Uchwała z dnia 1990-09-20 sygn. III CZP 52/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 52/90

Uchwała z dnia 20 września 1990 r. 

Przewodniczący: Sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: J. Godowski (sprawozdawca), K. Kołakowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Mariana J. przeciwko Pawłowi W. o zapłatę po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kielcach postanowieniem z dnia 15 czerwca 1990 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.

"Czy pozwany może skutecznie cofnąć wniesiony sprzeciw od wyroku zaocznego po rozszerzeniu przez powoda powództwa?"

podjął następującą uchwałę:

Dopuszczalne jest cofnięcie sprzeciwu do wyroku zaocznego także po rozszerzeniu powództwa.

Uzasadnienie

Powód Marian J. domagał się zasądzenia od pozwanych Pawła W. i Marka D. solidarnie kwoty 3.000.000 zł stanowiącej równowartość szkody wyrządzonej powodowi kradzieżą i zniszczeniem samochodu marki Fiat 126 p, za co pozwani zostali prawomocnym wyrokiem skazani na kary pozbawienia wolności.

Wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 18 września 1989 r. uwzględniając powództwo w całości zaskarżył sprzeciwem pozwany Paweł W. W związku z tym, że w trakcie postępowania dowodowego biegły oszacował wartość utraconego samochodu na kwotę 18.000.000 zł, powód rozszerzył żądanie zgłoszone w pozwie do kwoty 10.437.500 zł, przy czym uwzględnił uprzednią wypłatę przez PZU odszkodowania w kwocie 7.437.000 zł.

W tej sytuacji pozwany cofnął sprzeciw, jednakże Sąd Rejonowy uznał tę czynność za niedopuszczalną jako naruszającą rażąco interes powoda. Uznanie cofnięcia sprzeciwu za skuteczne sprawiłoby - zdaniem Sądu - że uprawomocniony wyrok zaoczny nie zaspokoiłby uzasadnionych roszczeń poszkodowanego. W konsekwencji wyrokiem z dnia 28 lutego 1990 r. Sąd Rejonowy w Kielcach utrzymał w mocy wyrok zaoczny z dnia 18 września 1989 r. w stosunku do pozwanego Pawła W., a ponadto zasądził od niego na rzecz powoda dalszą kwotę 6.472.500 zł z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

Rozpoznając rewizję pozwanego Pawła W., kwestionującego uznanie cofnięcia sprzeciwu za niedopuszczalne, Sąd Wojewódzki w Kielcach powziął poważne wątpliwości wyrażone w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 § 2 k.p.c., a powołanym w sentencji niniejszej uchwały. 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Cofnięcie sprzeciwu od wyroku zaocznego - którego dopuszczalność wynika wprost z art. 349 § 1 k.p.c. - jest autonomicznym uprawnieniem pozwanego wywodzącym się z zasady rozporządzalności (dyspozycyjności). Ustawodawca bowiem, dając stronom możność decydowania poprzez podejmowanie czynności procesowych o wszczęciu i przebiegu postępowania, pozostawia im jednocześnie nieskrępowane z reguły prawo do ich odwoływania (cofania). Można zatem uznać, że odwoływalność czynności procesowych stron - w tym oczywiście również środków zaskarżenia - jest na gruncie kodeksu postępowania cywilnego zasadą powszechną.

Zasada ta nie doznaje żadnych ograniczeń w sytuacji wywołującej wątpliwości Sądu Wojewódzkiego sumujące się w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu prawnym.

Należy przede wszystkim podnieść, że zmiana (rozszerzenie) powództwa jest możliwa i dopuszczalna w każdym stanie sprawy przed sądem pierwszej instancji, także w toku rozpoznawania sprawy w wyniku złożonego sprzeciwu od wyroku zaocznego (por. uchwałę SN z dnia 12 lipca 1988 r. III CZP 50/88 - OSNCP 1989, z. 10, poz. 158). W takim wypadku postępowanie toczy się dwoma nurtami, zasadniczo od siebie niezależnymi: pierwszym, dotyczącym powództwa objętego już uprzednio wyrokiem zaocznym zaskarżonym następnie za pomocą sprzeciwu, i drugim, obejmującym powództwo "rozszerzone", zgłoszone po wniesieniu sprzeciwu. Taka sytuacja procesowa nie jest w praktyce czymś wyjątkowym, gdyż można ją napotkać np. w sprawie skupiającej kilka odrębnych spraw połączonych do wspólnego rozpoznania (art. 219 k.p.c.), gdyż w jednej z nich zapadł już wyrok zaoczny zaskarżony sprzeciwem, albo w sprawie, w której wyrok zaoczny - zaskarżony później - dotyczył tylko jednego z kilku pozwanych. Można w końcu znaleźć podobieństwo w sprawie, w której ferowano częściowy wyrok zaoczny, gdy pozwany, stawiający się na rozprawę, zaznaczył swą bezczynność jedynie co do niektórych z roszczeń (art. 317 § 1 w związku z art. 339 § 1 k.p.c.).

W każdej z przedstawionych sytuacji cofnięcie sprzeciwu wywoła skutki tylko w obrębie tego nurtu postępowania, który został wywołany wniesieniem sprzeciwu; w pozostałym zakresie postępowanie będzie się toczyć według zasad ogólnych.

Staje się więc oczywiste, że wysuwana w uzasadnieniu rozpoznawanego zagadnienia prawnego sugestia dążąca do udaremnienia dopuszczalności cofnięcia sprzeciwu po rozszerzeniu powództwa nie może być zaakceptowana. Jej uwzględnienie bowiem prowadziłoby do nie znajdującej żadnego uzasadnienia kolizji zarówno z zasadą rozporządzalności, jak i ze stanowiącą jej odbicie zasadą odwołalności czynności procesowych. Byłoby w końcu bezpodstawnym ścieśnianiem działania normy ujętej w art. 349 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.

Na pograniczu kwestii poruszonych bezpośrednio w sentencji przedstawionego zagadnienia prawnego leży wątpliwość Sądu Wojewódzkiego odnosząca się do tego, czy ocena dopuszczalności cofnięcia sprzeciwu dokonywana w ramach przesłanek art. 203 § 4 k.p.c. w związku z art. 349 § 2 k.p.c. ma się odnosić wyłącznie do interesu pozwanego, czy też może dotyczyć także interesu powoda. Niezależnie od zapatrywania nakazującego uwzględniać w tym zakresie jedynie usprawiedliwiony interes pozwanego, Sąd Najwyższy wyraża ocenę, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy wątpliwość Sądu Wojewódzkiego jest pozorna. Zgodnie bowiem z tym, co już powiedziano, cofnięcie sprzeciwu powoduje skutki wyłącznie w zakresie postępowania wywołanego jego wniesieniem; zostaje ono umorzone, a wyrok zaoczny uprawomocnia się, w pozostałym natomiast zakresie postępowanie toczy się dalej bez jakiegokolwiek uszczerbku dla interesów powoda.

Z przytoczonych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

 OSNC 1991 nr., Nr 4, poz. 42