Wyrok z dnia 2017-12-14 sygn. C-66/17

–

w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę, działającego w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Wilderspina i A. Stobiecką-Kuik, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 pkt 1 oraz art. 7 rozporządzenia (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (Dz.U. 2004, L 143, s. 15 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 7, s. 38; sprostowanie Dz.U. 2007, L 174, s. 22).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Grzegorzem Chudasiem i Ireną Chudaś a DA Deutsche Allgemeine Versicherung Aktiengesellschaft w przedmiocie wniosku o nadanie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym zawartej w orzeczeniu niedotyczącym roszczenia bezspornego.

3

Zgodnie z motywami 4–7 rozporządzenia nr 805/2004:

4

Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres”, stanowi w ust. 1:

„Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, bez względu na charakter sądu lub trybunału. Nie rozciąga się ono w szczególności na sprawy skarbowe, celne lub administracyjne, ani na [sprawy] dotyczące odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (»acta iure imperii«)”.

5

Artykuł 3 tego rozporządzenia, zatytułowany „Tytuły egzekucyjne, którym mają być nadane zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego”, stanowi w ust. 1:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do orzeczeń, ugód sądowych oraz dokumentów urzędowych dotyczących roszczeń bezspornych.

Roszczenie uznaje się za bezsporne, jeżeli:

[…]

6

Artykuł 4 rzeczonego rozporządzenia przewiduje:

„Do celów niniejszego rozporządzenia stosuje się następujące definicje:

1.   »orzeczenie«: każde orzeczenie wydane przez sąd lub trybunał państwa członkowskiego, bez względu na nazwę, jaką takie orzeczenie jest określane, w tym wyrok, nakaz, postanowienie lub nakaz egzekucyjny, a także ustalenie kosztów lub wydatków przez urzędnika sądowego;

2.   »roszczenie«: roszczenie o zapłatę konkretnej kwoty pieniężnej, która stała się wymagalna lub dla której termin wymagalności został określony w orzeczeniu, ugodzie sądowej lub dokumencie urzędowym;

[…]”.

7

Artykuł 6, zatytułowany „Wymagania dotyczące nadania zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego”, stanowi w ust. 1 lit. a):

„Orzeczeniu w sprawie [dotyczącemu] roszczenia bezspornego wydanemu w państwie członkowskim nadaje się, na wniosek złożony w dowolnym czasie w sądzie wydania, zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego, jeżeli:

8

Artykuł 7 rzeczonego rozporządzenia, zatytułowany „Koszty związane z postępowaniem sądowym”, został sformułowany w następujący sposób:

„W przypadku gdy orzeczenie zawiera wykonalną decyzję w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym, w tym odsetek, należy nadać mu zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego także w odniesieniu do kosztów, chyba że dłużnik wyraźnie sprzeciwił się obowiązkowi poniesienia tych kosztów w toku postępowania sądowego, zgodnie z przepisami prawa państwa członkowskiego wydania”.

9

Zgodnie z brzmieniem art. 16 owego rozporządzenia, zatytułowanego „Należyte poinformowanie dłużnika o roszczeniu”:

„W celu zapewnienia należytego poinformowania dłużnika o roszczeniu dokument wszczynający postępowanie lub równoważny dokument musi zawierać:

[…]

[…]”.

10

Należący do rozdziału VII rozporządzenia nr 805/2004, zatytułowanego „Stosunek do innych instrumentów wspólnotowych”, art. 27 tego rozporządzenia, noszący tytuł „Stosunek do rozporządzenia (WE) nr 44/2001”, stanowi:

„Niniejsze rozporządzenie pozostaje bez wpływu na możliwość żądania uznania i wykonania orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego w sprawie roszczenia bezspornego, zgodnie z rozporządzeniem [Rady] (WE) nr 44/2001 [z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2001, L 12, s. 1 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 19, t. 4, s. 42)]”.

11

Zgodnie z art. 189 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296), ze zmianami (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 1822) (zwanej dalej „kpc”) powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

12

W myśl art. 108 § 1 kpc sąd ma obowiązek rozstrzygnąć o kosztach procesu w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji.

