Postanowienie z dnia 2020-02-05 sygn. III RNs 119/20

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III RNs 119/20         

POSTANOWIENIE

Dnia 5 lutego 2020r .

Sąd Rejonowy w Olsztynie III Wydział  Rodzinny i Nieletnich

w składzie następującym :

Przewodniczący : SSR Jacek Ignaczewski

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2020r  w Olsztynie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (…)

z udziałem (…)

o skierowanie do domu pomocy społecznej

w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia

postanawia :

wniosek oddalić

UZASADNIENIE

Wnioskodawca Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w (…) wniósł o umieszczenie (…) w domu pomocy społecznej bez jej zgody. Jednocześnie wystąpił z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia poprzez umieszczenie (…) w domu pomocy społecznej na czas toczącego się postępowania.

Uzasadniając wniosek o zabezpieczenie, powołano się na chorobę uczestniczki (...). Wskazano, że stan jej zdrowia uniemożliwia wypisanie jej ze szpitala psychiatrycznego bez narażenia jej na utratę życia lub zdrowia. Uczestniczka po opuszczeniu szpitala przerywała leczenie, co skutkowało kolejnymi hospitalizacjami. W ocenie wnioskodawcy wymieniona będzie miała zapewnioną prawidłową opiekę tylko po umieszczeniu jej w domu pomocy społecznej.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Wolność człowieka stanowi jeden z fundamentów porządku konstytucyjnego. Jest ona wartością nadrzędną, skoncentrowaną na prawach człowieka, jego godności, aktywności oraz indywidualizmie we wszystkich przejawach funkcjonowania. Z powyższych względów podlega wzmożonej ochronie prawnej, która gwarantowana jest zarówno w Konstytucji (m.in. art. 31 ust. 1,  art. 41 i art. 42) jak i przez tzw. ustawy zwykłe.

Gwarancje wolności osobistej przewidziane są nie tylko w prawie krajowym, ale również w ustawodawstwie europejskim. Art. 5 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności stanowi, iż każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego. Nikt nie może być pozbawiony wolności, za wyjątkiem przypadków wskazanych w Konwencji i w trybie ustalonym przez prawo.

Ze względu na fakt, iż pozbawienie wolności osobistej jest najbardziej dotkliwym przejawem naruszenia wolności człowieka przez państwo, może być stosowane jedynie w ściśle określonych w ustawie przypadkach. Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z dnia 4 października 2011 r. w sprawie S 1/11 wskazał, że Konstytucja wymaga kompletności regulacji ustawowej przesłanek pozbawienia i ograniczenia wolności osobistej. Regulację ustawową powinna cechować dalej idąca szczegółowość, aniżeli ograniczania praw o charakterze ekonomicznym i socjalnym. Szczególnie restrykcyjnie musi być rozumiany wymóg ustawowego określania zasad i trybu ograniczenia lub pozbawienia wolności osobistej.

Bez wątpienia orzeczenie o przymusowym umieszczeniu w domu pomocy społecznej wiąże się z ingerencją w sferę praw i wolności człowieka. Przesądził o tym kategorycznie Europejski Trybunał Praw Człowieka, który w wyroku z dnia 16 października 2012 r. w sprawie Kędzior przeciwko Polsce uznał wprost, że umieszczenie osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej w domu pomocy społecznej za równoznaczne z pozbawieniem wolności w rozumieniu art. 5 ust. 1 lit. e Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Stanowisko Trybunału jest wyrazem szerokiego rozumienia wolności w aspekcie konwencyjnym jak i konstytucyjnym. Przykładowo, pozbawieniem wolności jest nie tylko zatrzymanie i aresztowanie, ale również: umieszczenie w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjonalnym (por. postanowienie SN z dnia 30 stycznia 2019 r., III CZP 75/18); zatrzymanie i doprowadzenie do izby wytrzeźwień (por. wyrok ETPCz w sprawie Wiktorko przeciwko Polsce (skarga nr 14612/02); umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym (por. wyrok TK z 23 listopada 2016 r., K 6/14).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 30 stycznia 2019 r., III CZP 75/18 wskazał, że pozbawieniu wolności w trybie udzielenia zabezpieczenia sprzeciwiają się w sposób zasadniczy funkcje i cechy konstrukcyjne cywilnego postępowania zabezpieczającego, wśród których na czoło wysuwa się poprzestanie na wymaganiu jedynie uprawdopodobnienia roszczenia (żądania). Jest jasne, że pozbawienie (ograniczenie) wolności osobistej na podstawie takiej przesłanki w sposób rażący koliduje z gwarancjami ochrony wolności ustanowionymi w Konstytucji. Postępowaniu zabezpieczającemu w sprawach cywilnych organicznie obce są drastyczne środki przymusu (por. postanowienie SN z dnia 11 marca 1969 r., II CZ 23/69).

