Postanowienie z dnia 1994-09-07 sygn. III KRN 98/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt  III KRN 98/94

Postanowienie z dnia 7 września 1994 r.

Oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia - jako przesłanka umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 299 § 1 pkt 4 k.p.k. - zachodzi między innymi w sytuacji braku jakichkolwiek dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przypisywanego mu przestępstwa, a nie może być efektem oceny dowodów.

Przewodniczący: sędzia M. Młodzik (sprawozdawca).

Sędziowie: Z. Doda, J. Grajewski.

Prokurator Prokuratury Apelacyjnej: Z. Pryba.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 7 września 1994 r. sprawy Grzegorza S., oskarżonego z art. 212 § 1 k.k., z powodu rewizji nadzwyczajnej, wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości na niekorzyść oskarżonego od postanowienia Sądu Rejonowego w M. z dnia 9 grudnia 1993 r.

uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do merytorycznego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M.

 Uzasadnienie

 We wniesionym do Sądu Rejonowego w M. akcie oskarżenia wysunięto wobec Grzegorza S. oskarżenie o popełnienie występku z art. 212 § 1 k.k., polegającego na tym, w dniu 21 sierpnia 1993 r. w K. uszkodził 2 koła samochodu poprzez przecięcie opon i dętek, czym jego właścicielowi Dariuszowi K. wyrządził szkodę w kwocie 1.130.000 zł.

Sąd Rejonowy w M., po skierowaniu sprawy na posiedzenie (art. 299 § 1 k.p.k.), poddał wniesiony akt oskarżenia merytorycznej kontroli i postanowieniem z dnia 9 grudnia 1993 r. umorzył postępowanie przeciwko Grzegorzowi S. "z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia" (art. 299 § 1 pkt 4 k.p.k.).

Treść przeprowadzonych w postępowaniu przygotowawczym dowodów z jednej strony potwierdza zasadność wniesionego oskarżenia - chodzi tu o zeznania pokrzywdzonego Dariusza K. i Adama N., z drugiej zaś strony przeczy, aby oskarżony był sprawcą przedmiotowego uszkodzenia - chodzi tu o zeznania Tomasza Ł., Wojciecha S., Piotra P. Ta sytuacja dowodowa, z uwzględnieniem jeszcze innych okoliczności wynikających z zeznań dalszych świadków, została lojalnie odnotowana w uzasadnieniu aktu oskarżenia.

W cytowanym wyżej postanowieniu Sąd Rejonowy w M. uznał za niewiarygodne zeznania złożone przez pokrzywdzonego Dariusza K., powołując się na okoliczności podważające zaufanie do tego świadka, odnotowane w innej sprawie karnej.

Postanowienie to zostało zaskarżone rewizją nadzwyczajną Ministra Sprawiedliwości.

Autor rewizji nadzwyczajnej, powołując się na art. 376, 386 i 387 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 462 k.p.k., zarzucił obrazę art. 299 § 1 pkt 4 k.p.k., polegająca na błędnym przyjęciu, że w sprawie występuje oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia i wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w M. do merytorycznego rozpoznania (...).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Niesłuszne jest stanowisko Sądu Rejonowego w M., że wniesione przeciwko Grzegorzowi S. oskarżenie nie ma faktycznego wsparcia w przeprowadzonych dowodach i że kwestia ta ma charakter oczywisty. Trafny natomiast jest pogląd autora rewizji nadzwyczajnej, że przeprowadzona przez ten Sąd ocena materiału dowodowego dokonana została z przekroczeniem granic zastrzeżonych dla tego etapu postępowania sądowego. Z istoty bowiem czynności przygotowawczych do wyznaczenia rozprawy głównej (art. 298 i nast. k.p.k.) wynika jednoznacznie, że ocena sprawy na posiedzeniu odbywa się w innym zakresie niż ocena przy merytorycznym jej rozpoznaniu. W szczególności na tym posiedzeniu nie ocenia się dowodów pod względem merytorycznym, a więc w zakresie, czy przedstawione na poparcie oskarżenia dowody w sposób wolny od wątpliwości przesądzają jego zasadność, ale wystarczające jest uprawdopodobnienie, że oskarżony jest sprawcą zarzucanego mu przestępstwa. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy m.in. w orzeczeniu z dnia 3 listopada 1971 r. I KR 206/71, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1972, z. 2, s. 331).

