Wyrok z dnia 1984-05-03 sygn. II CR 116/84

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 116/84 Wyrok z dnia 3 maja 1984 r.     Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski. Sędziowie SN: R. Czarnecki (sprawozdawca), A. Wielgus.   Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Tomasza K. przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej we W. o ustalenie prawa własności do lokalu na skutek rewizji pozwanej Spółdzielni od wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 8 grudnia 1983 r. oddalił rewizję; zasądził od pozwanej Spółdzielni na rzecz powoda kwotę 1.500 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję rewizyjną.   Uzasadnienie   Według kserokopii dokumentów (w części trudno czytelnych) oraz ustaleń Sądu Wojewódzkiego (które zostały uszeregowane chronologicznie), dnia 23.X.1973 r. matka powoda złożyła wniosek do Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej "Energetyk" o przydzielenie jej oraz mężowi, a ojcu powoda, lokalu mieszkalnego. W dniu 18.XI.1974 r. matka powoda zwróciła się do wymienionej Spółdzielni z prośbą "o przepisanie jej praw członkowskich z lokatorskich na własnościowe", a w dniu 5.V.1975 r. - o przesunięcie terminu wpłaty reszty zaliczki na wkład budowlany, podając, że posiada wkład mieszkaniowy w kwocie 19.200 zł, resztę zaliczki na wkład budowlany w wysokości 26.200 zł wpłaci do końca września 1975 r. Na posiedzeniu w dniu 17.V. 1975 r. zarząd Spółdzielni podjął uchwałę co do przydzielenia matce powoda lokalu kategorii M-3 położonego przy ul. Racławickiej 34 m. 8 oraz co do przesunięcia terminu uzupełnienia zaliczki na wkład budowlany do końca września 1975 r. W dniu 19.V.1975 r. nastąpiło przelanie na konto Spółdzielni 10.000 zł, a w dniu 2.VI.1975 r. - przydzielenie wspomnianego lokalu przy ul. Racławickiej z uprawnieniem do zamieszkania w nim także przez ojca powoda. Przekazem z dnia 6.X.1975 r. matka powoda przelała na konto Spółdzielni 10.000 zł. W październiku lub w listopadzie 1975 r. na jej prośbę Jerzy N. udał się do Spółdzielni, w której został przyjęty przez prezesa. Po sprawdzeniu dowodów wpłat dotyczących uzupełnienia zaliczki na wkład budowlany na posiadanym przez N. egzemplarzu przydziału lokalu z dnia 2.VI.1975 r. uczyniono adnotację pismem maszynowym; "mieszkanie typu własnościowego". Z dniem 1.I.1979 r. Spółdzielnia przeniosła własność budynku przy ul. Racławickiej 34 na pozwaną Wrocławską Spółdzielnię Mieszkaniową, a znajdujący się w tym budynku lokal nr 8 przekazała jako lokal, do którego przysługuje spółdzielcze prawo typu lokatorskiego. W maju 1982 r. matka powoda zmarła. Sąd Wojewódzki uwzględnił żądanie powoda będącego jednym ze spadkobierców swej matki, skierowane przeciwko Spółdzielni Wrocławskiej, o ustalenie, że lokal mieszkalny przy ul. Racławickiej 34 m. 8, na który przydział otrzymała jego matka, "jest mieszkaniem typu własnościowego", z tym w szczególności uzasadnieniem, że w dniu 2.VI.1975 r. lokal ten został przydzielony jako lokal typu lokatorskiego, a w październiku lub listopadzie 1975 r., "stał się on lokalem typu własnościowego" w wyniku sprawdzenia, że nastąpiło uzupełnienie zaliczki na wkład budowlany, które stanowiło podstawę adnotacji na egzemplarzu przydziału z dnia 2.VI.1975 r. co do własnościowego typu lokalu. Sąd Najwyższy zważył, co następuje: O przydziale członkowi Spółdzielni lokalu mieszkalnego oraz o rodzaju prawa przysługującego członkowi do tego lokalu decyduje treść oświadczenia woli zarządu Spółdzielni, wyrażonej w postaci uchwały. Jeżeli matce powoda przysługiwało do przydzielonego jej lokalu spółdzielcze prawo typu lokatorskiego, to żeby wymienione prawo "stało się" prawem typu własnościowego, zarząd Spółdzielni musiałby po dniu 2.VI.1975 r. podjąć uchwałę co do przydzielenia matce powoda dotychczasowego lokalu, ale już na warunkach prawa typu własnościowego do tego lokalu. Nikt w sprawie nawet nie utrzymuje, żeby doszło do podjęcia takiej uchwały i przydzielenia w jej wyniku lokalu (§ 15 statutu). Natomiast prawo do lokalu typu lokatorskiego