyż o szczególnej wadze sprawy w rozumieniu art. 17 § 2 k.p.k. nie decyduje tylko prowadzenie jej w trybie postępowania doraźnego zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i na rozprawie. Jest to niewątpliwie okoliczność, która może uzasadniać tryb doraźny, lecz nie może decydować o braku podstaw do rozpoznania sprawy przez sąd wojewódzki w postępowaniu zwyczajnym. Pojęcie szczególnej wagi sprawy bowiem nie jest równoznaczne z pojęciem szczególnie wysokiego stopnia szkodliwości społecznej czynu i rodzaj sprawy pod względem jej szczególnej wagi niekoniecznie musi charakteryzować się szczególnie wysokim stopniem społecznego niebezpieczeństwa w rozumieniu przepisów o postępowaniu doraźnym, jak też szczególnie wysoki stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu może dotyczyć takiej sprawy, która nie jest prowadzona w trybie doraźnym.

Sąd Wojewódzki w E., rozpoznając wniosek prokuratora, nie docenił wagi i rodzaju sprawy, a zwłaszcza jej podłoża, miejsca oraz czasu dokonania czynów, a także okoliczności ich dokonania. Okoliczność ta - to nie tylko podłoże sprawy o charakterze socjalnym - jak to twierdzi ten Sąd - lecz o znacznym wydźwięku politycznym ze względu na osoby dokonujące czynów i miejsce ich dokonania. Z tych też względów jest nie tylko potrzebne, ale także uzasadnione rozpoznanie sprawy przez sąd wojewódzki.

Sąd Wojewódzki w E. zajął stanowisko, że ,;trudno też mówić o szczególnej zawiłości sprawy, skoro zarówno stan faktyczny, jak i stan prawny są wyjątkowo proste". Jest to jednak zbyt uproszczony pogląd na sprawę w obecnym jej stadium i w granicach potrzeb do rozpoznania wniosku i zażalenia prokuratora. Sprawa bowiem może okazać się złożona ze względu na rodzaj materiału dowodowego, podłoże sprawy, zachowanie się oskarżonego i funkcjonariuszy służby więziennej, ocenę rodzaju prowadzonej przez oskarżonych działalności na terenie ośrodka internowanych w dniu 14 sierpnia 1982 r., zarzuty oskarżonych pod adresem służby więziennej, rodzaj przeciwdziałania służby więziennej w zakresie zaprowadzenia porządku i zapobieżenia ekscesom, ochrony zdrowia i życia oraz mienia

OSNKW 1983 r., Nr 9, poz. 76