Postanowienie z dnia 1991-12-10 sygn. I KZP 34/91

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I KZP 34/91

Postanowienie z dnia 10 grudnia 1991 r.

Artykuł 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) nie tylko że "pozwala" na przeprowadzenie przez sąd wojewódzki dodatkowego postępowania dowodowego w sprawach o uznanie orzeczeń za nieważne, ale zobowiązuje go do takiego właśnie zachowania, jeżeli zachodzi potrzeba dokonania ustaleń potwierdzających bądź wykluczających istnienie przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 i 2 tej ustawy.

 Przewodniczący: Prezes SN A. Murzynowski. Sędziowie: A. Michalczyk (sprawozdawca), A. Popowicz.

Prokurator w Ministerstwie Sprawiedliwości: R. Stefański.

 Sąd Najwyższy w sprawie Krzysztofa K., po rozpoznaniu przekazanego na podstawie art. 390 § 1 k.p.k. przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu - postępowaniem z dnia 19 września 1991 r. - zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy:

"Czy rozstrzygając, w trybie przewidzianym przez ustawę z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149), wniosek o uznanie za nieważne takiego orzeczenia, sąd powinien opierać się wyłącznie na materiale zebranym w aktach sprawy zakończonej orzeczeniem, którego uznania za nieważne domaga się wnioskodawca, czy też nie poprzestając na tym materiale powinien prowadzić samodzielne ustalenia zmierzające do stwierdzenia, czy orzeczenie, którego uznania za nieważne domaga się strona, dotyczy czynu związanego z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, albo zostało wydane z powodu takiej działalności, ewentualnie za opór przeciwko kolektywizacji wsi i obowiązkowym dostawom?"

postanowił odmówić udzielenia odpowiedzi.

 Uzasadnienie

Ustawą z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) został do procedury karnej wprowadzony tryb nie znany kodeksowi postępowania karnego z 1969 r.

W ramach tego trybu, na wniosek jednego z podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 1 cyt. ustawy, właściwy miejscowo sąd wojewódzki ma decydować o tym, czy orzeczenie, którego uznania za nieważne domaga się strona, obejmując czyny związane z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zostało wydane z powodu takiej działalności lub za opór przeciwko kolektywizacji wsi i obowiązkowym dostawom, albo dotyczy czynów popełnionych w celu uniknięcia w stosunku do siebie lub innej osoby represji za taką działalność (art. 1 ust. 1 i 2 cyt. ustawy).

Tak doniosła decyzja - "równoważna z uniewinnieniem" (art. 2 ust. 1 cyt. ustawy) - wymaga w tym przedmiocie samodzielnych ustaleń sądu wojewódzkiego, które w większości spraw wynikają z istoty zarzuconych lub przypisanych danej osobie czynów.

Są jednak czyny, które nie spełniają tych warunków, a zatem istnienie lub brak przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 i 2 cyt. ustawy podlega dowodzeniu na wniosek stron oraz z urzędu (art. 2 § 1 pkt 2 k.p.k. i art. 152 k.p.k.).

W pierwszym wypadku takie ustalenia sąd wojewódzki poczyni na podstawie materiału dowodowego zawartego w aktach sprawy organu procesowego, który wydał kwestionowane orzeczenie, natomiast w drugim będzie musiał przeprowadzić własne postępowanie dowodowe.

Ustawodawca przewidział takie zróżnicowane sytuacje procesowe w art. 3 ust. 2 cyt. ustawy, nadając mu brzmienie: "Sąd orzeka na posiedzeniu na podstawie akt postępowania organu, który wydał orzeczenie, a w miarę potrzeby przeprowadza dalsze postępowanie dowodowe".

Zdaniem Sądu Najwyższego, przytoczony wyżej przepis nie tylko "pozwala" na przeprowadzenie przez sąd wojewódzki dodatkowego postępowania dowodowego w sprawach o uznanie orzeczeń za nieważne, ale zobowiązuje go do takiego właśnie zachowania, jeżeli zachodzi potrzeba dokonania ustaleń potwierdzających lub wykluczających istnienie przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. (Dz. U. Nr 34, poz. 149).

Problem postawiony w pytaniu Sądu Apelacyjnego w Poznaniu - zdaniem Sądu Najwyższego - nie nasuwa żadnych wątpliwości nie tylko w świetle treści art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r., ale i art. 2 § 1 pkt 2 k.p.k., a ponadto art. 89 k.p.k., z których wynika, że sąd orzekający także na posiedzeniu powinien wydawać decyzje zgodne z prawdą i w razie potrzeby przeprowadzać dowody dla jej ustalenia.

Z tych względów Sąd Najwyższy uznał, że poruszony w pytaniu problem nie wymaga zasadniczej wykładni ustawy, i wobec tego postanowił odmówić odpowiedzi na postawione pytanie (art. 390 § 1 k.p.k.).

OSNKW 1992 r., Nr 3-4, poz. 25