13

Zgodnie z brzmieniem art. 339 i 340 kpc sąd wydaje wyrok zaoczny, jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę i zarazem nie złożył w sprawie wyjaśnień ustnie lub na piśmie. Artykuł 343 kpc przewiduje, że wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom, z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia. Zgodnie z art. 344 § 1 kpc pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu dwóch tygodni od doręczenia mu wyroku. Zgodnie z art. 394 § 1 pkt 9 i art. 394 § 2 kpc na orzeczenia sądu pierwszej instancji, których przedmiotem jest zwrot kosztów, a także określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, strona może wnieść w terminie tygodnia zażalenie do sądu drugiej instancji, jeżeli nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy.

14

Z brzmienia art. 7951 kpc wynika, że sąd, który wydał orzeczenie, na wniosek wierzyciela wydaje zaświadczenie, że orzeczenie stanowi europejski tytuł egzekucyjny, jeżeli spełnia ono warunki określone w przepisach rozporządzenia nr 805/2004.

15

Po tym jak G. Chudaś i I. Chudaś wytoczyli przed Sądem Rejonowym Poznań‑Grunwald i Jeżyce w Poznaniu powództwo o ustalenie nabycia prawa własności samochodu, sąd ten wezwał DA Deutsche Allgemeine Versicherung Aktiengesellschaft z siedzibą w Oberursel (Niemcy) do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanej.

16

Odpis pozwu, wraz z tłumaczeniem na język niemiecki, oraz zawiadomienie o terminie rozprawy, wyznaczonej na 18 maja 2016 r., zostały doręczone pozwanej w dniu 30 marca 2016 r. za pośrednictwem poczty. Pozwana została wezwana do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 30 dni. Pozwana nie złożyła jednak odpowiedzi na pozew ani nie wzięła udziału w rozprawie.

17

W tej sytuacji w dniu 18 maja 2016 r. Sąd Rejonowy Poznań‑Grunwald i Jeżyce w Poznaniu wydał wyrok zaoczny, w którym ustalił, że powodowie nabyli prawo własności odnośnego samochodu osobowego, i na tej podstawie zasądził od DA Deutsche Allgemeine Versicherung Aktiengesellschaf zwrot kosztów postępowania w kwocie 3900 PLN (około 921 EUR) na ich rzecz.

18

W dniu 4 lipca 2016 r., za pośrednictwem poczty, DA Deutsche Allgemeine Versicherung Aktiengesellschaft został w jej siedzibie doręczony odpis wyroku zaocznego, przetłumaczony na język niemiecki, wraz z pouczeniem o możliwości wniesienia sprzeciwu od wyroku zaocznego w terminie dwóch tygodni oraz o możliwości wniesienia zażalenia co do zawartego w wyroku zaocznym rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w terminie tygodnia.

19

Po tym jak DA Deutsche Allgemeine Versicherung Aktiengesellschaft nie odwołała się od wyroku zaocznego z dnia 18 maja 2016 r., wyrok ten uprawomocnił się z dniem 19 lipca 2016 r.

20

W dniu 11 października 2016 r. G. Chudaś i I. Chudaś wnieśli o wydanie zaświadczenia, że w części dotyczącej kosztów postępowania wyrok zaoczny z dnia 18 maja 2016 r. stanowi europejski tytuł egzekucyjny.

21

Sąd odsyłający powziął wątpliwości dotyczące co do istoty możliwości uznania owego wniosku za objęty zakresem stosowania rozporządzenia nr 805/2004.

22

W kwestii tej zauważa on, że z wykładni językowej art. 7 rozporządzenia nr 805/2004, w szczególności z użycia słowa „także” mogłoby wynikać, że zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego może zostać nadane w odniesieniu do kosztów związanych z postępowaniem sądowym wyłącznie wtedy, gdy zawarte w orzeczeniu rozstrzygnięcie główne, wydane co do istoty, dotyczy roszczenia bezspornego i samo nadaje się do opatrzenia go zaświadczeniem europejskiego tytułu egzekucyjnego.

