Uchwała z dnia 1992-04-07 sygn. III CZP 29/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 29/92

Uchwała z dnia 7 kwietnia 1992 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski. Sędziowie SN: A. Nalewajko (sprawozdawca), Z. Strus.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marii W. i Daniela W. przeciwko Włodzimierzowi K. i Danucie K. o wydanie nieruchomości, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu z siedzibą w Sandomierzu - postanowieniem z dnia 30 grudnia 1991 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy przedmiotowe przekształcenie roszczenia z art. 344 § 1 k.c. na roszczenie negatoryjne i ponowne przekształcenie tego roszczenia na roszczenie o ochronę posiadania po upływie roku - licząc od daty naruszenia posiadania - bez formalnego cofnięcia pierwszego ze zgłoszonych roszczeń skutkuje jego wygaśnięcie na podstawie art. 344 § 2 k.c.?

podjął następującą uchwałę:

W świetle art. 193 k.p.c. dopuszczalna jest przedmiotowa zmiana powództwa posesoryjnego na powództwo petytoryjne, a jej skutkiem jest wejście roszczenia objętego nowym powództwem w miejsce dawnego. W razie kolejnego przekształcenia powództwa petytoryjnego na powództwo posesoryjne o przywrócenie utraconego posiadania, będzie ono mogło odnieść skutek, jeżeli nastąpi w ciągu roku od chwili naruszenia posiadania.

Uzasadnienie

Powodowie Maria i Daniel W. w pozwie wytoczonym w dniu 2 lutego 1987 r. przeciwko pozwanym Włodzimierzowi i Danucie K. wnieśli o przywrócenie im posiadania pasa gruntu o szerokości około 90 cm na całej długości posesji powodów, położonej we wsi Z. w gminie S., i o nakazanie pozwanym, aby usunęli z tego pasa gruntu wysypaną ziemię, piasek, wysadzone drzewo i rury.

W piśmie procesowym, którego odpis doręczony został pozwanym na rozprawie w dniu 30 marca 1987 r. powodowie "zmienili żądanie pozwu z powództwa posesoryjnego na powództwo negatoryjne z art. 222 k.c. "w ten sposób, że wnosili, aby Sąd orzekł eksmisję pozwanych z części działki powodów we wsi Z. na całej długości działki powodów, oznaczonej numerem ewidencyjnym jako działka nr 42, a to od strony nieruchomości pozwanych na szerokości około 1,60 m, i tę część nieruchomości oddał w posiadanie powodów i by Sąd nakazał pozwanym, aby usunęli z działki powodów wysypaną ziemię, piasek, wysadzone drzewko oraz zabrali osadzone w gruncie rury.

W związku z toczącym się postępowaniem rozgraniczeniowym postępowanie w sprawie zostało zawieszone, a po jego podjęciu powodowie w piśmie procesowym z dnia 23 kwietnia 1991 r. domagali się "prowadzenia postępowania o ochronę posiadania, a nie ochronę własności".

Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 24 września 1991 r. przywrócił powodom spokojne współposiadanie pasa gruntu położonego w Z., gmina S., sąsiadującego z ich placówką, stanowiącego integralną część działki pozwanych o opisanej w wyroku szerokości i długości przez zakazanie pozwanym czynienia jakichkolwiek przeszkód w postaci gróźb, zakazu we współposiadaniu spornego pasa gruntu przez powodów, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Rejonowy ustalił, że do sierpnia 1986 r. strony wspólnie posiadały przedmiotowy pas gruntu i powodowie dojeżdżali nim w celu oczyszczenia swojego szamba i ukierunkowania spływających wód i że pozwani, grożąc powodom pobiciem, uniemożliwili im korzystanie z tego gruntu.

Sąd Wojewódzki, rozpoznając rewizje obu stron od powyższego wyroku, przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sformułowane na wstępie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione zagadnienie prawne dotyczy problematyki przedmiotowej zmiany powództwa unormowanej w art. 193 k.p.c. Zgodnie z przepisem § 1 tego artykułu jedynym warunkiem dopuszczalności takiej zmiany jest, by nie wpływała ona na właściwość sądu, to jest by sąd nadal był właściwy rzeczowo i miejscowo. W związku z tym zarówno doktryna, jak i orzecznictwo zajmują stanowisko, że nie ma żadnych przeszkód natury procesowej do zmiany powództwa petytoryjnego na posesoryjne lub odwrotnie (por. orzeczenia SN: z dnia 2 września 1957 r. I CR 511/57 - OSPiKA 1958, poz. 184 i z dnia 14 stycznia 1965 r. III CR 76/65 - OSPiKA 1967, poz. 211). Na gruncie powołanego wyżej przepisu nie ma żadnego znaczenia okoliczność, że takie przekształcenie powództwa spowoduje przekazanie sprawy z postępowania odrębnego na drogę postępowania zwykłego, lub odwrotnie. W doktrynie uważa się, że przedmiotowe przekształcenie powództwa zachodzi wówczas, gdy ulega zmianie żądanie pozwu lub jego podstawa faktyczna, to jest okoliczności faktyczne przytoczone pierwotnie jako uzasadnienie żądania bądź oba te elementy składowe powództwa. Zmiana powództwa zachodzi również wówczas, gdy prowadzi do powstania nowego powództwa, wprawdzie oderwanego od poprzedniego, ale pozostającego z nim w związku, jak to ma miejsce, między innymi, przy zmianie powództwa posesoryjnego na petytoryjne. Następstwem takiej zmiany powództwa jest to, że nowe roszczenie wchodzi w miejsce, lub obok, dawnego. W tym ostatnim wypadku dojdzie w toku procesu do kumulacji roszczeń, o których sąd orzeknie w jednym wyroku, co jednak nie może mieć miejsca w stosunku do powództwa posesoryjnego i powództwa windykacyjnego lub negatoryjnego. W pierwszym natomiast wypadku - tzn. wtedy gdy powód zgłasza nowe roszczenie "zamiast" poprzedniego - nowe roszczenie staje się wyłącznie przedmiotem postępowania, a dawne przestaje nim być. (...)

Tym samym uznać trzeba, że kolejne przekształcenie przedmiotowe powództwa windykacyjnego lub negatoryjnego na powództwo posesoryjne stanowi "nowe" zgłoszenie żądania o takim charakterze ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Skoro zatem ustawodawca w art. 344 § 2 k.c. ogranicza dochodzenie roszczeń posesoryjnych krótkim, rocznym terminem, liczonym od daty naruszenia posiadania, kolejne przekształcenie powództwa na powództwo posesoryjne może odnieść skutek tylko wtedy, gdy nastąpiło w tym terminie, to znaczy przed upływem roku od chwili naruszenia posiadania, w przeciwnym bowiem razie trzeba uznać, że roszczenie posesoryjne wygasło.

Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 391 k.p.c. podjął uchwałę o treści jak w sentencji.

OSNC 1992 r., Nr 11, poz. 192