Uchwała z dnia 1991-01-10 sygn. III CZP 73/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt  III CZP 73/90

Uchwała z dnia 10 stycznia 1991 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski.

Sędziowie SN: A. Gola (sprawozdawca), A. Nalewajko.

 Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Bolesława Ż. z udziałem Janiny S., Marii G., Michaliny W. i Franciszka J. o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Przemyślu postanowieniem z dnia 22 listopada 1990 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy do zasiedzenia nieruchomości, którego 20-letni termin przewidziany w art. 172 § 2 w brzmieniu ustawy - kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r., upłynął przed dniem 1 października 1990 r., należy stosować przepisy poprzedniej ustawy, czy też przepis art. 172 § 1 w zw. z art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny?

podjął następującą uchwałę:

Do zasiedzenia nieruchomości, którego termin 20-letni upłynął przed dniem 1 października 1990 r., nie ma zastosowania termin zasiedzenia przewidziany w art. 172 § 2 k.c. w brzmieniu nadanym przepisami art. 1 pkt 32 lit. b ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321).

Uzasadnienie

Bolesław Ż. - we wniosku z dnia 2 maja 1985 r. wnosił o stwierdzenie, że z dniem 1 czerwca 1985 r. nabył przez zasiedzenie własność działki gruntu nr 16/2 położonej w S. gm. F., w której posiadaniu jest nieprzerwanie od 20 lat. Według twierdzeń wnioskodawcy działkę tę otrzymał od swego teścia, wykarczował rosnący na niej las, wybudował domek letniskowy i pracownię, oraz urządził pasiekę.

Postanowieniem z dnia 26 maja 1987 r. Sąd Rejonowy w Przemyślu wniosek ten uwzględnił ustalając, iż w czerwcu 1985 r. upłynął 20-letni termin posiadania działki przez wnioskodawcę, termin przewidziany w art. 172 k.c.

Powyższe postanowienie rewizją zaskarżyła uczestniczka postępowania Janina S.

W związku z tą rewizją Sąd Wojewódzki w Przemyślu przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 1 k.p.c. do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne przytoczone w sentencji uchwały.

Uzasadnienie 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Według art. 172 k.c. w pierwotnym brzmieniu posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 1); po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze (§ 2).

Ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) dotychczasowe terminy zasiedzenia uległy przedłużeniu, a mianowicie: termin dziesięcioletni do lat trzydziestu (art. 1 pkt 32 powołanej ustawy).

Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 października 1990 r. (art. 16 ustawy).

Sąd Wojewódzki uznał zasadnie, że nowe dłuższe terminy zasiedzenia mają - ze względu na istotę i charakter zasiedzenia - zastosowanie do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. jedynie wtedy, gdy termin zasiedzenia (10, 20-letni) nie upłynął przed dniem 1 października 1990 r. Z istoty zasiedzenia wynika bowiem, że następuje ono z mocy samego prawa, z upływem przewidzianego ustawą (wymaganego) okresu posiadania. Inaczej mówiąc, skutki, jakie prawo wiąże z upływem przewidzianego okresu posiadania, następują automatycznie, w ściśle oznaczonym momencie, tj. z upływem ostatniego dnia wymaganego terminu. Dlatego orzeczenie sądu w sprawie o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, gdyż sąd stwierdza jedynie, że zasiedzenie nastąpiło (art. 609 i 610 k.p.c.).

Ta charakterystyka zasiedzenia pozwala na przyjęcie jako jedynie prawidłowego stanowiska, że przepis art. 9 ustawy nowelizującej kodeks cywilny należy odnieść wyłącznie do takich sytuacji, w których bieg zasiedzenia rozpoczął się przed wejściem w życie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. i nie zakończył się przed dniem 1 października 1990 r.

Nie może natomiast być uznana za prawidłową taka wykładnia art. 9 ustawy o zmianie kodeksu cywilnego, według której nowe, dłuższe terminy mają zastosowanie do wszystkich przypadków zasiedzenia, których bieg rozpoczął się przed wejściem w życie ustawy, a przed dniem 1 października 1990 r. nie zostało wydane orzeczenie stwierdzające zasiedzenie. Takie stanowisko godziłoby ewidentnie w istotę zasiedzenia. Zresztą treść przepisu art. 9 nie daje podstawy do podejmowania prób takiej wykładni.

Reasumując, należy stwierdzić, że do przypadków zasiedzenia, które nastąpiło przed wejściem w życie ustawy nowelizującej kodeks cywilny (1 października 1990 r.) będą miały zastosowanie 10-letnie lub też 20-letnie okresy posiadania. Jeżeli natomiast posiadacz nie będzie mógł się wykazać upływem takiego okresu posiadania przed dniem 1 października 1990 r., to wówczas zasiedzenie będzie możliwe dopiero z upływem terminów przyjętych w ustawie nowelizującej kodeks cywilny.

Uzasadniało to udzielenie odpowiedzi jak w sentencji.

OSNC 1991 r., Nr 7, poz. 83