Uchwała z dnia 1993-09-01 sygn. III CZP 113/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 113/93

Uchwała z dnia 1 września 1993 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski.

Sędzia SN: T. Ereciński, A. Wypiórkiewicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Kazimierza G. przeciwko Skarbowi Państwa - Prezesowi Sądu Wojewódzkiego w R. o zwrot nieruchomości i odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, postanowieniem z dnia 25 września 1993 r., sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy dla dochodzenia zwrotu mienia i przedmiotów bądź ich równowartości przewidzianego w art. 10 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) właściwy miejscowo jest sąd w okręgu Sądu Wojewódzkiego, który orzekł o odszkodowaniu za poniesioną szkodę i o zadośćuczynienie (art. 8 ust. 2 ustawy), czy też Sąd miejscowo właściwy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o właściwości miejscowej?"

podjął następującą uchwałę:

Do rozpoznania sprawy o zwrot mienia lub przedmiotów lub o zasądzenie ich równowartości na podstawie art. 10 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) powołany jest sąd, którego właściwość miejscową określają przepisy kodeksu postępowania cywilnego.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 12 listopada 1991 r. sygn. akt (...) Sąd Wojewódzki w Rzeszowie stwierdził nieważność wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 15 lipca 1950 r. sygn. akt (...) oraz postanowień sądu odwoławczego, na mocy których powód Kazimierz G. został poddany represjonowaniu przez niesłuszne skazanie na kary pozbawienia wolności i przepadek mienia za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Na tej podstawie wystąpił do Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie o zasądzenie od Skarbu Państwa należnego mu odszkodowania i zadośćuczynienia, jak też domagał się zwrotu majątku.

Sąd Wojewódzki zasądził na rzecz powoda odszkodowanie i zadośćuczynienie, natomiast wniosek w części dotyczącej odszkodowania z tytułu przepadku majątku przekazał Wydziałowi I Cywilnemu. Majątek ten obejmuje dwie nieruchomości o pow. 0,65 ha i 1,50 ha, z których pierwsza przekazana została Państwowemu Funduszowi Ziemi i częściowo rozdysponowana na rzecz osób fizycznych, a pozostała oddana nieodpłatnie gminie.

Sąd Wojewódzki w Rzeszowie - Wydział I Cywilny postanowieniem z dnia 13 kwietnia 1993 r. stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Nowym Sączu jako miejscowo właściwemu (art. 38 k.p.c.).

Rozpoznając sprawę na skutek zażalenia powoda, domagającego się uznania właściwości Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie, Sąd Apelacyjny powziął poważną wątpliwość co do zagadnienia prawnego, czy dla dochodzenia zwrotu mienia i przedmiotów lub ich równowartości, przewidzianego w art. 10 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149) właściwy miejscowo jest sąd w okręgu sądu wojewódzkiego, który orzekł o odszkodowaniu za poniesioną szkodę i o zadośćuczynienie (art. 8 ust. 2 ustawy), czy też sąd miejscowo właściwy na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego o właściwości miejscowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dla dochodzenia zwrotu mienia i przedmiotów lub ich równowartości przewidzianego w art. 10 wymienionej wyżej ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. właściwa jest droga procesu cywilnego (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 1992 r. I KZP 15/92). Ustawa nie normuje właściwości miejscowej sądu rozpoznającego wspomnianą sprawę. Z przepisów jej nie wynikają wskazania, które mogłyby stanowić wsparcie dla stanowiska, że właściwość sądu w procesie cywilnym o zwrot lub równowartość utraconego mienia powinna być regulowana nie przez przepisy procesowe, lecz przez inny akt prawny - przez omawianą ustawę. Uznanie za nieważne orzeczeń karnych, na podstawie których nastąpiła konfiskata lub przepadek mienia, dając pełną podstawę do dochodzenia zwrotu lub równowartości tego mienia, powoduje, że prowadzenie procesu cywilnego nie musi być związane z okręgiem sądowym, w którym przeprowadzone zostało postępowanie o unieważnienie. Natomiast celowe jest odniesienie się do przepisów kodeksu postępowania cywilnego o właściwości, gdyż przepisy te normują właściwość sądu w sposób uwzględniający potrzebę miejscowego związania sądu z tymi czynnikami podmiotowymi i przedmiotowymi, które odnoszą się do wytoczonego powództwa. Stanowisko, że w sprawie o zwrot lub równowartość mienia powinien orzekać sąd z okręgu sądu wojewódzkiego, który unieważnił orzeczenie skazujące i zasądził odszkodowanie, z praktycznego punktu widzenia nie jest zatem do przyjęcia, gdyż może doprowadzić do sytuacji, że proces cywilny toczyłby się w miejscowości odległej od miejsca zamieszkania poszkodowanego, siedziby podmiotu pozwanego lub położenia mienia, co utrudniałoby rozpoznanie sprawy.

Biorąc pod uwagę te zasady Sąd Najwyższy na podstawie art. 391 k.p.c. podjął uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1994 r., Nr 3, poz. 62