nie mogło "stać się" prawem typu własnościowego wskutek wyżej wspomnianej czynności dokonanej w czasie bytności N. u prezesa Spółdzielni. W konsekwencji stanowisko Sądu Wojewódzkiego prowadzi w rzeczywistości nie do uwzględnienia, lecz do oddalenia powództwa. Jednakże dowód z akt członkowskich matki powoda, przeprowadzony przed Sądem Najwyższym (art. 385 § 3 k.p.c.), pozwolił na dokonanie odmiennego ustalenia. Otóż matka powoda ubiegała się o przydział lokalu mieszkalnego, do którego przysługiwałoby jej spółdzielcze prawo typu własnościowego. Na posiedzeniu w dniu 17.V.1975 r. zarząd Spółdzielni podjął nie tylko uchwałę co do przydzielenia matce powoda lokalu kategorii M-3, lecz także co do przesunięcia terminu uzupełnienia zaliczki na wkład budowlany. W dniu 2.VI.1975 r. nastąpił przydział tego lokalu, który został wymieniony w uchwale zarządu Spółdzielni. W aktach członkowskich matki powoda na oryginale końcowej części wniosku o przydział lokalu, obejmującej "Decyzję w sprawie przydziału mieszkania" znajduje się (czego nie można było stwierdzić na podstawie samej kserokopii) adnotacja w brzmieniu: "lista przyspieszeń 1975 r. - własnościow.", sporządzona tym samym charakterem pisma i takim samym odcieniem tuszu długopisu co i pozostała, wypełniona ręcznie część tekstu decyzji, w tym i data: "2.06.75". Przytoczone fakty wynikające z dokumentów wystarczają do wyprowadzenia wniosku (art. 231 k.p.c.), że w dniu 17.V.1975 r. zarząd Spółdzielni podjął uchwałę co do przydzielenia matce powoda lokalu, do którego przysługiwało jej prawo typu własnościowego, i w dniu 2.VI.1975 r. przydzielił jej taki lokal. Tym samym w sprawie nie występuje kwestia przekształcenia prawa do lokalu typu lokatorskiego na prawo typu własnościowego, a § 15 statutu regulujący tę kwestię nie ma zastosowania. Stąd powoływanie się przez powoda na wymienione przekształcenie jako na podstawę swego żądania okazuje się bezprzedmiotowe. Dotyczy to również poglądów wypowiedzianych przez Sąd Wojewódzki w tym zakresie. Lokal mieszkalny przydzielony matce powoda wymagał wniesienia zaliczki na wkład budowlany w wysokości 45.400 zł; część tej zaliczki stanowił wkład mieszkaniowy w kwocie 19.200 zł; do uzupełnienia zaliczki na wkład budowlany pozostało 26.200 zł. Podejmując w dniu 17.V.1975 r. uchwałę co do przydzielenia matce powoda lokalu na warunkach prawa typu własnościowego do tego lokalu, zarząd Spółdzielni w uwzględnieniu jej prośby wyraził zgodę na uzupełnienie przez nią zaliczki na wkład budowlany w brakującej kwocie 26.200 zł do końca września 1975 r. i w dniu 2.VI.1975 r. przydzielił matce powoda taki lokal przed uzupełnieniem zaliczki na ten wkład. Niemniej jednak w dniu 19.V.1975 r., tj. przed zamieszkaniem rodziców powoda w przydzielonym lokalu, przelał on na konto Spółdzielni 10.000 zł na uzupełnienie zaliczki. W przytoczonym stanie rzeczy wyłania się zagadnienie, czy wspomniana uchwała zarządu Spółdzielni, w wyniku której nastąpił przydział lokalu, nie jest dotknięta nieważnością. W tym zakresie art. 139 ustawy o spółdzielniach i ich związkach stanowi jedynie, że członek spółdzielni jest zobowiązany uczestniczyć między innymi w spłacie kredytu zaciągniętego przez spółdzielnię na budowę jej domu. Z kolei art. 148 § 1 tej ustawy normujący sposób uczestniczenia członka w kosztach budowy domu spółdzielni ma tylko takie znaczenie, że jego wpłaty ulegają zaliczeniu między innymi na wkład budowlany. Wreszcie art. 148 § 2 ustawy przewiduje przesłanki powstania roszczenia członka o przydział lokalu, przy czym jedną z nich jest wypełnienie przez członka swoich zobowiązań z tytułu wkładu budowlanego. Ustawa wypowiada więc zasady ogólne, pozostawiając ich bliższe sprecyzowanie statutowi, a w § 11 ust. 4 statutu głosi, że "wkład budowlany może być wniesiony w formie zaliczki wpłaconej przed zamieszkaniem i rat płaconych po objęciu lokalu mieszkalnego; wysokość zaliczki i rat spłaty pozostałej części wkładu budowlanego oraz terminy wpłat ustala zarząd w dostosowaniu do rozmiarów uzyskanego kredytu oraz warunków jego spłaty". Postanowienie