Uchwała z dnia 1993-02-09 sygn. III CZP 15/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 15/93

Uchwała z dnia 9 lutego 1993 r.

Przewodniczący: sędzia SN K. Kołakowski.

Sędziowie SN: F. Barczewska, A. Nalewajko (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. o dokonanie zmian w rejestrze w zakresie kapitału zakładowego oraz zarządu spółki, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Opolu - Wydział VI Gospodarczy postanowieniem z dnia 14 grudnia 1992 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy przewidziane w art. 258 § 2 ust. 3 k.h. oświadczenie wszystkich członków zarządu o dokonaniu wpłat na podwyższony kapitał można zastąpić kasowym dowodem wpłaty, stwierdzającym fakt rzeczywistego uiszczenia podwyższonego kapitału? Czy w przypadku podjęcia przewidzianej umową spółki prawidłowej uchwały wspólników o podwyższeniu kapitału Spółki, którą następnie zrealizowało tylko dwóch wspólników obejmując i uiszczając przypadające na nich udziały i rezygnacji z wpłacenia podwyższonego kapitału przez trzeciego wspólnika, może nastąpić ujawnienie udziałów wyżej wymienionych dwóch wspólników w rejestrze Spółki na podstawie wniosku zgłoszonego w ramach art. 258 k.h.; czy w opisanej wyżej sytuacji wpłacenie przez dwóch wspólników podwyższonej części kapitału zakładowego doprowadziło w momencie wpłaty tego podwyższonego kapitału do podwyższenia udziałów tych wspólników - co miałoby istotne znaczenie przy dalszych głosowaniach nad uchwałami walnych zgromadzeń - czy też prawo do dysponowania zwiększonymi udziałami w kapitale spółki powstaje dopiero z momentem ujawnienia zwiększonego kapitału w rejestrze?

podjął następującą uchwałę:

1. Wymagane w art. 258 § 2 pkt 3 k.h. oświadczenie wszystkich członków zarządu o dokonaniu wpłat na podwyższony kapitał nie może być zastąpione żadnym innym dowodem.
2. Jeżeli uchwała wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o podwyższeniu kapitału zakładowego określa w sposób ścisły kwotę podwyższonego kapitału, nieobjęcie tego kapitału w całości powoduje nieskuteczność uchwały. W konsekwencji objęcie przez niektórych wspólników tylko części podwyższonego kapitału pozostaje bez wpływu na wysokość ich udziałów.

Uzasadnienie

Wnioskodawca (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w O. domagała się we wniosku z dnia 8 lipca 1992 r. wpisania do rejestru handlowego podwyższenia kapitału zakładowego o kwotę 880.000.000 zł, a we wniosku z dnia 25 września 1992 r. ujawnienia w rejestrze zmiany zarządu Spółki.

Do wniosku z dnia 8 lipca 1992 r. dołączone zostały: wyciąg z protokołu oraz uchwała Zgromadzenia Wspólników z dnia 27 maja 1992 r. o podwyższeniu kapitału zakładowego do kwoty 3 mld 200 mln zł oraz oświadczenia dwóch wspólników - Spółdzielni Pracy Dziennikarzy (...) w O. oraz spółki z o.o. (...) w O. o objęciu przez każdego z nich nowych 440 udziałów po 1 mln zł każdy w związku z podwyższeniem kapitału o 440 mln zł tak, że każdy z tych wspólników stał się właścicielem 640 udziałów o wartości 640 mln złotych. Wnioskodawca złożył także oświadczenie podpisane tylko przez trzech spośród sześciu członków zarządu o dokonaniu wpłat na podwyższony kapitał przez wspólników: Spółdzielnię Pracy Dziennikarzy (...) w O. i Spółkę z o.o. (...) w O. po 440 mln zł każdy z nich oraz kasowe dowody wpłat powyższych kwot. Trzeci wspólnik - Spółka z o.o. SHIP w K. nie objęła nowych udziałów, powstałych w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego spółki do kwoty 3 mld 200 mln zł.

Do wniosku dołączona została również nowa lista wspólników, podpisana przez trzech członków Zarządu reprezentujących dwóch wspólników, którzy objęli nowe udziały, stwierdzająca zmianę proporcji posiadanych udziałów w kapitale zakładowym w ten sposób, że Spółdzielnia Dziennikarzy (...) i Spółka z o.o. (...) mają po 640 udziałów, zaś Spółka z o.o. (...) ma 600 udziałów.

Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 25 września 1992 r. odmówił wpisu na tej podstawie, że nie zostały jednocześnie spełnione przesłanki określone w przepisie art. 258 § 2 k.h. a w szczególności nie zostały złożone przez wszystkich wspólników oświadczenia o objęciu podwyższonego kapitału oraz przez wszystkich członków zarządu oświadczenia o dokonaniu wpłat na podwyższony kapitał. Zdaniem Sądu Rejonowego, w sytuacji, gdy uchwała dotyczyła podwyższenia kapitału zakładowego do kwoty 3 mld 200 mln zł nie można uznać, że zamiarem wszystkich wspólników było ujawnienie w rejestrze tylko częściowego zwiększenia kapitału o kwotę 880 mln zł, to jest o wartość objętych udziałów. Wpis do rejestru o podwyższeniu kapitału zakładowego ma charakter konstytutywny, a zmiana wysokości kapitału zakładowego stanowi zmianę umowy spółki.

Rozpoznając rewizję wnioskodawcy od powyższego postanowienia Sąd Wojewódzki przedstawił do rozstrzygnięcia przytoczone wyżej zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienia prawne dotyczą problematyki podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o., która to problematyka jest unormowana przepisami zamieszczonymi w rozdziale V działu XI księgi pierwszej kodeksu handlowego. Pierwsze z tych zagadnień odnosi się do wymagania przewidzianego w art. 258 § 2 pkt 3 k.h. dla skutecznego zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego celem wpisania do rejestru handlowego. Pozostałe dwa dotyczą w istocie kwestii skuteczności uchwały wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego w przypadku nieobjęcia tego kapitału w całości. Tylko bowiem w razie uznania takiej uchwały za prawnie skuteczną można by dopuścić ujawnienie w rejestrze handlowym części podwyższonego kapitału zakładowego na skutek jego objęcia tylko przez niektórych wspólników i przyjąć, że dokonane z tego tytułu wpłaty doprowadziły do podwyższenia udziałów tych wspólników, a o to właśnie pyta Sąd Wojewódzki.

Jeżeli chodzi o pierwsze zagadnienie o charakterze formalnym, to wątpliwości Sądu Wojewódzkiego dotyczą kwestii, czy wymagane w art. 258 § 2 pkt 3 k.h. - przy zgłoszeniu podwyższenia kapitału zakładowego celem wpisania do rejestru handlowego - oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wpłaty na podwyższony kapitał zostały dokonane, nie może być zastąpione kasowym dowodem wpłaty stwierdzającym fakt dokonania wpłaty. Na pytanie to należy odpowiedzieć przecząco, a to z następujących przyczyn. Kasowy dowód wpłaty stwierdza li tylko fakt dokonania takiej wpłaty przez wspólnika na rzecz spółki z podaniem co najwyżej oświadczenia wspólnika co do tytułu tej wpłaty. Tymczasem z art. 258 § 2 k.h. wynika, że wpłata taka - aby została potraktowana jako objęcie podwyższonego kapitału - musi być dokonana w granicach przysługującego wspólnikowi prawa pierwszeństwa do objęcia podwyższonego kapitału - w braku odmiennych postanowień umowy spółki lub uchwały o podwyższeniu - w stosunku do swych dotychczasowych udziałów, przy czym to prawo pierwszeństwa może być skutecznie wykonane tylko w ciągu miesiąca od wezwania do jego uskutecznienia. Oświadczenie wszystkich członków zarządu, o którym jest mowa w art. 258 § 2 pkt 3 k.h., stwierdza zachowanie przez wspólnika wszystkich wymagań przewidzianych w art. 255 § 2 k.h. i jest wyrazem woli zarządu zaliczenia wpłaty na podwyższony kapitał. Dowód ten nie może być zatem zastąpiony żadnym innym dowodem i brak jest podstaw do przyjęcia, że zasady wykładni logicznej - do której bez bliższego uzasadnienia odwołuje się Sąd Wojewódzki - mogłyby prowadzić do odmiennego wniosku.

