Wyrok z dnia 2001-03-22 sygn. V CKN 369/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 369/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2001 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

                                   SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)

                                   SSN Zbigniew Kwaśniewski

                                   SSA Hanna Małaniuk (sprawozdawca)

                                   Protokolant Izabella Janke

w sprawie z powództwa S. G.

przeciwko 1) małoletniej M. G., 2) A. G.

o rozwiązanie przysposobienia,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 22 marca 2001 r.

na rozprawie

kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

z dnia 7 października 1998 r., sygn. akt I ACa 743/98, oraz wyroku Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu z dnia 8 czerwca 1998 r., sygn. akt I C 60/96

1. odrzuca kasację od wyroku Sądu Wojewódzkiego w (…) z dnia 8 czerwca 1998 r. sygn. akt I C (…),

2. oddala kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 7 października 1998 r., sygn. akt I ACa (…).

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w (…) oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego w O. z dnia 8 czerwca 1998 roku, którym oddalono jego powództwo o rozwiązanie przysposobienia małoletniej M. G., o zwolnienie go od alimentacji oraz zakazanie małoletniej używania nazwiska G.

Sąd Odwoławczy aprobował stanowisko Sądu I instancji, który ustalił, że powód po zawarciu w 1990 roku związku małżeńskiego z A. G. wniósł o przysposobienie jej córki M., urodzonej 30.I.1986 roku i Sąd Rejonowy w M., postanowieniem z dnia 24.VI.1992 roku orzekł przysposobienie małoletniej, ze skutkami z art. 121 k.r.o.

Na skutek nieporozumień małżeńskich A. G. z M. i urodzoną w małżeństwie córką M., w grudniu 1995 roku wyprowadziła się z mieszkania stron, położonego w T. i zamieszkała w P., u swych rodziców. Powód wystąpił z pozwem o rozwód, o zaprzeczenie ojcostwa w stosunku do M., o unieważnienie związku kościelnego oraz z doniesieniem o popełnienie przez żonę oszustwa matrymonialnego.

Zdaniem obu sądów ważnym powodem do rozwiązania przysposobienia w rozumieniu art. 125 k.r.o. nie może być rozpad związku małżeńskiego z matką dziecka i związane z tym rozluźnienie kontaktów rodzinnych skoro między powodem a M. wytworzyła się więź emocjonalna i małoletnia funkcjonuje w środowisku jako dziecko małżonków G.

Mimo kilkuletniej separacji rodziców M. ma poczucie rodzinnych więzi z powodem i poczucie posiadania pełnej rodziny, choć ma żal do powoda za spowodowanie obecnej sytuacji nie odrzuca ojca i wyraża potrzebę kontaktów z nim. Ustaleń tych Sądy dokonały na podstawie dwóch opinii biegłych z Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno – Konsultacyjnych z O. i C., które po przeprowadzeniu badań uznały, że rozwiązanie przysposobienia w istniejącej sytuacji byłoby krzywdzące dla dziecka.

Sąd Apelacyjny podkreślił, że poważna zmiana w życiu dziecka wpływająca na odmienność jej statusu w środowisku, różnicująca ją z siostrą /zmiana nazwiska/ byłaby sytuacją traumatyczną, mogącą mieć wpływ na rozwój emocjonalny dziecka.

W kasacji wniesionej od orzeczenia Sądu Apelacyjnego i orzeczenia Sądu Wojewódzkiego w O., pełnomocnik powoda powołał pierwszą podstawę kasacyjną, zarzucając naruszenie prawa materialnego przez niezastosowanie art. 125 k.r.o. i uznanie, że nie zachodzą ważne powody do rozwiązania przysposobienia a w razie rozwiązania tego stosunku ucierpiałoby dobro dziecka.

Skarżący podkreślał istnienie kryzysu w stosunkach rodzinnych, nie tylko o charakterze małżeńskim, jako ważnego powodu w rozumieniu art. 125 k.r.o. oraz podnosił fakt, stwierdzony w opiniach biegłych, iż nie będzie on funkcjonować w roli ojca i nie spełni oczekiwań dziecka, jako przesłankę do rozwiązania przysposobienia.