to pozwala zarządowi np. na ustalenie wysokości zaliczki na wkład budowlany w zależności od rozmiaru uzyskanego przez spółdzielnię kredytu oraz warunków jego spłaty. Tym samym pozostawia zarządowi pewien zakres oceny. Nie da się przeto wyłączyć, że zarząd może obniżyć zaliczkę na wkład budowlany także z innych szczególnie ważnych przyczyn. Nie da się też wyłączyć możliwości odstąpienia przez zarząd od zasady wpłacenia zaliczki na wkład budowlany przed zamieszkaniem członka, zwłaszcza jeżeli chodzi tylko o uzupełnienie brakującej części tej zaliczki w niewysokiej kwocie, a za przesunięciem terminu wpłacenia tej kwoty przemawiają wyjątkowo ważne przyczyny. W sprawie odpada potrzeba zajęcia stanowiska co do istnienia w danym wypadku takich przyczyn. W każdym bowiem razie przekroczenie przez zarząd granic oceny i naruszenie przez to § 11 ust. 4 statutu mogłoby spowodować zawieszenie czy nawet odwołanie poszczególnych członków zarządu, ale nie wystarczałoby do uznania, że uchwała z dnia 17.V.1975 r. w przedmiocie lokalu dla matki powoda jest sprzeczna z ustawą bądź z zasadami współżycia społecznego albo miała na celu obejście ustawy i dlatego jest nieważna (art. 58 k.c.). Co się zaś tyczy wysokości rat spłaty i terminów wpłat pozostałej części wkładu budowlanego, to § 11 ust. 4 statutu nie wymaga, żeby te dane zarząd ustalił przed zamieszkaniem członka. Według art. 147 § 2 ustawy o spółdzielniach i ich związkach z chwilą przydziału na rzecz członka określonego lokalu spółdzielczego na warunkach prawa typu własnościowego do tego lokalu prawo to staje się ograniczonym prawem rzeczowym w rozumieniu art. 244 i nast. k.c. na nieruchomości spółdzielczej. Spółdzielcze prawo do lokalu typu własnościowego jako już ustanowione prawo rzeczowe ograniczone wygasa tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie, mianowicie w razie zrzeczenia się przez członka tego prawa (art. 246 k.c.), wystąpienia członka ze spółdzielni, jego wykluczenia lub wykreślenia poza sytuacjami, o których mowa w art. 149 ustawy o spółdzielniach i ich związkach, oraz w razie przejścia tego prawa na spadkobierców i niezachowania przesłanek przewidzianych w art. 150 § 1 ustawy. Natomiast prawo do lokalu typu własnościowego nie wygasa z żadnej innej przyczyny. W szczególności prawo to nie wygasa, gdy członek nie wpłacił brakującej części zaliczki na wkład budowlany lub wpłacił ją po wyznaczonym terminie. Wówczas Spółdzielni pozostaje wystąpienie do sądu o zasądzenie od członka należnej sumy i stosownie do okoliczności - wykreślenie lub wykluczenie członka. Dotyczy to odpowiednio i sytuacji, gdy w wyniku mylnego traktowania prawa członka jako prawa typu lokatorskiego w ogóle nie doszło do ustalenia wysokości rat spłaty oraz terminów wpłat pozostałej części wkładu budowlanego i z tego tytułu nagromadziła się należna Spółdzielni suma. W sprawie, zgodnie z uchwałą zarządu Spółdzielni z dnia 17.V.1975 r., która nie jest nieważna, z mocy przydziału z dnia 2.VI.1975 r. powstało na rzecz matki powoda spółdzielcze prawo do lokalu typu własnościowego. Prawo to istniało i nie wygasło, jeżeli zostały zachowane przesłanki przewidziane w art. 150 § 1 ustawy o spółdzielniach i ich związkach. Na tle tego, co wyżej przedstawiono, w rozpoznawanej sprawie, w której wyłącznie chodziło o ustalenie, czy matce powoda przysługiwało wymienione prawo (art. 189 k.p.c.) bezprzedmiotowe są wszelkie twierdzenia stron oraz ustalenia Sądu Wojewódzkiego w odniesieniu do wpłaty w całości czy nie w całości przez matkę powoda brakującej części zaliczki na wkład budowlany, dotrzymania czy niedotrzymania terminu tej wpłaty, a także w odniesieniu do niespłacania przez nią pozostałej części wkładu budowlanego. Stąd nie zachodziła potrzeba przeprowadzenia dowodu na te okoliczności z zeznań Aleksandry U. Powyższe świadczy, że uzasadnienie wyroku Sądu Wojewódzkiego jest w poważnej części bądź błędne, bądź bezprzedmiotowe, jednakże w ostatecznym wyniku wyrok tego Sądu odpowiada prawu. Rewizja więc Spółdzielni Wrocławskiej ulega oddaleniu (art. 387 k.p.c.).