Uchwała z dnia 1990-08-10 sygn. III CZP 39/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 39/90

Uchwała z dnia 10 sierpnia 1990 r. 

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda (sprawozdawca).

Sędziowie SN: G. Bieniek, J. Niejadlik.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Danuty K. przeciwko Czesławowi K. o rozwód po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przez Sąd Wojewódzki w Słupsku postanowieniem z dnia 23 maja 1990 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy cofnięcie zwolnienia od kosztów sądowych stronie korzystającej z pomocy adwokata z urzędu powoduje wygaśnięcie pełnomocnictwa tego adwokata?"

podjął następującą uchwałę:

W razie cofnięcia przez sąd zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata z urzędu wygasa pełnomocnictwo procesowe tego adwokata.

Uzasadnienie

W toku procesu o rozwód Sąd Najwyższy cofnął przyznane stronie zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata. Przy rozpoznawaniu rewizji Sądowi Wojewódzkiemu nasunęło się zagadnienie prawne, sformułowane w sentencji uchwały, które przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia (art. 391 § 1 k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W piśmiennictwie prawniczym nie ma jednolitości poglądów w kwestii przedstawionego zagadnienia prawnego. Jedni autorzy są zdania, że cofnięcie stronie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata z urzędu nie powoduje wygaśnięcia pełnomocnictwa procesowego adwokata: jeżeli adwokat - za zgodą strony - wyraża gotowość prowadzenia nadal jej sprawy, nie ma obowiązku składania pełnomocnictwa. Natomiast inni są zdania, że gdy upada podstawowa przesłanka, czyli zwolnienie od kosztów, wygasa automatycznie pełnomocnictwo adwokata z urzędu; adwokat, który chce nadal występować w sprawie, musi wylegitymować się pełnomocnictwem.

Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela drugi z wyrażonych tu poglądów. Otóż strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych korzysta z wielu przywilejów w sprawie; jednym z nich jest możliwość żądania ustanowienia adwokata z urzędu, przy czym to ustanowienie jest równoznaczne z udzieleniem adwokatowi pełnomocnictwa procesowego (art. 117 § 1 i 118 k.p.c.). Między więc zwolnieniem od kosztów sądowych a ustanowieniem adwokata z urzędu istnieje wzajemna więź. Jeżeli sąd cofa zwolnienie od kosztów sądowych, odpada podstawowa przesłanka ustanowienia adwokata z urzędu, czyli samo ustanowienie adwokata, które zastępuje pełnomocnictwo procesowe.

Wzajemna więź między zwolnieniem od kosztów sądowych i ustanowieniem adwokata z urzędu wynika z przepisów, zwłaszcza z art. 117 § 1, 119, 120, 121 k.p.c. Ustawodawca łączy ustanowienie adwokata ze zwolnieniem od kosztów sądowych, łączy również cofnięcie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia adwokata. Między wyrażeniami "zwolnienie od kosztów sądowych" oraz "ustanowienie adwokata" jest spójnik "i". Jedynie w art. 124 k.p.c. mamy "zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie adwokata". Takie sformułowanie jednak nie przekreśla dotychczasowego rozumowania wynikającego z wykładni językowej. Postanowienie art. 124 k.p.c. bowiem pozostaje w związku z treścią § 2 art. 117 k.p.c., który zezwala stronie korzystającej z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych na zgłoszenie tylko wniosku o ustanowienie adwokata; zgłoszenie zaś wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych w takiej sytuacji jest już zbędne.

W razie cofnięcia zwolnienia od kosztów sądowych adwokat z urzędu będący pełnomocnikiem procesowym strony może nadal występować w sprawie jako jej pełnomocnik, ale za jego i strony reprezentowanej zgodą; obowiązany jest jednak przedstawić sądowi pełnomocnictwo procesowe. Odmowa adwokata dalszego udzielania pomocy prawnej może nastąpić z ważnych powodów, o których powinien on poinformować zainteresowanego (art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - prawo o adwokaturze - Dz. U. Nr 16, poz. 124 ze zm. i art. 129 § 2 k.p.c.).

Jakkolwiek w kodeksie postępowania cywilnego brak jest wyraźnego stwierdzenia o wygaśnięciu pełnomocnictwa procesowego w rozważanej sytuacji, jak np. w przypadku określonym w § 1 art. 119 k.p.c., to jednak przytoczone argumenty uzasadniają prezentowane stanowisko.

Z tych przyczyn udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1991 r., Nr 2-3, poz. 26