W konkluzji powód wnosił o zmianę obu orzeczeń i uwzględnienie powództwa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Zgodnie z treścią art. 392 § 1 k.p.c. /w brzmieniu obowiązującym do dnia 30.VI.2000 r, który stosuje się w sprawie wobec treści art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. nowelizującej kodeks postępowania cywilnego/ kasacja przysługuje stronie od wyroku sądu II instancji, natomiast od wyroku sądu I instancji przysługuje apelacja /art. 367 § 1 k.p.c./. Kasacja zwrócona jest przeciw orzeczeniu sądu II instancji, zatem winna przedstawiać uchybienia popełnione przez sąd odwoławczy a nie uchybienia do których doszło, gdy sprawa była rozpoznawana po raz pierwszy.

Powód wniósł apelację od wyroku Sądu Wojewódzkiego w O. i została ona rozpoznana przez Sąd Apelacyjny w (…). Zatem zaskarżenie kasacją wyroku Sądu Wojewódzkiego było niedopuszczalne i kasację od tego wyroku należało odrzucić /art. 393⁸ k.p.c./.

W kasacji wniesionej od wyroku Sądu Apelacyjnego pełnomocnik powoda przytoczył pierwszą podstawę kasacyjną, zarzucając naruszenie prawa materialnego – art. 125 § 1 k.r.o., z czego wnioskować należy, iż powód nie podnosząc uchybień przepisów postępowania, akceptował stan faktyczny ustalony przez Sądy obu instancji, zatem zastrzeżenia w odniesieniu do prawa materialnego zostały ocenione i rozważone na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego.

W art. 125 § 1 k.r.o. wymienia się dwie przesłanki dopuszczalności rozwiązania przysposobienia; 1. istnienie ważnych powodów, 2. dobro dziecka.

Ustawodawca nie sprecyzował pojęcia „ważnych powodów”, gdyż z uwagi na zróżnicowane sytuacje życiowe jest to niemożliwe, posłużył się ogólną formułą, pozostawiając sądowi ocenę na podstawie konkretnych okoliczności sprawy.

Te powody oraz ich „ważność” w rozumieniu art. 125 k.r.o. przedstawić musi powód, zgodnie z regułą zawartą w art. 6 k.c., bowiem z faktów tych wywodzi skutki prawne.

W rozpoznawanej sprawie powód w toku postępowania dowodowego wykazywał istnienie głębokiego konfliktu małżeńskiego, przytaczając okoliczności nagannego względem niego postępowania A. G. – matki małoletniej i przykłady jej niewłaściwego – jego zdaniem - zachowania. Były to przesłanki do ustalenia czy między małżonkami doszło do trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Powód nie przedstawił żadnych zarzutów pod adresem małoletniej M., nie przytoczył przykładów zachowań jego i małoletniej, które spowodowały rozluźnienie więzi między tymi osobami, nie miał zastrzeżeń do postępowania dziecka. Jego zarzuty koncentrowały się na osobie matki małoletniej.

W tej sytuacji Sądy obu instancji miały podstawy do sformułowania wniosku, iż przedstawione przez powoda „ważne powody” odnoszą się do rozkładu więzi małżeńskiej a nie więzi między przysposabiającym a przysposobionym, zostaną ocenione w postępowaniu o rozwód i nie mogą doprowadzić do rozwiązania przysposobienia.

Wprawdzie zarówno orzecznictwo jak i doktryna przyjmują, że o ważnych przyczynach rozwiązania przysposobienia można mówić wówczas, gdy wspom-niane przyczyny spowodowały trwały i zupełny rozkład stosunku przysposobienia, a więc stosując w drodze analogii pojęcia zaczerpnięte z przepisów rozwodowych, jednakże taki rozkład więzi udowodnić trzeba w stosunku do dziecka a nie jego matki. Te same motywy które przemawiają za rozwiązaniem małżeństwa niekiedy świadczą o rozkładzie stosunku przysposobienia jednak wsparte muszą być przykładami konkretnych relacji między dzieckiem a ojcem. Sam fakt rozwiązania małżeństwa z matką dziecka, czy wystąpienie między nimi rozkładu pożycia małżeńskiego nie dowodzi rozkładu więzi rodzinnych między ojcem a dzieckiem przysposobionym.

Niekwestionowany przez skarżącego stan faktyczny pozwala na przyjęcie, że przyczyną wystąpienia przez niego z żądaniem rozwiązania przysposobienia było przekonanie, że małżeństwo z matką małoletniej pozwanej nie spełniło ocze-kiwań powoda. Wskazuje na to również zbieżność czasowa wniesienia obu powództw/ o rozwód i o rozwiązanie przysposobienia oraz niewielki upływ czasu od zerwania kontaktów /separacja stron -grudzień 1995, złożenie pozwów - luty 1996 roku/.