23

Jednakże zdaniem sądu odsyłającego nie jest wykluczone, że analiza teleologiczna przepisów rozporządzenia nr 805/2004 mogłaby doprowadzić do wniosku, że rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów związanych z postępowaniem sądowym mogą stanowić decyzje dotyczące roszczeń bezspornych, co uzasadniałoby nadanie im zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego w oparciu o przepisy rzeczonego rozporządzenia.

24

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy Poznań‑Grunwald i Jeżyce w Poznaniu postanowił zawiesić postępowanie i przedstawić Trybunałowi Sprawiedliwości następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy art. 4 pkt 1 w związku z art. 7 rozporządzenia […] nr 805/2004 […] należy interpretować w ten sposób, że zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego może zostać nadane co do rozstrzygnięcia (decyzji) o zwrocie kosztów postępowania zawartego w wyroku, w którym sąd orzekł o ustaleniu istnienia prawa?”.

25

Poprzez swoje pytanie prejudycjalne sąd odsyłający pragnie w istocie ustalić, czy art. 4 pkt 1 w związku z art. 7 rozporządzenia nr 805/2004 należy interpretować w ten sposób, że wykonalnej decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym, zawartej w orzeczeniu niedotyczącym roszczenia bezspornego, może zostać nadane zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego.

26

Sąd odsyłający ma wątpliwości, czy wniosek złożony w postępowaniu głównym jest objęty zakresem stosowania rzeczonego rozporządzenia w sytuacji, w której rozstrzygnięcie, w odniesieniu do którego G. Chudaś i I. Chudaś wnoszą o nadanie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego, odnosi się wyłącznie do części wyroku dotyczącej kosztów postępowania sądowego, a wyrok ten – ze względu na jego główny przedmiot, mianowicie ustalenie istnienia prawa własności – nie podlega wykonaniu i w związku z tym nie jest objęty zakresem stosowania owego rozporządzenia.

27

Przedmiotowy zakres stosowania rozporządzenia nr 805/2004 wynika w szczególności z przepisów art. 2 ust. 1 w związku z art. 3 ust. 1 oraz art. 4 ust. 2 owego rozporządzenia, zgodnie z którymi rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych do orzeczeń, ugód sądowych oraz dokumentów urzędowych dotyczących roszczeń bezspornych, przy czym za roszczenie bezsporne uważa się roszczenie o zapłatę konkretnej kwoty pieniężnej, która stała się wymagalna lub dla której termin wymagalności został określony w orzeczeniu, ugodzie sądowej lub dokumencie urzędowym.

28

Zgodnie z art. 6 rzeczonego rozporządzenia warunkiem nadania orzeczeniu zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego jest to, aby dotyczyło ono roszczenia bezspornego oraz spełniało inne przesłanki określone w tym przepisie. Jedną z nich jest przesłanka sformułowana w art. 6 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia, sprowadzająca się do wymogu, by orzeczenie było wykonalne w państwie członkowskim wydania.

29

W odniesieniu do kosztów związanych z postępowaniem sądowym rozporządzenie nr 805/2004 zawiera przepisy szczególne. Zgodnie z brzmieniem art. 7 rozporządzenia nr 805/2004 w przypadku gdy orzeczenie zawiera wykonalną decyzję w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym, należy nadać mu zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego także w odniesieniu do kosztów, chyba że dłużnik wyraźnie sprzeciwił się obowiązkowi poniesienia tych kosztów w toku postępowania sądowego, zgodnie z przepisami prawa państwa członkowskiego wydania.

30

Z brzmienia przywołanego przepisu wynika, jak słusznie zauważyły rząd polski oraz Komisja Europejska, że decyzja w sprawie kosztów związanych z postępowaniem sądowym nie jest uważana za rozstrzygnięcie autonomiczne w ramach rozporządzenia nr 805/2004, jako że rozporządzenie znajduje zastosowanie do decyzji w sprawie tych kosztów tylko jeśli rozstrzygnięcie to jest zawarte – jako rozstrzygnięcie akcesoryjne – w orzeczeniu głównym wydanym co do istoty. Użycie słowa „także” w art. 7 owego rozporządzenia wskazuje, że „wykonalnej decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym” nadaje się zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego tylko wówczas, gdy orzeczenie główne dotyczy – stosownie do przedmiotu owego rozporządzenia – roszczenia bezspornego.

