Wyrok z dnia 2017-10-12 sygn. C-278/16

–

w imieniu Franka Sleutjesa przez C. Petersa, Rechtsanwalt,

–

w imieniu rządu niemieckiego przez M. Hellmanna oraz T. Henzego, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu czeskiego przez J. Vláčila oraz M. Smolka, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M. Bulterman oraz M. de Ree, działające w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez R. Troostersa oraz S. Grünheid, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym (Dz.U. 2010, L 280, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko Frankowi Sleutjesowi w związku z ucieczką z miejsca wypadku.

3

Motywy 14, 17 i 30 dyrektywy 2010/64 mają następujące brzmienie:

[…]

[…]

4

Artykuł 1 owej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot i zakres”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady dotyczące prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym oraz w postępowaniu służącym wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania.

2.   Prawo, o którym mowa w ust. 1, ma zastosowanie do osób od chwili, gdy właściwe organy danego państwa członkowskiego poinformują je, za pomocą oficjalnego powiadomienia lub w inny sposób, że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do czasu zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne ustalenie tego, czy popełniły one przestępstwo, w tym, w stosownych przypadkach, wydania wyroku lub rozpatrzenia wszelkich odwołań”.

5

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do tłumaczenia pisemnego istotnych dokumentów”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie rozumieją języka danego postępowania karnego, zapewniono w rozsądnym terminie tłumaczenie pisemne wszystkich dokumentów istotnych dla zapewnienia ich zdolności do wykonywania swojego prawa do obrony oraz do zagwarantowania rzetelności postępowania.

2.   Istotne dokumenty obejmują wszelkie orzeczenia o pozbawieniu danej osoby wolności, każdy zarzut lub akt oskarżenia oraz każdy wyrok”.

6

Paragraf 187 Gerichtsverfassungsgesetz (ustawy o ustroju sądów, zwanej dalej „GVG”) stanowi w ust. 1, że oskarżonemu lub obwinionemu, który nie włada językiem niemieckim, należy zapewnić tłumaczenie ustne lub pisemne, o ile jest to konieczne do wykonywania przez tego oskarżonego lub obwinionego jego praw procesowych w postępowaniu karnym.

7

Ponadto § 187 ust. 2 stanowi, że do wykonywania praw procesowych w postępowaniu karnym przez oskarżonego, który nie włada językiem niemieckim, niezbędne jest z reguły pisemne tłumaczenie orzeczeń o pozbawieniu wolności oraz aktów oskarżenia, wyroków nakazowych i nieprawomocnych wyroków.

8

Paragraf 37 ust. 3 Strafprozessordnung (kodeksu postępowania karnego, zwanego dalej „StPO”) stanowi, że oskarżonemu lub obwinionemu, który nie włada językiem niemieckim, należy doręczyć tylko „wyrok” (Urteil), wraz z jego tłumaczeniem na język zrozumiały przez oskarżonego lub obwinionego.

9

Paragrafy 407 i nast. StPO regulują wyroki nakazowe (Strafbefehle).

10

W dniu 2 listopada 2015 r. Amtsgericht Düren (sąd rejonowy w Düren, Niemcy) na podstawie §§ 407 i nast. StPO wydał na wniosek Staatsanwaltschaft Aachen (prokuratury w Akwizgranie, Niemcy) wyrok nakazowy przeciwko Frankowi Sleutjesowi, obywatelowi Niderlandów, w którym to wyroku w związku z ucieczką z miejsca wypadku wymierzył F. Sleutjesowi między innymi karę grzywny.

11

Tenże wyrok nakazowy zawierał pouczenie o środkach zaskarżenia, wskazujące, że staje się on prawomocny i podlega wykonaniu, tylko jeżeli F. Sleutjes w terminie dwóch tygodni od momentu doręczenia wyroku nakazowego nie złoży do Amtsgericht Düren (sądu rejonowego w Düren) sprzeciwu w języku niemieckim na piśmie albo do protokołu w sekretariacie tego sądu.