Dyskwalifikacja wartości dowodowej zeznań pokrzywdzonego, i to z przyczyn ujawnionych w innej sprawie, bez uwzględnienia treści pozostałych dowodów, nie tylko narusza granicę kontroli zasadności oskarżenia, o której mowa wyżej, ale narusza zakres dokonywania oceny dowodów przed ich przeprowadzeniem.

Niedopuszczalna jest ocena dowodu - jak to stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 1975 r. (OSNKW 1976, poz. 69) - przed jego przeprowadzeniem, a wartościowanie jego wiarygodności może być zawarte jedynie w orzeczeniu rozstrzygającym problem winy i kary, a więc w wyroku. Powyższe uwagi nawiązują do procesowej roli aktu oskarżenia, pojmowanego jako wniosek uprawnionego oskarżyciela o stwierdzenie winy oskarżonego w popełnieniu przypisywanego mu przestępstwa i wyciągnięcie konsekwencji karnych, co może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu dowodów na rozprawie. Uogólniając powyższe wywody, należy uznać, że oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia - jako przesłanka umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 299 § 1 pkt 4 k.p.k. - zachodzi w sytuacji braku jakichkolwiek dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przypisywanego mu przestępstwa a nie może być efektem oceny dowodów.

Niezależnie od powołanej w rewizji nadzwyczajnej argumentacji dyskwalifikującej merytoryczną poprawność zaskarżonego postanowienia z urzędu podnieść należy, że podjęte ono zostało z naruszeniem prawa procesowego, gwarantującego ochronę interesów pokrzywdzonego na tym etapie postępowania sądowego.

Pokrzywdzony nie został zawiadomiony o terminie posiedzenia, a w odpowiedzi na pisemne pytanie o treści podjętej w sprawie decyzji, poinformowany został o uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu postępowania, które nie zostało zaskarżone przez prokuratora. Niezawiadomienie o terminie posiedzenia, na którym wydane zostało kwestionowane postanowienie, uniemożliwiało pokrzywdzonemu zgłoszenie ewentualnego wniosku o dopuszczenie go do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego i skorzystanie z uprawnień strony również w postępowaniu sądowym.

Miarę tych nieprawidłowości dopełnia informacja Sądu, zawarta w piśmie z dnia 24 stycznia 1994 r., skierowanym do oskarżonego, o braku uprawnień do zaskarżenia postanowienia o umorzeniu postępowania.

Powyższe ustalenia stanowią dostateczną ilustrację poglądu, że Sąd Rejonowy w M. przy wydawaniu postanowienia o umorzeniu postępowania dopuścił się obrazy przepisów postępowania karnego, a mianowicie art. 10 § 2, art. 44 § 1 i 2, art. 102 § 1 i art. 299 § 1 pkt 4 k.p.k. przez zaniechanie zawiadomienia pokrzywdzonego o terminie wyznaczonego posiedzenia i udzieleniu mu niepełnej, a jednocześnie błędnej informacji o uprawnieniach, co uniemożliwiło mu zgłoszenie ewentualnego wniosku o dopuszczenie do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego i skorzystanie z uprawnień strony. Mogło to mieć wpływ na wynik rozstrzygnięcia i już tylko ten wzgląd rodził potrzebę uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do dalszego, merytorycznego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w M.

W orzecznictwie sądowym bowiem przyjęte zostało, że naruszenie przez organy procesowe reguł postępowania, chroniących interesy osób pokrzywdzonych przestępstwem bądź to poprzez udzielenie mylnej lub niepełnej informacji o warunkach i sposobie realizowania przysługujących im uprawnień (art. 10 § 2 k.p.k.), bądź to przez nieumożliwienie wstąpienia do toczącego się postępowania w charakterze strony (art. 44 § 2 k.p.k.) stanowi uchybienie o takiej randze, że z reguły ma wpływ na wynik sprawy i stanowi podstawę zarzutu odwoławczego z art. 387 pkt 2 k.p.k. (por. uchwała połączonych Izb Karnej i Wojskowej z dnia 26 listopada 1976 r. w sprawie wzmożenia ochrony interesów pokrzywdzonego w postępowaniu sądowym w sprawach karnych, OSNKW 1977, z. 1-2, poz. 1 oraz postanowienie z dnia 17 czerwca 1993 r. II KRN 91/93, OSNKW 1993, z. 9-10, poz. 59).

OSNKW 1994 r., Nr 11-12, poz. 72