Uchwała z dnia 1990-10-18 sygn. III CZP 59/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 59/90

Uchwała z dnia 18 października 1990 r. 

Przewodniczący: sędzia SN J. Suchecki (sprawozdawca).

Sędziowie SN: H. Ciepła, T. Wiśniewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Jana M. z udziałem Stanisława T. o rozgraniczenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie, postanowieniem z dnia 18 maja 1990 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w przypadku kolejnego uchylenia postanowienia i przekazania sprawy sądowi rejonowemu - do ponownego rozpoznania - w innym składzie sprawa może być rozpoznawana przez sędziego, który wydał pierwsze uchylone orzeczenie?"

podjął następującą uchwałę:

Kolejne uchylenie postanowienia orzekającego co do istoty sprawy i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w trybie art. 388 § 1 k.p.c. po dniu 1 lipca 1985 r. skutkuje, że w rozpoznaniu tym nie może brać udziału nie tylko sędzia uczestniczący w wydaniu uchylonego postanowienia, a także postanowień uchylonych wcześniej, w tym również zapadłych przed dniem 1 lipca 1985 r.

Uzasadnienie

W 1984 r. Naczelnik Gminy w S., działając w trybie art. 7 ust. 3 dekretu z dnia 13 września 1946 r. o rozgraniczeniu nieruchomości (Dz. U. Nr 53, poz. 298) przekazał Sądowi Rejonowemu w Białej Podlaskiej sprawę o rozgraniczenie gruntów Jana i Reginy małż. M. z nieruchomością Stanisława i Michaliny małż. T. Sąd Rejonowy rozpoznawał sprawę trzykrotnie. Pierwsze orzeczenie zapadło w dniu 6 marca 1985 r. z udziałem sędziego J. S., następne w dniu 16 stycznia 1986 r. z udziałem sędziego A. O., a w następstwie kolejnego uchylenia przez Sąd II instancji - trzecie postanowienie wydał w dniu 21 czerwca 1988 r. Sąd Rejonowy w tym samym składzie, w którym orzekł po raz pierwszy. Postanowienie to uczestnicy Stanisław i Michalina małż. T. zaskarżyli rewizją, przy rozpoznawaniu której Sądowi Wojewódzkiemu nasunęły się poważne wątpliwości co do wykładni art. 388 § 1 k.p.c., przedstawione Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 1 k.p.c.

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, brzmienie art. 388 § 1 k.p.c. pozwala na przyjęcie, że chodzi tu tylko o skład sądu inny niż uczestniczący w wydaniu ostatnio uchylonego wyroku i nie ma przeszkód, by w ponownym rozpoznaniu sprawy brali udział sędziowie orzekający wyrokami uchylonymi wcześniej. Za taką interpretacją przemawiają też względy celowości, polegające na uwzględnieniu sytuacji kadrowej w małych sądach rejonowych, w których sprawy cywilne rozpoznawane są przez jednego tylko lub dwu sędziów. Sąd Najwyższy jednak w postanowieniu z dnia 16 stycznia 1987 r. I CR 385/86 (OSNCP 1988, z. 5, poz. 66) wyraził pogląd odmienny, stąd przedstawiona wątpliwość. 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasadę przekazywania spraw do ponownego rozpoznania sądom pierwszej instancji "w innym składzie" wprowadzono ustawą z dnia 18 kwietnia 1985 r. o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 20, poz. 86), odpowiednio nowelizującą art. 388 § 1 k.p.c. Jest to powrót do regulacji wprowadzonej ustawą z dnia 28 marca 1958 r. o zmianie przepisów postępowania w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 18, poz. 75) i obowiązującej do dnia 1 stycznia 1965 r. czyli do wejścia w życie aktualnego kodeksu postępowania cywilnego, który w pierwotnym brzmieniu zasady tej nie przejął.

Artykuł 384 dawnego k.p.c., którego odpowiednikiem jest znowelizowany art. 388 § 1 k.p.c. nasuwał wątpliwości interpretacyjne dotyczące zakresu pojęcia "innego składu". Chodziło zarówno o to, czy wystarczająca jest jakakolwiek zmiana składu (np. jednego tylko z ławników), jak i o to, czy w składzie ponownie rozpoznającym sprawę może uczestniczyć sędzia, który wprawdzie nie brał udziału w wydaniu ostatnio uchylonego wyroku, lecz orzekał wyrokiem uchylonym wcześniej, tj. o wątpliwość przedstawioną przez Sąd Wojewódzki w sprawie niniejszej.

Kwestia ta była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego na tle stanu faktycznego zbliżonego do występującego obecnie i Sąd ten w uchwale z dnia 29 maja 1963 r. III PO 10/63 (OSNCP 1963, z. 11, poz. 239) wyjaśnił, że sędzia, który brał udział w wydaniu uchylonego orzeczenia, nie może - w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania - nigdy orzekać w tej sprawie".

Przytoczone przez Sąd Wojewódzki postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 1987 r. I CR 385/86 jest więc kontynuacją wykładni przyjętej już pod rządem art. 384 dawnego k.p.c. i nie ma podstawy do odstępstwa od niej wobec przekonywającej argumentacji uzasadnień obu wymienionych orzeczeń, którą Sąd Najwyższy w obecnym składzie w pełni podziela. Dodać jedynie można, że powyższą wykładnię uzasadnia także powrót ustawodawcy do unormowania sprzed 1965 r., gdyż oznacza to zarazem uznanie prawidłowości ukształtowanej w tym zakresie praktyki sądowej.

Zauważyć też trzeba, że przyjęta w niniejszej uchwale szeroka wykładnia pojęcia innego składu sądu nie jest sprzeczna z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1986 r. III CZP 13/86 (OSNCP 1987, z. 2-3 poz. 31). Sąd Najwyższy zwrócił tam uwagę na zamieszczenie omawianego unormowania nie w zespole przepisów dotyczących składu sądu lub wyłączenia sędziego, lecz w grupie norm regulujących postępowanie rewizyjne, i wyjaśnił, że "inny skład" obowiązuje dopiero wtedy, kiedy uchylenie orzeczenia nastąpiło po dniu 1 lipca 1985 r., czyli po wejściu w życie wymienionej noweli z dnia 18 kwietnia 1985 r., natomiast "rozstrzyganie ponownie przez sąd pierwszej instancji sprawy w innym składzie musi nastąpić po uchyleniu w okresie począwszy od dnia 1 lipca 1985 r. jego orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania". Jeżeli więc uchylenie orzeczenia nastąpiło po dniu 1 lipca 1985 r. - w ponownym rozpoznaniu sprawy nie może brać udziału żaden z sędziów, kiedykolwiek orzekających wcześniej. Wskazywanym przez Sąd Wojewódzki trudnościom pozaprawnym zapobiec można stosując odpowiednio art. 388 § 1 in fine k.p.c.

Z powyższych względów rozstrzygnięto jak w sentencji uchwały.

OSNC 1991 r., Nr 5-6, poz. 58