12

Rozpatrywany wyrok nakazowy doręczono F. Sleutjesowi w dniu 12 listopada 2015 r. Wyrok ten zredagowany był w języku niemieckim i jedynie załączone do niego pouczenie o środkach zaskarżenia było przetłumaczone na język niderlandzki.

13

W dniach 24 i 26 listopada 2015 r. F. Sleutjes przesłał w języku niderlandzkim do Amtsgericht Düren (sądu rejonowego w Düren), w drodze wiadomości elektronicznych, swoje stanowisko w sprawie wydanego przeciwko niemu wyroku nakazowego. Pismem z dnia 1 grudnia 2015 r. sąd ten poinformował oskarżonego o obowiązku redagowania wszystkich pism kierowanych do sądu w języku niemieckim.

14

Równocześnie faksem z dnia 1 grudnia 2015 r. adwokat F. Sleutjesa wniósł sprzeciw i wystąpił z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu. Postanowieniem z dnia 28 stycznia 2016 r. ten sam sąd odrzucił sprzeciw jako niedopuszczalny, bo złożony z uchybieniem terminu, i równocześnie odrzucił wniosek oskarżonego o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu.

15

Frank Sleutjes zaskarżył to postanowienie w drodze zażalenia natychmiastowego przed sądem odsyłającym, Landgericht Aachen (sądem okręgowym w Akwizgranie, Niemcy).

16

Sąd ten stoi na stanowisku, że obie wiadomości elektroniczne F. Sleutjesa z dnia 24 i 26 listopada 2015 r., mimo że wpłynęły do Amtsgericht Düren (sądu rejonowego w Düren) w terminie, nie stanowią ważnego sprzeciwu. Nawet bowiem zakładając, że wiadomość elektroniczna spełnia ustanowiony przez prawo niemieckie wymóg formalny, iż sprzeciw musi zostać wniesiony na piśmie, to wiadomości te w każdym razie nie zostały sporządzone w języku niemieckim. W związku z tym nie można przyjąć, że sprzeciw F. Sleutjesa jest dopuszczalny, gdyż F. Sleutjes został poinformowany w języku niderlandzkim o obowiązku sporządzenia takiego sprzeciwu w języku niemieckim.

17

Jednakże sąd odsyłający przypomina, że po pierwsze, § 37 ust. 3 StPO stanowi, iż jeżeli oskarżony nie włada językiem niemieckim, „wyrok” doręcza mu się wraz z tłumaczeniem na język, który jest dla zainteresowanego zrozumiały. Po drugie, § 187 ust. 2 GVG stanowi, że co do zasady konieczne jest sporządzenie pisemnego tłumaczenia między innymi wyroków nakazowych i wyroków, które nie stały się prawomocne.

18

W tym kontekście sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy pojęcie „wyroku” (Urteil) w rozumieniu § 37 ust. 3 StPO, interpretowane w świetle art. 3 dyrektywy 2010/64, powinno również obejmować wyroki nakazowe (Strafbefehle). Jeśli tak, to wynikałoby z tego, że doręczenie wyroku nakazowego wydanego wobec F. Sleutjesa było nieważne, ponieważ ów wyrok nie został w pełni przetłumaczony na język niderlandzki, a tym samym termin do wniesienia sprzeciwu nawet nie rozpoczął biegu.

19

W takich okolicznościach Landgericht Aachen (sąd okręgowy w Akwizgranie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 3 [dyrektywy 2010/64] należy interpretować w ten sposób, że pojęcie »wyroku« (Urteil) w § 37 ust. 3 [StPO] obejmuje również wyroki nakazowe (Strafbefehle) w rozumieniu §§ 407 i nast. [StPO]?”.