Jeżeli chodzi o dwa pozostałe zagadnienia dotyczące skuteczności uchwały o podwyższeniu kapitału w przypadku nieobjęcia tego kapitału w całości przez wspólników, to z uzasadnienia postanowienia Sądu Wojewódzkiego wynikałoby, że Sąd ten przy ocenie dopuszczalności wpisania takiej uchwały do rejestru handlowego, a tym samym jej prawnej skuteczności, przywiązuje istotne znaczenie do faktu, że w rozważanym przypadku sama umowa spółki przewidywała podwyższenie kapitału zakładowego. Taka możliwość istnieje i wynika pośrednio z art. 255 § 1 k.h., zauważyć jednak trzeba, że umowa spółki w tym przedmiocie może mieć różną treść. Może ona bowiem określać w sposób szczegółowy wysokość podwyższonego kapitału oraz terminy i warunki jego objęcia; w takim wypadku uchwała wspólników o podwyższeniu kapitału jest w ogóle zbędna, a przy zgłoszeniu podwyższenia kapitału zakładowego do rejestru handlowego obowiązują jedynie wymagania zawarte w art. 258 § 2 pkt 2 i 3 k.h. Umowa spółki może też zawierać ogólne postanowienie o podwyższeniu kapitału zakładowego, ale jednocześnie zlecać zarządowi przeprowadzenie podwyższenia w granicach wysokości wskazanej w umowie, co równie czyni zbędną uchwałę wspólników. Umowa spółki może jednak także przewidywać w sposób ogólny możliwość podwyższenia kapitału zakładowego w granicach do określonej kwoty maksymalnej, pozostawiając uchwale wspólników sprecyzowanie kwoty i warunków podwyższenia kapitału zakładowego. Treść § 14 umowy spółki, dołączonej do akt sprawy, wskazuje na to, że ta właśnie ostatnia ewentualność miała miejsce w rozważanym wypadku. W tych warunkach uchwała wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego była niezbędna i ona właśnie stanowiła podstawę tego podwyższenia, a fakt, że wspólnicy już w umowie spółki przewidzieli możliwość podwyższenia kapitału miał tylko to znaczenie, że uchwała ta, jako nie prowadząca do zmiany umowy (art. 255 § 1 k.h.), mogła zapaść zwykłą większością głosów, a nie większością dwóch trzecich głosów oddanych (art. 237 § 1 k.h.) i nie wymagała do swej ważności zaprotokołowania przez notariusza (art. 254 § 2 k.h.). Poza tym jednak uchwała ta, precyzująca dokładnie kwotę podwyższonego kapitału zakładowego, sama przez się nie stwarzała jeszcze powiększenia kapitału i dopiero z chwilą objęcia podwyższonego kapitału, tj. całkowitego jego wpłacenia, stawała się prawnie skuteczna i podlegała zgłoszeniu wymaganemu w art. 258 k.h. Powyższą tezę - zgodnie przyjmowaną przez komentatorów kodeksu handlowego - należy wyprowadzić z treści art. 257 w związku z art. 160 pkt 2 k.h. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że przepisy działu XI kodeksu handlowego o wysokości udziału, o pełnej wpłacie na poczet kapitału zakładowego oraz o wkładach niepieniężnych stosuje się odpowiednio przy podwyższeniu kapitału zakładowego. Przepis ten odsyła zatem, między innymi, do art. 160 pkt 2 k.h., który przewiduje, że do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością potrzeba, między innymi, wniesienia całego kapitału zakładowego. Odpowiednie stosowanie tego przepisu przy podwyższeniu kapitału zakładowego może polegać tylko na tym, że wymaganie zapłaty w całości dotyczy wyłącznie kwoty podwyższonego kapitału. Jeżeli zatem uchwała wspólników - albo umowa spółki - określa ściśle kwotę podwyższonego kapitału, a cała ta kwota nie zostanie objęta przez wspólników, uchwała ta jest prawnie nieskuteczna w tym sensie, że nie powoduje podwyższenia kapitału zakładowego, a zatem nie podlega wpisowi do rejestru handlowego. Do odmiennego wniosku nie może prowadzić proponowana przez Sąd Wojewódzki bez żadnego uzasadnienia "wykładnia logiczna art. 258 k.h.", wniosek taki byłby bowiem sprzeczny z nie budzącymi wątpliwości, a przytoczonymi wyżej przepisami kodeksu handlowego. Konsekwencją tezy o nieskuteczności uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego w wypadku nieobjęcia w całości kwoty podwyższonego kapitału - musi być przyjęcie, że objęcie tylko części tego kapitału przez niektórych wspólników pozostaje bez wpływu na wysokość ich udziałów. Tym samym bezprzedmiotowa staje się poruszona przez Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu postanowienia kwestia konstytutywnego czy też deklaratywnego charakteru wpisu do rejestru handlowego o podwyższeniu kapitału zakładowego.

Z powyższych przyczyn udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

 OSNC 1993r., Nr 7-8, poz.130