Wyrok z dnia 1991-01-08 sygn. III CZP 70/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 70/90

Wyrok z dnia 8 stycznia 1991 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: B. Czech (sprawozdawca), J. Niejadlik 

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Edwarda E. przeciwko Skarbowi Państwa - Urzędowi Miejskiemu w S. o zaniechanie naruszeń własności po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Katowicach, postanowieniem z dnia 8 listopada 1990 r., do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

Czy przejście z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191) nieruchomości Skarbu Państwa, której dotyczy spór, w skład mienia komunalnego w toku postępowania sądowego skutkuje z mocy prawa także następstwo procesowe gminy, czy też ewentualna zmiana strony powinna odbyć się w trybie art. 192 pkt 3 k.p.c.?

oraz w przypadku odpowiedzi wykluczającej zmianę strony z mocy prawa:

Czy brak formalny rewizji wniesionej przez organ gminy w imieniu Skarbu Państwa w ramach art. 44 ust. 1 pkt 1 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 34, poz. 198) w związku z art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. Nr 21, poz. 123) może być przez tenże organ gminy skutecznie uzupełniony w trybie art. 372 k.p.c. po powołaniu urzędu rejonowego nawet, jeśli porozumienie o powierzeniu gminie prowadzenia spraw z zakresu działania administracji rządowej nie obejmuje umocowania do reprezentowania Skarbu Państwa?

podjął następującą uchwałę:

Przekazanie z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191) części mienia państwowego gminie, jako mienia komunalnego, skutkuje z mocy prawa następstwo procesowe gminy, w sprawie toczącej się w dacie przekazania, a dotyczącej tego mienia.

Uzasadnienie 

Powód, po sprecyzowaniu żądania, domagał się nakazania pozwanemu Skarbowi Państwa - Urzędowi Miejskiemu w S. przywrócenia działkom nr 160 i nr 161 sąsiadującym z jego nieruchomością stanu zgodnego - zdaniem powoda - z planem zagospodarowania przestrzennego, tj. stanu terenu zieleni miejskiej.

Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy w Sosnowcu wyrokiem z dnia 10 czerwca 1990 r., z powołaniem się na przepis art. 81 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (Dz. U. Nr 3, poz. 6), nakazał pozwanemu Skarbowi Państwa - Urzędowi Miejskiemu w S. przywrócenie pasa zieleni miejskiej na działkach nr 160 i nr 161 położonych w S. przy ul. Kalety.

Rewizję od tego wyroku, w imieniu pozwanego Skarbu Państwa, sporządził i wniósł w dniu 19 lipca 1990 r. Geodeta Miejski. Wezwany do wykazania umocowania, przedłożył pełnomocnictwo z dnia 28 września 1990 r. udzielone przez Wiceprezydenta Miasta S.

Przy rozpoznawaniu sprawy na skutek tej rewizji, Sądowi Wojewódzkiemu w Katowicach nasunęły się poważne wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnieniu prawnym. 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jest poza sporem, że grunt, którego sprawa dotyczy, był mieniem państwowym w dyspozycji Urzędu Miejskiego w S. Z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 i art. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191) oraz w związku z art. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95) grunt ten przekazany został z dniem 27 maja 1990 r. gminie, jako mienie komunalne.

Sąd Wojewódzki przyjął zatem trafnie, że w toku sprawy nastąpiło zbycie rzeczy przewidziane w art. 192 pkt 3 k.p.c., albowiem pojęciem "zbycia", użytym w tym przepisie, ustawodawca objął wszelkie wypadki przejścia własności i prawa, a więc zarówno z mocy ustawy, jak również z umowy i innych zdarzeń (por. np. orz. SN - CR 570/63 z dnia 3 września 1964 r., OSNCP 1965 z. 12, poz. 211). Wydawać by się zatem mogło, że wymienione przekazanie gruntu gminie nie skutkuje z mocy samego prawa następstwa procesowego tej gminy po Skarbie Państwa i że ewentualna zmiana strony mogłaby się odbyć w trybie wymienionego art. 192 pkt 3 k.p.c. Gdyby zaś taka zmiana nie nastąpiła, to gmina mogłaby wstąpić do procesu jedynie jako interwenient uboczny (art. 76-85 k.p.c.). Wnioski takie nie są jednak zasadne.

Powołana ustawa z dnia 10 maja 1990 r. stanowi bowiem również w art. 9, że prawa i obowiązki dotychczasowych podmiotów mienia państwowego, przekazanego gminom jako mienie komunalne, przechodzą na odpowiadające im jednostki komunalne. Występuje tu zatem sytuacja podobna, jak przy sukcesji generalnej, o tyle jednak odmienna, że następstwo - w zakresie ogółu praw i obowiązków - odnosi się jedynie do określonego mienia. W doktrynie i w judykaturze jest przyjęte, że w przypadku sukcesji generalnej, zmiana strony w sprawie cywilnej następuje z mocy samego prawa.

W związku z powyższym należy przyjąć, że przekazanie z mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191) części mienia państwowego gminie, jako mienia komunalnego, skutkuje z mocy prawa następstwo procesowe gminy, w sprawie toczącej się w dacie tego przekazania a dotyczącej tego mienia.

W tej sytuacji odpowiedź na pytanie umieszczone na miejscu drugim staje się zbędna. Wniesioną rewizję należy bowiem potraktować jako pochodzącą od następcy prawnego Skarbu Państwa, jakim jest gmina i sporządzoną przez organ tej gminy wymieniony bądź w art. 22 powołanej ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - przepisy wprowadzające..., bądź w art. 26 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16, poz. 95), w zależności od tego kiedy zaczęły działać organy gminy.

Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1991 r., Nr 7, poz. 81