Wyrok z dnia 1990-03-09 sygn. IV CR 867/89

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 867/89

Wyrok z dnia 9 marca 1990 r.

Przyjmujący zamówienie nie może żądać rozwiązania umowy wskutek zmiany stosunków (art. 632 § 2 k.c.), jeżeli zmiana nastąpiła w okresie, gdy był on już w zwłoce z wykonaniem dzieła.  

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: C. Bieske, B. Bladowski. 

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego (...) w K. przeciwko Przedsiębiorstwu Inwestycyjno-Remontowemu Przemysłu Chemicznego (...) w K. o ustalenie na skutek odwołania pozwanego od orzeczenia Okręgowej Komisji Arbitrażowej w Krakowie z dnia 17 lipca 1989 r.

uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę Sądowi Gospodarczemu - Sąd Wojewódzki w Krakowie do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego.

Uzasadnienie 

Zaskarżonym orzeczeniem b. Okręgowa Komisja Arbitrażowa ustaliła, że umowa stron z dnia 4 kwietnia 1986 r. o wykonanie robót budowlano-montażowych przy budowie Oddziału Grafitowni w Kombinacie Chemicznym w B. została rozwiązana z dniem 30 czerwca 1989 r. Zasądziła od pozwanego Przedsiębiorstwa Inwestycyjnego-Remontowego Przemysłu Chemicznego (...) w K. na rzecz powodowego Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego (...) w K. kwotę 1.000 zł kosztów postępowania arbitrażowego. W pozostałym zakresie strona powodowa obciążona została kosztami postępowania.

Z przytoczonych w uzasadnieniu tego orzeczenia ustaleń wynika, że strona powodowa, będąc podwykonawcą robót zleconych przez pozwanego, w toku sporu zaniechała już wykonywania robót objętych umową z dnia 4 kwietnia 1986 r., dotyczącą wykonania robót budowlano-montażowych przy budowie Oddziału Grafitowni w Kombinacie Chemicznym w B. (NRD). Niektóre z tych robót realizuje pozwane Przedsiębiorstwo. Jakkolwiek strony w umowie nie zamieściły postanowienia w przedmiocie odstąpienia od umowy, to jednak - zdaniem Komisji - nie wyłączyły możliwości zastosowania art. 632 § 2 k.c. Gdyby doszło do pełnej realizacji umowy, strona powodowa poniosłaby rażącą stratę. Skoro zatem nastąpiło fizyczne przekazanie robót, to w ocenie Komisji doszło do rozwiązania umowy z dnia 4 kwietnia 1986 r.

Odwołanie złożyło pozwane Przedsiębiorstwo Instalacyjno-Remontowe Przemysłu Chemicznego.

Z powołaniem się na podstawy rewizyjne przewidziane w art. 368 pkt 3 i 4 k.p.c. strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie powództwa, ewentualnie o jego uchylenie z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Strony podzieliły dokonaną przez b. Okręgową Komisję Arbitrażową kwalifikację typologiczną zawartej dnia 4 kwietnia 1986 r. umowy jako umowy o dzieło. Przepisy normujące umowę o dzieło przewidują możliwość zakończenia nawiązanego stosunku umownego także mocą oświadczenia woli jednej ze stron. Od umowy może odstąpić zarówno zamawiający (art. 636 i 644 k.c.), jak i przyjmujący zamówienie (art. 640 k.c.). W rozpoznawanej sprawie brak jest podstaw do podzielenia wyrażonego przez Komisję zapatrywania, aby stosunek umowy został zakończony mocą oświadczenia woli obu stron. Strona pozwana zaprzeczyła, aby wyraziła zgodę na rozwiązanie tej umowy. Własne zachowanie polegające na zabezpieczeniu placu budowy i kontynuowaniu niektórych robót było, zdaniem pozwanego Przedsiębiorstwa, niezbędne dla zabezpieczenia kontraktu. Upada zatem - w świetle aktualnego stanu sprawy - bliżej nie ustalone i nie poprzedzone wyjaśnieniem zapatrywanie o fizycznym przekazaniu robót, którego konsekwencją miałoby być rozwiązanie umowy. Jednakże jako materialnoprawną podstawę rozwiązania umowy Komisja przytoczyła art. 632 § 2 k.c., który stanowi, że jeżeli nastąpiła nie przewidziana zmiana stosunków, a wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, właściwy organ może rozwiązać umowę. Nie wymaga dowodzenia okoliczność, że stosunki prawne o charakterze ciągłym wygasają na przyszłość. Powołane przez stronę powodową okoliczności faktyczne, mające uzasadnić istnienie przytoczonych przesłanek warunkujących rozwiązanie umowy, zostały zakwestionowane przez stronę przeciwną. Komisja zaś przyjęła ich istnienie bez żadnego uzasadnienia, co stanowi naruszenie § 36 i nast. oraz § 59 ust. 2 obowiązującego w dacie orzekania rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 września 1983 r. w sprawie postępowania arbitrażowego (Dz. U. Nr 57, poz. 255). Zmierzając do uniknięcia negatywnych konsekwencji wywołanych zmianą stosunków po zawarciu umowy strona powodowa nie mogłaby skutecznie żądać rozwiązania umowy na podstawie art. 632 § 2 k.c. w sytuacji, gdy zmiana stosunków nastąpiła w okresie, gdy przyjmujący zamówienie był już w zwłoce z wykonaniem dzieła. Odmienne zapatrywanie mogłoby stanowić zachętę do opieszałego wykonywania zobowiązania w oczekiwaniu na zmianę stosunków i korzystną dla opieszałego kontrahenta umowy weryfikację ustalonego wynagrodzenia bądź rozwiązanie umowy. W tym aspekcie wymagają sprawdzenia i stosownego wyjaśnienia przytoczone w uzasadnieniu wniosku okoliczności i przyczyny opóźnienia realizacji umowy.

Z powyższych przyczyn odwołanie pozwanego Przedsiębiorstwa podlega uwzględnieniu, a zaskarżone orzeczenie uchyleniu i przekazaniu sprawy właściwemu Sądowi do ponownego rozpoznania (art. 388 § 1 k.p.c. w zw. z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych - Dz. U. Nr 33, poz. 175).

OSNC 1991r., Nr 5-6, poz. 76