Uchwała z dnia 1985-10-24 sygn. VI KZP 33/85

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI KZP 33/85

Uchwała 7 sędziów z dnia 24 października 1985 r.

W wypadku gdy decyzja o uchyleniu tymczasowego aresztowania wydana została przez Sąd Najwyższy, właściwy do rozpoznania wniosku o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne aresztowanie (art. 488 § 1 k.p.k.) jest ten sąd wojewódzki, w którego okręgu nastąpiło faktyczne zwolnienie z tymczasowego aresztowania.

Przewodniczący: sędzia J. Mikos (sprawozdawca). Sędziowie: R. Bodecki, J. Kosiński, H. Kwaśny (współsprawozdawca), Z. Kwiecień, E. Porębski, W. Ochman.

Prokurator Prokuratury Generalnej: A. Kabat.

Sąd Najwyższy w sprawie Józefa R., oskarżonego z art. 202 § 1 k.k., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 2 k.p.k. przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 20 sierpnia 1985 r. powiększonemu składowi do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Który sąd wojewódzki jest miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sytuacji, kiedy decyzja o uchyleniu tymczasowego aresztowania została wydana przez Sąd Najwyższy?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Na tle przekazanego do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego zachodzi potrzeba rozważenia, czy określenie: "(...) w miejscu, w którym nastąpiło zwolnienie z tymczasowego aresztu", decydujące - zgodnie z art. 488 § 1 k.p.k. - o właściwości miejscowej sądu wojewódzkiego do rozpoznania sprawy o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie, dotyczy miejsca podjęcia decyzji o takim zwolnieniu czy też miejsca faktycznego (fizycznego) zwolnienia wnioskodawcy z aresztu śledczego (zakładu karnego).

Sąd Najwyższy, wypowiadając się w tej kwestii w postanowieniu z dnia 11 listopada 1972 r. - III KO 59/72 (OSNKW 1973, z. 2-3, poz. 38), wyjaśnił, że o właściwości miejscowej sądu wojewódzkiego w sprawach o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie rozstrzyga ustalenie sądu wojewódzkiego, w którego okręgu zapadła taka decyzja uprawnionego organu. Kontynuacją tej linii orzecznictwa jest następne postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1980 r. - I KO 44/80 (OSNKW 1981, z. 1-2, poz. 8), przyjmujące, że: "W wypadku gdy decyzja o uchyleniu tymczasowego aresztowania wydana została przez Sąd Najwyższy, właściwy do rozpoznania wniosku o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne aresztowanie jest - zgodnie z art. 488 § 1 k.p.k. - ten sąd wojewódzki, w którego okręgu nastąpiło zwolnienie z tymczasowego aresztowania", tj. podjęto decyzję w tym względzie, a więc Sąd Wojewódzki w Warszawie.

Stwierdzić należy, co następuje.

Przepisy kodeksu postępowania karnego w odniesieniu do tymczasowego aresztowania posługują się m.in. słowami: "zwolnienie", "zwolnić" oraz "uchylić", "zmienić". Analiza odpowiednich przepisów kodeksu postępowania karnego (np. art. 206 § 2, art. 364 § 1) prowadzi do wniosku, że w ujęciu tej ustawy słowa "zwolnienie", "zwolnić" oznaczają faktyczne (fizyczne) zwolnienie zatrzymanego, podejrzanego lub oskarżonego z miejsca pozbawienia wolności (aresztu śledczego, zakładu karnego). Natomiast słowa "uchylenie", "zmiana" (np. art. 213 i 214 k.p.k.) używane są wtedy, gdy chodzi o decyzję właściwego organu dotyczącą zwolnienia pozbawionego wolności. Za takim rozumieniem słów "zwolnienie", "zwolnić" oraz "uchylić", "zmienić" przemawia także treść art. 535 k.p.k. W tym przepisie raz mówi się o uchyleniu tymczasowego aresztowania (§ 4 art. 535 k.p.k.), a drugi raz o "niezwłocznym zwolnieniu" osoby (§ 5 art. 535 k.p.k.).

Uwzględniając więc wnioski wypływające z porównania cytowanych przepisów na temat określeń "zwolnić", "uchylić", "zmienić", należy przyjąć, że interpretując omawiany fragment art. 488 § 1 k.p.k.: "(...) a w wypadku określonym w art. 487 § 4 w sądzie wojewódzkim właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie z tymczasowego aresztu", należy przyjąć, iż miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie z tymczasowego aresztowania, oznacza w tym wypadku miejsce, w którym wnioskodawca został faktycznie zwolniony z aresztu śledczego lub zakładu karnego.

Rozważania te uzasadniają odstąpienie od dotychczasowej wykładni art. 488 § 1 k.p.k., jakiej Sąd Najwyższy dokonał w cytowanych wyżej postanowieniach, i przyjęcie, że w sytuacji przedstawionej w pytaniu właściwy do rozpoznania wniosku o odszkodowanie za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie jest ten sąd wojewódzki, w którego okręgu nastąpiło faktyczne (fizyczne) zwolnienie z tymczasowego aresztowania.

Dodatkowo należy także podnieść, że przeciwko przyjęciu w takich wypadkach (tj. w razie uchylenia tymczasowego aresztowania przez Sąd Najwyższy) wyłącznej właściwości Sądu Wojewódzkiego w Warszawie przemawia także to, że jeżeli w określonej kategorii spraw ustawa ustala taką (tj. wyłączną) właściwość miejscową jednego sądu, to wyraźnie tak stanowi (por. art. 22 § 3 k.p.k. oraz pkt 2 uchwały Rady Państwa z dnia 26 lutego 1980 r. w sprawie ustalenia wykładni określeń "organ właściwy" i "sąd", użytych w ratyfikowanej przez Polską Rzeczpospolitą Ludową konwencji o przekazywaniu osób skazanych na karę pozbawienia wolności w celu odbycia kary w państwie, którego są obywatelami - Mon. Pol. z 1980 r., Nr 8, poz. 33).

OSNKW 1986 r., Nr 3-4, poz. 16