Uchwała z dnia 1994-03-29 sygn. III CZP 32/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 32/94

Uchwała z dnia 29 marca 1994 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: T. Ereciński, J. Majewska.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Domu Aukcyjnego (...) w W. przeciwko (...) - Spółka z o.o. w W. o zawarcie umowy po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 17 grudnia 1993 r. sygn. akt (...) do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy art. 36 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110; zm.: Dz. U. z 1982 r. Nr 31, poz. 215 i z 1991 r. Nr 22, poz. 93) ma zastosowanie tylko w przypadku pisma cofniętego przed rozpoczęciem pierwszego posiedzenia, na które sprawa została skierowana?"

podjął następującą uchwałę:

Posiedzeniem, na które sprawa została skierowana, według art. 36 ust. 1 pkt 2a ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), jest pierwsze posiedzenie przeznaczone na rozprawę.

Uzasadnienie

Wątpliwości skierowane w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym nasunęły się Sądowi Apelacyjnemu przy rozpoznawaniu zażalenia na postanowienie oddalające wniosek powoda o zwrot połowy uiszczonego wpisu na tej podstawie, że cofnięcie pozwu nastąpiło nie przed pierwszym posiedzeniem, na które sprawa została skierowana, lecz po wyznaczeniu kilku posiedzeń z udziałem stron. W zażaleniu opartym na gramatycznej wykładni przepisu art. 36 ust. 1 pkt 2a ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych cyt. dalej jako "u.o.k.s.", zarzucono, że Sąd I instancji niezasadnie zawęży jego stosowanie, skoro jego część dyspozytywna dotyczy każdego posiedzenia, na które sprawa została skierowana, nie zaś tylko pierwszego posiedzenia. Za taką wykładnią przemawia - zdaniem skarżącego - także treść przepisu art. 36 ust. 1 pkt 2b tej ustawy, w którym mówi się o wszczęciu postępowania w instancji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, można by - zgodnie z gramatyczną wykładnią tego przepisu - istotnie przyjąć, że dotyczy on każdego posiedzenia, a nie tylko pierwszego. Z dwóch orzeczeń Sądu Najwyższego (z dnia 18 lutego 1982 r. IV CZ 15/81, OSPiKA 1983, z. 1, poz. 6 oraz z dnia 3 maja 1984 r. IV PZ 37/84, OSNCP 1985, z. 2-3, poz. 32), choć nie mówią wyraźnie, czy przepis art. 36 ust. 1 pkt 2a tej ustawy dotyczy pierwszego posiedzenia, można jednak tak wnioskować.

Rozstrzygając przedstawione zagadnienie Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Jedną z niewątpliwych funkcji nałożenia na stronę postępowania sądowego obowiązku uiszczenia opłat sądowych jest pokrywanie kosztów związanych z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości. Wynika to m.in. z zasady, że sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona należna opłata (art. 16 ust. 1 u.o.k.s.). Artykuł 36 u.o.k.s. stanowi więc wyjątek od tej zasady, choć i w jego treści znajduje ona potwierdzenie. Ustawodawca uznał bowiem, że część czynności sądowych może być wyłączona z obowiązku pokrycia ich kosztów przez stronę, jeżeli jest to uzasadnione szczególnymi względami. W odniesieniu do pisma, które zostało przez stronę cofnięte, w art. 36 zawarte są dwa unormowania, wymagające - dla prawidłowej wykładni - łącznej oceny. Jeżeli np. cofnięcie pisma nastąpiło przed wysłaniem jego odpisu innym stronom, a w braku takich stron - przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia - na żądanie strony zwraca się cały uiszczony od tego pisma wpis. Jeżeli sprawa została już skierowana na posiedzenie, zwraca się jedynie połowę wpisu uiszczonego od pisma cofniętego przed jego rozpoczęciem. Już samo to zestawienie musi prowadzić do wniosku, że w przepisie tym określenie "posiedzenie" użyte zostało w obu wypadkach na oznaczenie pierwszego posiedzenia, na które sprawa została skierowana.

Podzielić należy, przytoczone w załączniku do protokołu posiedzenia przed Sądem Najwyższym, zapatrywanie wyrażane w doktrynie, że w przepisach kodeksu postępowania cywilnego nie ma konsekwencji i spójności terminologicznej w odniesieniu do posiedzeń i rozprawy. Zasadą jednak jest, że sąd rozpoznaje sprawy w procesie na rozprawie (art. 148 § 1 in fine k.p.c.) i dążyć powinien do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym przeznaczonym na nią posiedzeniu (art. 6 in fine k.p.c.). Na takie posiedzenie sprawa jest kierowana wówczas, gdy pozytywnie zakończyły się czynności przygotowawcze, poprzedzające przystąpienie do rozpoznawania sprawy. Wskazuje na to wprost treść art. 148 § 2 k.p.c., potwierdzająca ponadto prawidłowość założenia, że rozprawa stanowi jedną całość, choć może ulegać odroczeniu i odbywać się na więcej niż jednym posiedzeniu. Z powyższego wynika, że choć w obu wypadkach brak jest podkreślenia, że chodzi o rozpoczęcie pierwszego posiedzenia, na które sprawa została skierowana, to w istocie tak jedynie można prawidłowo treść tego przepisu rozumieć.

Przemawia za tym wzgląd na chronologię czynności sądowych i usprawiedliwione ograniczonym nakładem pracy aparatu sądowego uznanie, że zwrot całości lub połowy wpisu uzasadniony jest wtedy, gdy z woli strony nie doszło do rozpoznania jej pisma na posiedzeniu. Gdyby chodziło o każde z kolejnych wyznaczonych w sprawie posiedzeń (art. 149 § 1 k.p.c.), to unormowanie takie byłoby całkowicie niezrozumiałe co do celowości nieobciążania strony kosztami już dokonanych czynności procesowych, i to nawet na kilku kolejnych posiedzeniach. Utraciłaby też sens wyraźna chronologia wskazana w art. 36 ust. 1 pkt 1b u.o.k.s., a także odróżnienie dokonane w art. 36 ust. 1 pkt 2b i w ust. 2 u.o.k.s.

Do takiej samej konkluzji prowadzić musi sięgnięcie do wykładni historycznej. W art. 35 ustawy z dnia 30 grudnia 1950 r. - przepisy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 58, poz. 528 ze zm.), dotyczącym tej samej materii, zawarte było jednoznaczne stwierdzenie, że chodzi o cofnięcie pisma "przed rozpoczęciem rozprawy lub posiedzenia, na które sprawa została skierowana". Według zdania drugiego tego przepisu, tylko zawarcie ugody w toku całego rozpoznawania sprawy w danej instancji było uprzywilejowane zwrotem również połowy wpisu. Pominięcie w art. 36 u.o.k.s. odniesienia do rozpoczęcia rozprawy nie może być rozumiane jako wprowadzenie merytorycznej zmiany tego uregulowania, a spowodowane zostało - zapewne - jedynie uznaniem, że przepis ten, jako w założeniu ogólny i odnoszący się do wszystkich postępowań, zbędnie zawierał szczególne wyodrębnienie spraw rozpoznawanych na rozprawie lub na nią skierowanych.

Te wszystkie względy przemawiały za rozstrzygnięciem przedstawionego zagadnienia prawnego jak w podjętej uchwale. Jej treść została dostosowana do charakteru sprawy, w jakiej zagadnienie to wystąpiło.

OSNC 1994 r., Nr 10, poz. 189