Postanowienie z dnia 2000-12-07 sygn. WZ 45/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. WZ 45/00

Postanowienie z dnia 7 grudnia 2000 r.

Do rozpoznania sprawy o odszkodowanie i zadośćuczynienie, dochodzone na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), nawet jeżeli represjonowaną była osoba podlegająca jurysdykcji sądów wojskowych, wyłącznie właściwy jest sąd powszechny, a mianowicie sąd okręgowy, w którego okręgu zamieszkuje osoba składająca żądanie.

Przewodniczący: sędzia SN płk J. Steckiewicz.

Sędziowie SN: płk M. Buliński (sprawozdawca), płk Z. Stefaniak.

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk F. Szymański.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Teresy P. o odszkodowanie i zadośćuczynienie wynikłe z wydania orzeczenia skazującego jej ojca Kazimierza K. przez sąd radziecki (wyrok z dnia 4 grudnia 1946 r.), po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2000 r. zażaleń wnioskodawczyni i prokuratora na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 14 listopada 2000 r. o uznaniu się za niewłaściwego do rozpoznania tejże sprawy i przekazaniu jej do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K., po wysłuchaniu prokuratora popierającego złożone zażalenia

utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. 

Uzasadnienie

W dniu 20 listopada 1998 r. Teresa P. złożyła w Sądzie Wojewódzkim w K. wniosek o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i krzywdę wynikłe z aresztowania i skazania jej ojca Kazimierza K.

Sąd Wojewódzki w K. postanowieniem z dnia 29 grudnia 1998 r. uznał się niewłaściwym do rozpoznania tej sprawy i przekazał ją do Wojskowego Sądu Okręgowego w W., gdyż "w dniu aresztowania Kazimierz K. był oficerem Wojska Polskiego".

Wszczęte postępowanie odtworzeniowe doprowadziło do wydania przez Wojskową Prokuraturę Garnizonową w L. postanowienia z dnia 8 września 2000 r. o niemożności odtworzenia akt postępowania przygotowawczego w sprawie dotyczącej Kazimierza K., z uwagi na brak potwierdzenia prowadzenia przeciwko wymienionemu postępowania przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości.

Ze zgromadzonych dokumentów wynika, iż Kazimierz K. po zatrzymaniu w dniu 6 listopada 1944 r. i osadzeniu w S., w dniu 18 kwietnia 1945 r. został wywieziony do ZSRR, gdzie wyrokiem sądu radzieckiego z dnia 4 grudnia 1946 r. został skazany na karę 5 lat pozbawienia wolności za "pomoc międzynarodowej burżuazji w prowadzeniu wrogiej działalności przeciwko ZSRR - kontrrewolucyjną zorganizowaną działalność".

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2000 r. Wojskowy Sąd Okręgowy w W. uznał się niewłaściwym do rozpoznania przedmiotowej sprawy i przekazał ją do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.

Zażalenie na to postanowienie złożyła wnioskodawczyni i prokurator wojskowy.

Wnioskodawczyni podniosła, iż przekazanie sprawy sądowi powszechnemu spowoduje znaczne opóźnienie w wydaniu wyroku ostatecznego, a nadto podkreśliła, że jej zdaniem sprawa jej ojca żołnierza zawodowego powinna być w całości rozstrzygnięta przez sąd wojskowy.

Natomiast prokurator zarzucił zaskarżonemu postanowieniu "błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na niesłusznym przyjęciu, że osadzenie Kazimierza K. od dnia 6 listopada 1944 r. w ośrodku w S. - poprzez wywiezienie w dniu 18 kwietnia 1945 r. do ZSRR - do dnia 8 maja 1946 r., kiedy to został formalnie aresztowany - nie stanowiło pozbawienia go wolności przez polskie organy pozasądowe, a wyrok skazujący wydany przez sąd radziecki z siedzibą w Moskwie obejmował swoim oddziaływaniem okres pozbawienia wolności represjonowanego od chwili internowania do wydania formalnego postanowienia o aresztowaniu i podlegał unormowaniom zawartym w przepisie art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.".

Na posiedzeniu Sądu Najwyższego przedstawiciel Naczelnej Prokuratury Wojskowej poparł wniesione zażalenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zażalenia wnioskodawczyni i prokuratora nie są zasadne.

Podkreślić należy, że z uzasadnienia zażalenia prokuratora wynika, iż jego zdaniem sąd wojskowy jest właściwy do rozpoznania wniosku Teresy P. jedynie w zakresie pozbawienia wolności Kazimierza K. od dnia 6 listopada 1944 r. do dnia 8 maja 1946 r., a to na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), a pozostały okres leży w gestii Sądu Okręgowego w K.

Skarżący nie zauważa jednak, iż w powołanej ustawie ustawodawca jednoznacznie określił sądy właściwe do orzekania w przedmiocie uregulowanym tą ustawą. W art. 2 ust. 1 tej ustawy ustawodawca określił, iż nieważność orzeczenia (wydanego przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe - art. 1 ust. 1 ustawy) stwierdza sąd wojewódzki (obecnie okręgowy) lub wojskowy sąd okręgowy.

Podobnie ustawodawca określił w art. 8 ust. 2 powołanej ustawy, że żądanie odszkodowania i zadośćuczynienia należy zgłosić odpowiednio w sądzie wojewódzkim (obecnie okręgowym) lub wojskowym sądzie okręgowym, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nieważności orzeczenia wydanego przez organy określone w art. 1 ust. 1.

Natomiast w art. 8 ust. 2a ustawodawca określił, iż do orzekania w sprawie odszkodowania za represje stosowane przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe jest właściwy jedynie sąd powszechny, a mianowicie sąd wojewódzki (obecnie okręgowy), w którego okręgu zamieszkuje osoba składająca żądanie. Ustawodawca, zdając sobie sprawę, iż część osób represjonowana przez organy radzieckie została przekazana tym organom przez organy polskie orzeczeniem lub nawet bez wydania orzeczenia i chcąc uniknąć dzielenia okresu represji na części oraz orzekania przez różne sądy w tymże art. 8 ust. 2a ustawy, zaznaczył, iż w tych sprawach (orzekania o odszkodowaniach za represję stosowaną przez organy radzieckie) przepisy art. 9-11 ustawy nie mają zastosowania (dotyczy to zatem także art. 11 ust. 2 ustawy).

W świetle powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.

OSNKW 2001r., Nr 3-4, poz.32