Uchwała z dnia 1991-11-29 sygn. III CZP 123/91

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 123/91

Uchwała z dnia 29 listopada 1991 r. 

Przewodniczący: sędzia SN G. Bieniek. Sędziowie SN: A. Nalewajko, T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Ewy W., z udziałem Hieronima J., o podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 29 listopada 1991 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kaliszu postanowieniem z dnia 28 marca 1991 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy na tle ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) zachowała aktualność teza I pkt 2 uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r. - wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków w wypadku, gdy w skład tego majątku wchodzi spółdzielcze prawo do lokalu (III CZP 1/74, OSNCP 1975, z. 3, poz. 37)?

podjął następującą uchwałę:

O przynależności do majątku wspólnego małżonków spółdzielczego prawa do lokalu, przydzielonego przed wejściem w życie ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 z późn. zm.) rozstrzygają przepisy obowiązujące w dacie uzyskania tego prawa.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni Ewa W. twierdziła, że spółdzielcze (własnościowe) prawo do lokalu położonego w J. przy ul. Kościuszki 5 m. 38 należało do obojga b. małżonków. Wnosiła o przyznanie tego lokalu na własność uczestnikowi postępowania Hieronimowi J., z zasądzeniem na jej rzecz należnej spłaty.

Uczestnik postępowania Hieronim J. zaprzeczył twierdzeniom wniosku i dowodził, że prawo do tego lokalu stanowiło jego majątek odrębny, nie podlegający podziałowi.

Sąd Rejonowy oddalił wniosek o podział majątku wspólnego. Z ustaleń przytoczonych w uzasadnieniu tego orzeczenia wynika, że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania zawarli w 1960 r. związek małżeński. W 1985 r. ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód. W 1977 r. Hieronim J. zawarł z Biurem Handlu Zagranicznego (...) w W. umowę nabycia wymienionego lokalu w J. przy ul. Kościuszki 5 m. 38 od Spółdzielni Mieszkaniowej w J. Zapłacił kwotę 235.800 zł. Wkład budowlany przekazany wymienionej Spółdzielni Mieszkaniowej wynosił 109.904 zł. Środki finansowe na wykup mieszkania uczestnik postępowania otrzymał, w formie darowizny, od swoich ciotek: Wacławy J. i Wiktorii J. Powołując się na pogląd wyrażony w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z dnia 30 listopada 1974 r. III CZP 1/74 - wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w zakresie stosowania przepisów o podziale majątku wspólnego małżonków w wypadku, gdy w skład tego majątku wchodzi spółdzielcze prawo do lokalu (OSNCP 1975, z. 3, poz. 37). Sąd Rejonowy stwierdził, że skoro uczestnik postępowania uzyskał sporny lokal spółdzielczy w następstwie dokonania wpłaty w wysokości odpowiadającej rynkowej wartości spółdzielczego prawa do lokalu, to uzyskany lokal stanowi jego majątek odrębny. Skoro sporny lokal nie stanowi składnika majątku dorobkowego, a tenże majątek (w dniu orzekania) nie reprezentuje innych aktywów, dlatego - zdaniem Sądu Rejonowego - wniosek podlega oddaleniu.

Rewizję złożyła wnioskodawczyni. Skarżąca zakwestionowała ustalenia i wnioski z nich wynikające, jakoby sporny lokal nie stanowił majątku dorobkowego stron. Wnosiła o zmianę zaskarżonego orzeczenia.