Z powyższego wynika, że pozbawienie lub ograniczenie wolności osobistej człowieka w postępowaniu zabezpieczającym nie jest możliwe. Zważyć należy, że podstawę udzielenia zabezpieczenia stanowi uprawdopodobnienie roszczenia i interesu prawnego. Ingerencja w wolność osobistą uczestniczki poprzez umieszczenie jej w domu pomocy społecznej na czas trwania przedmiotowego postępowania w wyniku jedynie uprawdopodobnienia roszczenia w sposób rażący kolidowałoby z gwarancjami ochrony wolności ustanowionymi w Konstytucji oraz w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Do takiego procedowania jest niezbędna szczegółowa regulacja prawna, przewidująca tryb i zasady ingerencji w sferę wolności jednostki. Bez niej uwzględnienie wniosku oznaczałoby zastosowanie niedopuszczalnej w omawianym zakresie analogii albo wykładni rozszerzającej na niekorzyść uczestniczki postępowania.

Decyzja o umieszczeniu osoby w domu pomocy społecznej - w każdy przypadku - nie może zostać podjęta pochopnie. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego stawia przed sądem konkretne wymogi co do sposobu przeprowadzenia postępowania, m.in. poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych. W wyroku z dnia 24 października 1979 r. w sprawie Winterwerp p. Holandii ETPCz wskazał, że za wyjątkiem przypadków nagłych i z zastrzeżeniem, że arbitralne pozbawienie wolności nigdy nie jest zgodne z prawem – nikogo nie można pozbawić wolności bez przekonujących, obiektywnych opinii lekarskich wskazujących na chorobę umysłową; przy czym rodzaj i stopień zaburzeń musi wskazywać na potrzebę przymusowego odosobnienia, a środek taki jest dopuszczalny wyłącznie pod warunkiem ich utrzymywania się.

Powyższe jednoznacznie prowadzi do wniosku, iż udzielenie zabezpieczenia w przedmiocie umieszczenia w domu pomocy społecznej wyłącznie w oparciu o twierdzenia wnioskodawcy jest niemożliwe. Dopiero przeprowadzenie szczegółowego postępowania dowodowego, w tym pozyskanie opinii biegłych, zgodnie z wymogami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, umożliwi sądowi ocenę zasadności wniosku.

 Niezależnie od powyższych rozważań podkreślić należy, iż wnioskodawca nie wykazał w sposób należyty interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Jak wynika z dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego, uczestniczka postępowania (…) jest obecnie hospitalizowana w Wojewódzkim Zespole Lecznictwa Psychiatrycznego w (…), z powodu(…). Wymieniona z uwagi na rozpoznane zaburzenia afektywne dwubiegunowe zagraża swojemu życiu lub zdrowiu. Jak długo stan ten będzie się utrzymywał, tak długo uczestniczka postępowania jest chroniona przed następstwami choroby dla życia i zdrowia i nie wymaga działań interwencyjnych w szczególnym – nieznanym ustawie – trybie.

Kierując się powyższymi względami, sąd oddalił wniosek o udzielenie zabezpieczenia.

Sędzia Jacek Ignaczewski