Wyrok z dnia 1989-02-02 sygn. II KR 285/88

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KR 285/88

Wyrok z dnia 2 lutego 1989 r.

Okoliczność, że osoba (pomocnik) ułatwiająca popełnienie przestępstwa indywidualnego wie o tym, że sprawca ma właściwości szczególne, nie może być oparta na domniemaniu, lecz należy ją ustalić w sposób nie budzący wątpliwości, gdyż ma ona istotne znaczenie dla oceny prawnej czynu tej osoby.

Przewodniczący: sędzia K. Jarząbek (sprawozdawca). Sędziowie: H. Szwaczkowski, Z. Ziemba.

Prokurator Prokuratury Generalnej: P. Lech.

 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 1989 r. sprawy Edwarda G. i innych, oskarżonych o czyn określony w art. 201 k.k., art. 9 § 2 i art. 10 ustawy z dnia 10 maja 1985 r. o szczególnej odpowiedzialności karnej (Dz. U. Nr 23, poz. 101) oraz innych przepisów kodeksu karnego, z powodu rewizji wniesionej przez prokuratora oraz obrońców oskarżonych od wyroku Sądu Wojewódzkiego w W. z dnia 16 czerwca 1988 r. (...) w stosunku do oskarżonych Edwarda G. i Ryszarda M. zaskarżony wyrok utrzymał w mocy (...).

 Uzasadnienie

 Sąd Wojewódzki w W. wyrokiem z dnia 16 czerwca 1988 r. uznał m.in. za winnych oskarżonych:

- Edwarda G. tego, że w listopadzie 1985 r. w S. w warunkach przestępstwa ciągłego udzielił pomocy kierowcom Oddziału Towarowego Krajowej Państwowej Komunikacji Samochodowej w W.: Andrzejowi K., Jarosławowi W., Marianowi C., Julianowi W. i Janowi D. w zagarnięciu mienia społecznego w postaci 92.400 kg węgla wartości nie mniejszej niż 203.280 zł na szkodę Spółdzielni Pracy Usług Pralniczych i Różnych w S. w ten sposób, że najpierw zapewnił kierowców, że skradziony węgiel nabędzie, a gdy został mu dostarczony, faktycznie go kupił, tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 18 § 2 w zw. z art. 199 § 1 k.k.;

- Ryszarda M. tego, że:

a) w październiku 1985 r. w Z. nabył od Jarosława W., Mariana C. i Juliana W. - kierowców Oddziału Towarowego Krajowej Państwowej Komunikacji Samochodowej w W. 9.360 kg koksu wartości 31.840 zł, skradzionego na szkodę Wojskowego Okręgowego Szpitala Klinicznego w Ż., wiedząc o tym, że koks ten uzyskany został za pomocą czynu zabronionego, tj. o popełnienie przestępstwa określonego w 215 § 1 k.k.,

b) w okresie od października 1985 r. do grudnia 1985 r. w Ż., w warunkach przestępstwa ciągłego, udzielił pomocy kierowcom Oddziału Towarowego Krajowej Państwowej Komunikacji Samochodowej w W.: Jarosławowi W., Julianowi W. i Marianowi C. do zagarnięcia na szkodę Wojskowego Okręgowego Szpitala Klinicznego w Ż. 15.600 kg koksu wartości 53.040 zł w ten sposób, że najpierw zapewnił kierowców, że skradziony opał nabędzie, a gdy został mu dostarczony - faktycznie go kupił, tj. popełnienia przestępstwa określonego w 199 § 1 k.k. (...) - i za tak przypisane przestępstwa skazał oskarżonych:

- Edwarda G. na podstawie art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 199 § 1 i art. 36 § 3 k.k. na 2 lata pozbawienia wolności i 500.000 zł grzywny, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 lipca 1986 r. o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw (Dz. U. Nr 26, poz. 126) karę pozbawienia wolności złagodził o połowę, tj. do roku;

- Ryszarda M.:

50. a) na podstawie 215 § 1 k.k. w zw. z art. 36 § 3 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności i 50.000 zł grzywny, przy czym na podstawie art. 5 ust. 1 cytowanej ustawy z dnia 17 lipca 1986 r. karę pozbawienia wolności darował;
51. b) na podstawie 18 § 2 k.k. w zw. z art. 199 § 1 i art. 36 § 3 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności, którą na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 2. cyt. ustawy z dnia 17 lipca 1986 r. złagodził o połowę, tj. do roku i 400.000 zł grzywny;
52. c) na podstawie 66 k.k. wymierzył karę łączną grzywny w wysokości 400.000 zł (...).

