Uchwała z dnia 1992-08-04 sygn. III CZP 94/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 94/92

Uchwała z dnia 4 sierpnia 1992 r.

Przewodniczący: sędzia SN A. Gola. Sędziowie SN: M. Sychowicz, A. Nalewajko (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa (...) Spółki z o.o. w S. przeciwko (...) Przedsiębiorstwu Przemysłu Terenowego (...) w Z.G. o zapłatę, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu postanowieniem z dnia 19 czerwca 1992 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności, jeżeli przed przeniesieniem wierzytelności - na wniosek zbywcy - sąd już nadał na jego rzecz tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności?

podjął następującą uchwałę:

Dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności także w przypadku, gdy przed przeniesieniem wierzytelności - na wniosek zbywcy - sąd już nadał na jego rzecz tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wierzytelności.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 3 października 1991 r. Sąd Wojewódzki zasądził od (...) Przedsiębiorstwa Przemysłu Terenowego (...) w Z.G. na rzecz (...) Spółki z o.o. w S. kwotę 21.384.900 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

Wyrok ten stał się prawomocny dnia 6 listopada 1991 r. i dnia 17 listopada 1991 r. Sąd Wojewódzki na wniosek strony powodowej nadał powyższemu wyrokowi klauzulę wykonalności.

W dniu 12 kwietnia 1992 r. Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A. - Inspektorat w K. wniósł o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności na rzecz tego Zakładu. Do wniosku dołączone zostało pismo, w którym prokurent powodowej spółki scedował na wnioskodawcę wszelkie uprawnienia wynikające z wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 3 października 1991 r. wobec otrzymania zasądzonej tym wyrokiem należności w ramach ubezpieczenia wierzytelności pieniężnej.

Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 1992 r. Sąd Wojewódzki odmówił nadania klauzuli wykonalności wyrokowi z dnia 8 października 1991 r. na rzecz Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. - Inspektoratu w K. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Wojewódzki stwierdził, że zgodnie z art. 788 k.p.c. nadanie klauzuli wykonalności na rzecz następcy wierzyciela nie jest możliwe, jeżeli klauzula wykonalności już została nadana.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem przez Powszechny Zakład Ubezpieczeń S.A.

Przy rozpoznaniu tego zażalenia Sąd Apelacyjny przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia jako budzące poważne wątpliwości przytoczone na wstępie zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione przez Sąd Apelacyjny zagadnienie prawne dotyczy wykładni art. 788 §1 k.p.c., a w szczególności kwestii dopuszczalności nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności w przypadku, gdy przed przeniesieniem wierzytelności klauzula ta została nadana na rzecz zbywcy. Jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, w kwestii tej Sąd Najwyższy już się wypowiedział. Mianowicie, w uchwale z dnia 22 lutego 1984 r. III CZP 2/84 Sąd ten stwierdził, że nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz wierzyciela, który przeniósł wierzytelność na osobę trzecią (art. 509 k.c.) wyłącza nadanie klauzuli wykonalności na rzecz tej osoby (OSNCP 1984, z. 9, poz. 153). Tego poglądu Sąd Najwyższy w obecnym składzie nie podziela, a to z następujących względów.

Artykuł 788 §1 k.p.c. odnosi się do wszelkich wypadków następstwa prawnego, a między innymi - jeżeli chodzi o następstwo po stronie wierzyciela - także przelewu wierzytelności. W przepisie tym wymaga się jedynie, by zmiana w osobie wierzyciela zaszła po powstaniu tytułu egzekucyjnego albo gdy tytułem jest orzeczenie sądu. Jak trafnie podniósł Sąd Apelacyjny, taka treść hipotezy art. 788 §1 k.p.c. nie daje podstaw do wyłączenia dopuszczalności nadania klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności, gdy klauzula taka była już nadana - przed przeniesieniem wierzytelności - na rzecz zbywcy. W takim bowiem przypadku przejście wierzytelności, a w konsekwencji zmiana w osobie wierzyciela zawsze będzie miała miejsce po powstaniu tytułu egzekucyjnego, co odpowiada wymaganiu wynikającemu z art. 788 §1 k.p.c.

