Uchwała z dnia 1992-02-12 sygn. I KZP 43/91

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 43/91

Uchwała 7 sędziów z dnia 12 lutego 1992 r.

Osobie doprowadzonej na podstawie art. 40 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.) do izby wytrzeźwień, społecznego zakładu służby zdrowia, a w razie braku izby wytrzeźwień do jednostki Policji nie przysługują uprawnienia przewidziane w kodeksie postępowania karnego dla osoby zatrzymanej.

Przewodniczący: Prezes SN A. Murzynowski (sprawozdawca). Sędziowie: J. Bratoszewski, A. Deptuła, J. Mikos, B. Nizieński, E. Strużyna, S. Zabłocki.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: R. Stefański.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 1992 r. wniosku Prokuratora Generalnego z dnia 28 listopada 1991 r., złożonego na podstawie art. 16 ust. 2 w zw. z art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (jednol. tekst: Dz. U. z 1990 r. Nr 26, poz. 153 z późn. zm.), o podjęcie uchwały w przedmiocie wyjaśnienia zagadnienia prawnego:

"Czy osobie zatrzymanej na podstawie art. 40 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.) przysługują uprawnienia przewidziane dla osoby zatrzymanej w kodeksie postępowania karnego?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Przeciwko stosowaniu do osób doprowadzonych - na podstawie art. 40 ust. 1 i 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi do izby wytrzeźwień, społecznego zakładu służby zdrowia, a w razie braku izby wytrzeźwień do jednostki Policji (określonych w pytaniu Prokuratora Generalnego mianem "osób zatrzymanych") - odpowiednich przepisów kodeksu postępowania karnego przemawia przede wszystkim to, że wymieniona na wstępie ustawa do tych przepisów się nie odwołuje. Jak słusznie wskazuje się w literaturze, odpowiednie przepisy kodeksu postępowania karnego mają tylko wówczas zastosowanie do zatrzymania na podstawie innych ustaw, jeśli się one do tych przepisów wyraźnie odwołują (por. L. Paprzycki: Sądowa kontrola zatrzymania, NP z 1989 r., nr 9). Ustawodawca uczynił to tylko w stosunku do zatrzymania policyjnego (art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz. U. Nr 30, poz. 179 z późn. zm.), gdyż - zapewne ze względu na jego dolegliwy charakter - chciał ten środek przymusu poddać szczególnej kontroli organów sądowych.

Można natomiast rozważać, czy przepisy kodeksu postępowania karnego, przewidujące m.in. kontrolę sądową nad zatrzymaniem, mogą mieć zastosowanie, w drodze analogii, także do doprowadzenia stosowanego na podstawie art. 40 ust. 1 i 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Przeciwko dopuszczalności stosowania takiej analogii przemawia jednak swoisty charakter tego rodzaju "zatrzymań". Należy bowiem stwierdzić, że doprowadzenie stosowane na podstawie art. 40 ust. 1 i 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi ma odmienny charakter od zatrzymania stosowanego jako środek przymusu wobec osób podejrzanych o popełnienie przestępstw lub wykroczeń albo w celu przeciwdziałania zagrożeniu z ich strony życiu, zdrowiu lub mieniu, o czym jest mowa w kodeksie postępowania karnego, kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia i w ustawie o Policji. Wskazuje już na to sam fakt, że we wspomnianej ustawie nie używa się nawet określenia "zatrzymanie", lecz doprowadzenie i umieszczenie w izbie wytrzeźwień, w zakładzie społecznym służby zdrowia lub pomieszczeniu jednostki Policji na czas do wytrzeźwienia, nie dłużej niż 24 godziny. Umieszczenie takie powinno mieć zwłaszcza na celu ochronę osoby nietrzeźwej, która pozostawiona bez opieki jest narażona na rozmaite niebezpieczeństwa, np. utraty mienia, zdrowia, a nawet życia na skutek dokonania na niej przestępstwa, doznania nieszczęśliwego wypadku lub ujemnego oddziaływania warunków klimatycznych. Warto też wskazać, że doprowadzenie osoby nietrzeźwej niekoniecznie musi nastąpić do miejsca "odosobnienia", ponieważ można ją doprowadzić także do jej mieszkania lub miejsca pobytu i oddać np. pod opiekę rodziny.

Jest także rzeczą charakterystyczną, że pobyt osoby doprowadzonej do izby wytrzeźwień odbywa się na jej własny koszt (por. § 21 rozporządzenia Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 7 maja 1983 r. w sprawie trybu doprowadzania osób w stanie nietrzeźwości, organizacji izb wytrzeźwień i zakresu opieki zdrowotnej oraz opłat związanych z doprowadzaniem i pobytem w izbie wytrzeźwień lub jednostce Milicji Obywatelskiej - Dz. U. Nr 25, poz. 109), co, rzecz prosta, nie może wchodzić w grę przy zatrzymaniu stosowanym w charakterze środka przymusu.

Przeciwko stosowaniu w drodze analogii wspomnianych przepisów kodeksu postępowania karnego i poddawaniu kontroli sądowej tego specyficznego rodzaju "zatrzymania" osoby nietrzeźwej przemawiają także względy celowościowe (społeczne). Nie ma bowiem potrzeby dążenia do tego, aby sądy musiały kontrolować doprowadzenie i umieszczenie osób nietrzeźwych w izbach wytrzeźwień lub w innych stosownych miejscach albo nawet ich doprowadzenie do miejsca zamieszkania. Oczywiście, i w tego rodzaju przypadkach "zatrzymań" mogą występować różnego rodzaju nadużycia prawa w postaci ich bezpodstawnego zastosowania lub niepraworządnego wykonywania. Dla przeciwdziałania tego rodzaju zjawiskom mogą jednak służyć innego rodzaju środki reagowania - w postaci pociągnięcia osób winnych do odpowiedzialności karnej, dyscyplinarnej lub cywilnej za czyn niedozwolony. Nie ma również potrzeby odwoływania się w drodze analogii i do tych przepisów kodeksu postępowania karnego, którego określają podstawowe gwarancje praw osób zatrzymanych, a więc dotyczących powiadomienia osób najbliższych o miejscu ich pobytu (art. 206 § 4 k.p.k.) oraz obowiązku odpowiedniego udokumentowania przyczyny i czasu dokonanego zatrzymania (art. 206 § 1 k.p.k.), ponieważ wszystkie te kwestie są szczegółowo uregulowane w powołanym wyżej rozporządzeniu Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 7 maja 1983 r. w sprawie trybu doprowadzania osób w stanie nietrzeźwości... (por. § 12 i § 24).

Może się zdarzyć, że organy policji dokonują zatrzymania osoby znajdującej się w stanie nietrzeźwości, ponieważ w oczywisty sposób zagraża ona życiu, zdrowiu lub mieniu innych osób, a zachowuje się tak agresywnie, iż umieszczenie jej tylko w izbie wytrzeźwień stanowić będzie niewystarczającą reakcję profilaktyczną ze strony organów porządku publicznego. Takie zatrzymanie powinno nastąpić wówczas na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o Policji, i w tym wypadku będą miały odpowiednie zastosowanie przepisy kodeksu postępowania karnego dotyczące uprawnień osób zatrzymanych, co wynika z ust. 2. W decyzji o zatrzymaniu należy wówczas powołać także art. 15 ust. 3 ustawy o Policji, wykazując, dlaczego w danym wypadku nie można było poprzestać na umieszczeniu osoby zatrzymanej w izbie wytrzeźwień.

OSNKW 1992 r., Nr 5-6, poz. 32