20

Przed udzieleniem odpowiedzi na pytanie prejudycjalne należy zaznaczyć, że w swoich uwagach na piśmie rząd niemiecki stwierdził, że w przeciwieństwie do wykładni dokonanej przez sąd odsyłający, właściwe przepisy prawa krajowego gwarantowały oskarżonemu prawo do tłumaczenia wyroku nakazowego i sprzeciwu wniesionego od tego wyroku, a tym samym wynik sprawy w postępowaniu głównym nie zależy od udzielenia odpowiedzi na przedłożone pytanie, a zatem pytanie jest bez znaczenia.

21

W tym zakresie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w ramach współpracy pomiędzy Trybunałem i sądami krajowymi ustanowionej w art. 267 TFUE jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy dla wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, jakie zadaje Trybunałowi. W konsekwencji, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia (wyroki: z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin,C‑182/15, EU:C:2016:630, pkt 19; a także z dnia 8 grudnia 2016 r., Eurosaneamientos i in., C‑532/15 i C‑538/15, EU:C:2016:932, pkt 27).

22

Wynika z tego, że pytania dotyczące wykładni prawa Unii przedstawione przez sąd krajowy w ramach stanu faktycznego i prawnego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny i którego prawidłowość nie podlega ocenie Trybunału, korzystają z domniemania, że mają znaczenie dla sprawy. Odrzucenie przez Trybunał wniosku sądu krajowego jest możliwe tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego lub prawnego, które są konieczne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na przedstawione mu pytania (wyrok z dnia 8 grudnia 2016 r., Eurosaneamientos i in., C‑532/15 i C‑538/15, EU:C:2016:932, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

23

Tymczasem w niniejszej sprawie z akt przedłożonych Trybunałowi nie wynika w sposób oczywisty, że rozpatrywana sytuacja odpowiada jednej z tych hipotez. Ponadto Trybunał nie jest władny, by kwestionować wykładnię prawa krajowego przedstawioną przez sąd odsyłający.

24

Tym samym na postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi.

25

Poprzez to pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy wykładni art. 3 dyrektywy 2010/64 należy dokonywać w ten sposób, że dokument, taki jak przewidziane w prawie krajowym orzeczenie mające na celu wymierzenie kary za drobne przestępstwa, wydane przez sąd po przeprowadzeniu jednostronnego postępowania uproszczonego, stanowi „istotny dokument” w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, którego pisemne tłumaczenie musi być, zgodnie z wymogami formalnymi ustanowionymi w tym przepisie, zapewnione podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie rozumieją języka danego postępowania, w celu umożliwienia im skorzystania z prawa do obrony i zagwarantowania w ten sposób rzetelności postępowania.

26

W celu udzielenia odpowiedzi na to pytanie należy zauważyć, że art. 1 ust. 1 dyrektywy 2010/64 przewiduje prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego między innymi w ramach postępowania karnego. Ponadto art. 1 ust. 2 owej dyrektywy precyzuje, że prawo to przysługuje odnośnym osobom od chwili, gdy właściwe organy danego państwa członkowskiego poinformują je, że są one podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa, do chwili zakończenia postępowania rozumianego jako ostateczne ustalenie tego, czy popełniły one przestępstwo, w tym – w stosownych przypadkach – wydania wyroku skazującego lub rozpatrzenia wszelkich środków zaskarżenia.

27

W konsekwencji sytuacja osoby takiej jak F. Sleutjes, która wobec wydanego zgodnie z §§ 407 i nast. StPO i skierowanego do niej wyroku nakazowego wniosła sprzeciw, którego dopuszczalność jest badana w ramach postępowania apelacyjnego, wyraźnie wchodzi w zakres stosowania dyrektywy 2010/64, a tym samym osoba ta powinna móc korzystać z prawa do tłumaczenia, gwarantowanego na mocy tej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 15 października 2015 r., Covaci, C‑216/14, EU:C:2015:686, pkt 27).

28

Jeśli chodzi o kwestię tego, czy w niniejszej sprawie prawo to dotyczy omawianego wyroku nakazowego, należy przypomnieć, że art. 3 ust. 1 dyrektywy 2010/64 przewiduje prawo podejrzanych lub oskarżonych, którzy nie rozumieją języka postępowania karnego do uzyskania pisemnego tłumaczenia wszystkich „istotnych dokumentów”.