31

Wniosku tego nie podaje w wątpliwość przepis art. 4 rzeczonego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje”. Po pierwsze, prawdą jest, że przywołany przepis definiuje „orzeczenie” jako każde orzeczenie wydane przez sąd lub trybunał państwa członkowskiego, w tym w szczególności „ustalenie kosztów lub wydatków przez urzędnika sądowego”. Po drugie, wykonalna decyzja w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym stanowi co do zasady „roszczenie” w rozumieniu definicji tego pojęcia zawartej w art. 4 pkt 2 rzeczonego rozporządzenia.

32

Niemniej jednak, co wynika z pkt 29 niniejszego wyroku, zgodnie z przewidzianymi w art. 7 rozporządzenia nr 805/2004 przepisami szczególnymi dotyczącymi kosztów związanych z postępowaniem sądowym decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym nie można nadać zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego w oderwaniu od orzeczenia głównego dotyczącego bezspornego roszczenia. Jako że decyzja w sprawie kosztów związanych z postępowaniem sądowym jest nierozerwalnie związana z rozstrzygnięciem w przedmiocie żądania głównego, które jako jedyne uzasadnia nadanie orzeczeniu zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego, definicje zawarte w art. 4 owego rozporządzenia nie mogą mieć wpływu na samo stosowanie tego rozporządzenia.

33

W zakresie, w jakim sąd odsyłający pragnie ustalić, czy cele rozporządzenia nr 805/2004 mogłyby prowadzić do odmiennego wniosku, należy przypomnieć, że głównym celem tego instrumentu jest – zgodnie z jego art. 1 – utworzenie europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych, by umożliwić – poprzez ustanowienie minimalnych standardów – swobodny przepływ orzeczeń, ugód sądowych oraz dokumentów urzędowych na obszarze wszystkich państw członkowskich, bez potrzeby wszczynania jakichkolwiek postępowań pośrednich w państwie członkowskim wykonania przed uznaniem i wykonaniem. Niemniej jednak, jako że warunki stosowania ustanowionego przez rozporządzenie nr 805/2004 mechanizmu stanowiącego odstępstwo od wspólnego systemu uznawania wyroków podlegają wykładni ścisłej (zob. podobnie wyrok z dnia 15 marca 2012 r., G, C‑292/10, EU:C:2012:142, pkt 64), cel ten nie może podważać wykładni zakresu stosowania owego rozporządzenia, który wynika z jego art. 7.

34

W rozpatrywanej sprawie z postanowienia odsyłającego wynika, że główne żądanie, którego podniesienie doprowadziło do wszczęcia postępowania głównego, dotyczyło ustalenia istnienia prawa do ruchomości, w tym przypadku samochodu osobowego, a nie roszczenia bezspornego. Jako że podniesione żądanie nie należy do zakresu stosowania rozporządzenia nr 805/2004, również decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z tym postępowaniem sądowym nie może zostać nadane zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego na podstawie rzeczonego rozporządzenia.

35

W świetle całokształtu powyższych rozważań na przedstawione pytanie należy odpowiedzieć, iż art. 4 pkt 1 w związku z art. 7 rozporządzenia nr 805/2004 należy interpretować w ten sposób, że wykonalnej decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym zawartej w orzeczeniu niedotyczącym roszczenia bezspornego nie może zostać nadane zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (siódma izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 4 pkt 1 w związku z art. 7 rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 805/2004 z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie utworzenia europejskiego tytułu egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych należy interpretować w ten sposób, że wykonalnej decyzji w sprawie kwoty kosztów związanych z postępowaniem sądowym zawartej w orzeczeniu niedotyczącym roszczenia bezspornego nie może zostać nadane zaświadczenie europejskiego tytułu egzekucyjnego.

Rosas

Toader

Prechal

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 14 grudnia 2017 r.

Sekretarz

A. Calot Escobar

Prezes siódmej izby

A. Rosas