Rewizję wniósł prokurator i obrońcy oskarżonych (...).

 Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Co się tyczy oskarżonych Edwarda G. i Ryszarda M. - to wniosek o zmianę kwalifikacji prawnej w części ich dotyczącej rewidujący opiera na sugestii, że wiedzieli oni, iż kierowcy dostarczający im opał są pracownikami KPKS i w związku z tym, uwzględniając ich doświadczenie życiowe, znajomość trybu i sposobu otrzymania opału oraz powszechnie znaną zasadę odpowiedzialności kierowców za powierzone mienie, mieli świadomość że kierowcy ci ponoszą odpowiedzialność za ochronę powierzonego im mienia.

Okoliczność, że oskarżeni Edward G. i Ryszard M. wiedzieli, iż kierowcy dostarczający im opał są zatrudnieni w KPKS i że były trudności z otrzymaniem opału, nie może przesądzać o tym, iż działanie ich należy zakwalifikować z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 200 § 1 k.k.

Może to uzasadniać ich odpowiedzialność karną za ułatwienie popełnienia przestępstwa zagarnięcia mienia społecznego, ale o tym, czy w grę wchodzi odpowiedzialność za typ podstawowy czy kwalifikowany, decydować będzie ich świadomość, że kierowcy z racji pełnionych funkcji należą do kręgu osób, które ponoszą za zagarnięcie mienia społecznego kwalifikowaną odpowiedzialność karną na podstawie art. 200 § 1 k.k.

Jeżeli chodzi o zasadę ponoszenia przez kierowców odpowiedzialności za ochronę powierzonego im do przewozu mienia, na którą powołuje się rewidujący, twierdząc, że jest ona powszechnie znana - to twierdzenie to nie dotyczy faktu powszechnie znanego, który nie wymaga dowodu. A zatem okoliczność ta powinna być udowodniona za pomocą istotnych dowodów. Ogólnie bowiem przyjęta jest zasada, że obowiązkiem kierowcy samochodowego jest kierowanie pojazdem i obsługa jego mechanizmów, a dbałość o przewożone mienie wynika z obowiązków ogólnych każdego pracownika - dbałości o mienie społeczne. Nie w każdym bowiem wypadku kierowca jest konwojentem, gdyż obok kierowców zatrudniani są jeszcze konwojenci, którzy ponoszą tę szczególną odpowiedzialność. Zachodzą też sytuacje, że i kierowcy należą do kręgu osób, które ponoszą szczególną odpowiedzialność, ale wynika to z dodatkowego stosunku prawnego łączącego kierowcę i pracodawcę. I co do tego właśnie stosunku musi mieć świadomość osoba, która ułatwia takiemu kierowcy popełnienie przestępstwa przeciwko mieniu, które przewozi. A zatem jeżeli znamię osobisto-rzeczowe zachodzi po stronie sprawcy, uzasadniając typ kwalifikowany (przestępstwo indywidualne niewłaściwe), to pomocnik do takiego przestępstwa odpowiada za popełnienie przestępstwa indywidualnego w postaci ułatwienia - obojętne, czy sam również ma szczególną kwalifikację, czy też nie, ale pod jednym warunkiem, że wie o tej właściwości szczególnej sprawcy.

W wypadku przestępstw indywidualnych niewłaściwych nieświadomość pomocnika co do kwalifikowanej właściwości sprawcy powoduje, że - w przeciwieństwie do sprawcy - pomocnik odpowiadać będzie za typ podstawowy w tym wypadku z art. 199 § 1 k.k., a nie za typ kwalifikowany z art. 200 § 1 k.k. A zatem okoliczność, że osoba (pomocnik) ułatwiająca popełnienie przestępstwa indywidualnego wie o tym, że sprawca ma właściwości szczególne, nie może być oparta na domniemaniu, lecz należy ją ustalić w sposób nie budzący wątpliwości, gdyż ma istotne znaczenie dla oceny prawnej czynu tej osoby.

W tej sytuacji Sąd Najwyższy uznał, że istnieje wątpliwość, której zgodnie z regułą określoną w § 3 art. 3 k.p.k. nie można tłumaczyć na niekorzyść oskarżonych, i podzielił w całej rozciągłości ocenę prawną przyjętą przez Sąd Wojewódzki.

OSNKW 1989 r., Nr 5-6, poz. 41