Uczestnik postępowania, w złożonej odpowiedzi na rewizję, wnosił o jej oddalenie i zasądzenie należnych mu kosztów postępowania rewizyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Bezsporne jest, że uczestnik postępowania, Hieronim J., zawarł dnia 18 marca 1977 r. umowę z Biurem Handlu Zagranicznego (...) w W. o dostarczenie mieszkania spółdzielczego. Stosownie do postanowień tej umowy wpłacił wymaganą od nabywcy należność w wysokości 235.800 zł, która wyczerpywała ostateczne rozliczenia związane z nabyciem mieszkania nr 38 przy ul. Kościuszki 5 w J. w Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w J. W wykonaniu tej umowy nabywca został skierowany do wymienionej Spółdzielni, w której uzyskał członkostwo i przydział tego lokalu. Objął przydzielony mu lokal i zamieszkał w nim z wnioskodawczynią (z którą pozostawał w związku małżeńskim) oraz z urodzoną z tego związku małoletnią córką Joanną. Według ustaleń dokonanych w toku postępowania, małżonkowie Ewa i Hieronim J. pozostawali (od zawarcia związku małżeńskiego) w ustawowej wspólności majątkowej. Przeznaczone zaś na nabycie spornego mieszkania pieniądze pochodziły w całości - według ustaleń Sądu Rejonowego - z darowizny uczynionej wyłącznie na rzecz uczestnika postępowania przez jego krewnych, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego. Z powyższego może wynikać, że spółdzielcze prawo do lokalu zostało przydzielone uczestnikowi postępowania w czasie trwania małżeństwa i dla zaspokojenia potrzeb rodziny. Trafnie Sąd Wojewódzki podkreślił, że przepisy prawa spółdzielczego rozszerzają - w porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym - przynależność spółdzielczego prawa do lokalu do majątku wspólnego małżonków. Stosownie bowiem do art. 215 § 2 Prawa spółdzielczego prawo do lokalu przydzielonego obojgu małżonkom lub jednemu z nich w czasie trwania małżeństwa dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych rodziny należy wspólnie do obojga małżonków, bez względu na istniejące między nimi stosunki majątkowe. Wprowadzenie nowego rozwiązania i o charakterze szczególnym - w stosunku do unormowań zawartych w art. 32 i 33 k.r.o. - ogranicza stosowanie ostatnio wymienionych przepisów. Może ono być stosowane do oceny i rozstrzygnięcia, czy spółdzielcze prawo do lokalu wejdzie do zasobów majątku wspólnego lub stanie się składnikiem majątku odrębnego jednego z małżonków tylko w odniesieniu do prawa, które powstało po wejściu w życie Prawa spółdzielczego. Dokonany w następstwie wpłaty w wysokości odpowiadającej rynkowej wartości nabywczego prawa, przydział na rzecz uczestnika postępowania spornego mieszkania spółdzielczego nastąpił przed wejściem w życie Prawa spółdzielczego. Wobec braku unormowania omawianej kwestii w przepisach przejściowych do Prawa spółdzielczego należy stosować ogólne zasady prawa intertemporalnego. Zgodnie z zasadą nieretroakcji, wyrażoną w art. 3 k.c., dla oceny, czy spółdzielcze prawo do lokalu nabyte przez uczestnika postępowania weszło do majątku wspólnego małżonków, należy stosować prawo dotychczasowe. Będą miały zatem zastosowanie odpowiednie przepisy k.r.o. Uregulowanie instytucji ustawowej wspólności majątkowej, zawarte w tych przepisach, pozwala na stwierdzenie, że o zaliczeniu nabytego przez jednego z małżonków przedmiotu do obowiązującego małżonków ustroju wspólności majątkowej nie rozstrzyga treść tej czynności lub wola działającego małżonka. Skutek taki następuje z mocy prawa i stanowi rezultat wynikający z samej istoty ustawowej wspólności majątkowej. Podzielić należy zapatrywanie wyrażone w doktrynie, że stosunek art. 33 k.r.o. do art. 32 k.r.o. opiera się na przeciwstawieniu wskazanych w art. 33 k.r.o. wyjątków regule ogólnej wyrażonej w art. 32 k.r.o. Ta zaś reguła stanowi, że nabyty w czasie trwania ustroju wspólności ustawowej przedmiot majątkowy wchodzi do majątku wspólnego. Składnikiem zaś majątku odrębnego stanie się tylko w razie spełnienia się przesłanek ściśle określonych przepisami k.r.o. W wypadku, gdy jedna ze stron twierdzi, że nastąpiła surogacja, to na tej stronie spoczywa ciężar dowodu wykazania środków, z których nastąpiło nabycie spornego przedmiotu majątkowego. Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy, uwzględniając okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy, udzielił odpowiedzi w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia tej sprawy.

OSNC 1992 r., Nr 6, poz. 101