29

W tym względzie w pierwszej kolejności art. 3 ust. 2 tej dyrektywy uściśla, że do dokumentów tych zaliczają się wszelkie orzeczenia o pozbawieniu danej osoby wolności, każdy zarzut lub akt oskarżenia oraz każdy wyrok.

30

Tymczasem z przedłożonych Trybunałowi akt sprawy, jak również z pkt 20 i 60 wyroku z dnia 15 października 2015 r., Covaci (C‑216/14, EU:C:2015:686), wynika, że przewidziany prawem niemieckim wyrok nakazowy został wydany na podstawie postępowania uproszczonego, zgodnie z którym zasadniczo doręczenie tego wyroku nakazowego, po pierwsze, następuje dopiero po wydaniu przez sąd orzeczenia co do zasadności oskarżenia, a po drugie, stanowi pierwszą możliwość powiadomienia oskarżonego o wnoszonym przeciwko niemu oskarżeniu. Ponadto w przypadku, gdy ta osoba nie złożyła sprzeciwu w ciągu dwóch tygodni od doręczenia wyroku nakazowego, ów wyrok staje się prawomocny, a przewidziane w nim kary podlegają wykonaniu.

31

W tych okolicznościach taki wyrok nakazowy stanowi zarówno akt oskarżenia, jak i wyrok w rozumieniu art. 3 ust. 2 dyrektywy 2010/64.

32

W drugiej kolejności, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 33 opinii, zarówno z motywów 14, 17 i 30 tej dyrektywy, jak i z samego brzmienia jej art. 3, w szczególności jego ust. 1, wynika, że przewidziane w nim prawo do tłumaczenia zostało ustanowione w celu umożliwienia zainteresowanym osobom wykonywania przysługującego im prawa do obrony oraz zagwarantowania rzetelności postępowania (wyrok z dnia 15 października 2015 r., Covaci, C‑216/14, EU:C:2015:686, pkt 43).

33

Tymczasem w przypadku, gdy wyrok nakazowy, taki jak będący przedmiotem postępowania głównego, jest kierowany wyłącznie w języku danego postępowania do osoby, która nie włada nawet tym językiem, to osoba ta nie jest w stanie zrozumieć, co jej się zarzuca, a zatem nie może skutecznie wykonywać swego prawa do obrony, jeśli nie skorzysta z tłumaczenia wyroku nakazowego na język, który rozumie.

34

Z całości powyższych rozważań wynika, że na postawione pytanie trzeba odpowiedzieć, że wykładni art. 3 dyrektywy 2010/64 należy dokonywać w ten sposób, iż dokument, taki jak przewidziane w prawie krajowym orzeczenie, mające na celu wymierzenie kary za drobne wykroczenia, wydane przez sąd po przeprowadzeniu jednostronnego postępowania uproszczonego, stanowi „istotny dokument” w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, którego pisemne tłumaczenie musi być, zgodnie z wymogami formalnymi ustanowionymi w tym przepisie, zapewnione podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie rozumieją języka danego postępowania, w celu umożliwienia im skorzystania z prawa do obrony i zagwarantowania w ten sposób rzetelności postępowania.

35

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Wykładni art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym należy dokonywać w ten sposób, że dokument, taki jak przewidziane w prawie krajowym orzeczenie, mające na celu wymierzenie kary za drobne wykroczenia, wydane przez sąd po przeprowadzeniu jednostronnego postępowania uproszczonego, stanowi „istotny dokument” w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy, którego pisemne tłumaczenie musi być, zgodnie z wymogami formalnymi ustanowionymi w tym przepisie, zapewnione podejrzanym lub oskarżonym, którzy nie rozumieją języka danego postępowania, w celu umożliwienia im skorzystania z prawa do obrony i zagwarantowania w ten sposób rzetelności postępowania.

Podpisy