Wyłączenie dopuszczalności nadania klauzuli wykonalności w przypadku, o który chodzi w niniejszej sprawie, nie wynika także z innych przepisów kodeksu postępowania cywilnego, dotyczących postępowania egzekucyjnego. Możliwość wielokrotnego nawet stosowania trybu przewidzianego w art. 788 k.p.c. w stosunku do tego samego tytułu egzekucyjnego przyjmowana jest w doktrynie, zwłaszcza w przypadkach przewidzianych w §2 tego artykułu, które też dotyczą zmian w osobie wierzyciela lub dłużnika po powstaniu tytułu egzekucyjnego. Także w orzecznictwie wydanym przed podjęciem cytowanej wyżej uchwały przyjmowano, że przepis art. 788 § 1 k.p.c. odnosi się do wszystkich przypadków następstwa prawnego od momentu powstania tytułu egzekucyjnego do chwili wszczęcia egzekucji (por. postanowienie SN z dnia 2 lipca 1975 r. I CZ 98/75 - OSNCP 1976, z. 6, poz. 142). Wyłączenie stosowania tego przepisu w odniesieniu do okresu od chwili nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz zbywcy wierzytelności nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym prawie. Wykładnia art. 788 §1 k.p.c. prowadząca do takiego wyłączenia stawiałaby w trudnej sytuacji nabywcę wierzytelności, który byłby zmuszony do wytoczenia powództwa przeciwko zbywcy o ustalenie przejścia uprawnienia, tak samo jak w przypadku niemożności wykazania przejścia dokumentem wymaganym tym przepisem (por. uchwała 7 sędziów SN z dnia 5 maja 1951 r. Prez. 689/50 - PiP 1952, z. 2). Jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, wykładnia taka mogłaby odbić się ujemnie na funkcjonowaniu ubezpieczeń zawieranych ostatnio w celu ochrony ubezpieczającego przed szkodą grożącą w razie niewypłacalności kontrahenta, a w konsekwencji mieć negatywny wpływ na działalność podmiotów gospodarczych.

Przyjęcie, że dopuszczalne jest nadanie klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy wierzytelności także w przypadku, gdy przed przeniesieniem wierzytelności - na wniosek zbywcy - sąd już nadał na jego rzecz tytułowi egzekucyjnemu klauzulę wykonalności, prowadzi do tego, że w stosunku do tej samej wierzytelności będą istniały dwa tytuły wykonawcze na rzecz dwóch różnych osób, a mianowicie zbywcy i nabywcy wierzytelności. Jak bowiem słusznie stwierdzono w uchwale z dnia 22 lutego 1984 r. przepisy kodeksu cywilnego nie przewidują możliwości uchylenia w takiej sytuacji klauzuli wykonalności nadanej na korzyść pierwotnego wierzyciela i w jej miejsce nadanie klauzuli wykonalności na rzecz następczego wierzyciela. Nie można jednak uznać, aby w takiej sytuacji istniało realne zagrożenie dla którejkolwiek ze stron. Przyjąć bowiem trzeba, że nabywca wierzytelności zadba o to, by zbywca wydał mu uzyskany na swoją rzecz tytuł wykonawczy i dokument ten przedstawi Sądowi przy ubieganiu się o wydanie tytułu wykonawczego na swoją rzecz. W tej sytuacji nie będzie istniało realne zagrożenie prowadzenia egzekucji na podstawie dwóch tytułów wykonawczych, a dłużnikowi w takim wypadku w każdym razie będzie przysługiwało powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 k.p.c.

Z wszystkich powyższych względów udzielono na przedstawione zagadnienie odpowiedzi jak w sentencji uchwały (art. 391 k.p.c.).

OSNC 1993r., Nr 3, poz. 32