Tenże ustalony stan faktyczny sprawy nie daje podstaw do akceptowania stanowiska skarżącego, że ważnym powodem rozwiązania przysposobienia jest stosunek małoletniej do swego ojca naturalnego. M. nie zna ojca naturalnego, nie ma z nim żadnych kontaktów, to że wie o jego istnieniu nie uprawnia do wysnucia wniosku, zawartego w kasacji, iż „opowiada się za potrzebą utrzymywania z nim kontaktów”.

Skarżący podnosi w kasacji istnienie „poważnego kryzysu w stosunkach rodzinnych”, zarzucając Sądowi Apelacyjnemu nie uwzględnienie tej okoliczności i nie zastosowanie art. 125 § 1 k.r.o. w ustalonych okolicznościach sprawy.

Pogląd ten nie jest trafny, bowiem Sąd odwoławczy zajął w tej kwestii stanowisko przyjmując, że separacja małżonków prowadzi do rozkładu więzi między powodem a małoletnią, jednak uznał występowanie przesłanki negatywnej jako przeszkody do rozwiązania przysposobienia. Tym elementem jest dobro dziecka – jako druga przesłanka konieczna do rozważenia przy zastosowaniu art. 125 k.r.o.

Jest oczywistym, że zamieszkiwanie matki z dziećmi i powoda w różnych miastach i w znacznej odległości od siebie, prowadzi do rozluźnienia więzi rodzinnych, zwłaszcza gdy trwa kilka lat. Tak więc rozkład więzi rodzinnych postępuje ,jednakże nie jest obojętne, która ze stron stosunku przysposobienia jest winna temu stanowi rzeczy. Według utrwalonego poglądu Sądu Najwyższego, przewijającego się w licznych orzeczeniach, nie może żądać rozwiązania przysposobienia osoba, z której winy powstały ważne powody uzasadniające rozwiązanie /m. in. wyrok z 2.VI.1966, IICR 167/66, OSNC 1967/3/55; wyrok z dnia 4.II.1970 r., IICR 647/69, niepubl; wyrok z dnia 20.I.1970, IICR 530/69, OSP 1970/12/251; wyrok z dnia 15.III.1974 r, I CR 72/74, niepubl/.

Sądy obu instancji nie mogły pominąć faktu, iż powód zerwał kontakty z dzieckiem, jest mu niechętny, wystąpił o rozwiązanie przysposobienia a więc spowodował sytuację zagrażającą bezpieczeństwu dziecka w zakresie stabilności jego sytuacji rodzinnej. Sam skarżący podaje w kasacji, iż dystansuje się wobec małoletniej, neguje więź emocjonalną z nią, wreszcie podkreśla, że nie będzie funkcjonować w roli ojca, co zauważyli już biegli Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno –Konsultacyjnego, wydając dwie opinie w sprawie.

Wobec tak zaprezentowanego stanowiska powoda skonstatować trzeba, że do istniejącej sytuacji doprowadził powód, dążąc do zerwania kontaktów z dzieckiem, założył, że nie spełni oczekiwań dziecka i realizuje ten zamiar. Jest to jego świadomy wybór i dziecko nie może się temu przeciwstawić, nie może być jednak premiowany za taką postawę przez uwzględnienie jego żądania dotyczącego rozwiązania przysposobienia.

Małoletnia mimo istniejącej sytuacji i żalu do ojca nie odrzuca go i wyraża potrzebę utrzymania z nim kontaktów. Boi się zmian w swej sytuacji rodzinnej, gdyż to zagraża stabilności i poczuciu bezpieczeństwa, nie chce też różnicowania z siostrą /zmiana nazwiska / z którą jest silnie związana.

Wobec prezentowania takich postaw przez strony niniejszego procesu, Sąd Apelacyjny prawidłowo ocenił, iż istniejącą sytuację spowodował ojciec dziecka dążąc do rozwiązania stosunku przysposobienia. Trafny był więc wniosek o sprzeczności tych zamierzeń z dobrem dziecka a to prowadziło do oddalenia jego żądania. Argumenty przedstawione w kasacji nie dostarczyły podstaw do uznania, że zaskarżone orzeczenie wydane zostało z naruszeniem przytoczonego przepisu art. 125 § 1 k.r.o.

Z tych względów kasację oddalono, zgodnie z art. 393¹² k.p.c.