Uchwała z dnia 1990-04-18 sygn. III CZP 15/90

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt  III CZP 15/90

Uchwała z dnia 18 kwietnia 1990 r.

Przewodniczący: sędzia S. Dmowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: T. Miłkowski, K. Kołakowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Jana S. z udziałem Rafała S. o podział majątku i dział spadku, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie postanowieniem z dnia 15 stycznia 1990 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy sąd w postępowaniu o zniesienie współwłasności lub dział spadku może oddalić wniosek, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że przedmiot współwłasności jest niepodzielny, a wnioskodawca nie ma możliwości spłaty (art. 5 k.c. w związku z art. 210 k.c.)?

podjął następującą uchwałę:

W postępowaniu o dział spadku, w skład którego wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, sąd nie może oddalić wniosku, z powołaniem się na art. 5 k.c., z tego powodu, że przedmiot działu jest niepodzielny, a wnioskodawca nie ma możliwości spłaty drugiego spadkobiercy.

Uzasadnienie 

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało w sprawie o dział spadku obejmującego wyłącznie spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, które to prawo Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy przyznał wnioskodawcy - dorosłemu synowi byłego członka spółdzielni mieszkaniowej, zasądzając na rzecz drugiego syna (małoletniego) spłatę. Dlatego Sąd Najwyższy ograniczył treść uchwały do rozstrzygnięcia kwestii możliwości oddalenia wniosku o podział spadku, w skład którego wchodzi takie prawo. Miał przy tym na uwadze nie tylko to, że Sąd Wojewódzki ujął problem zbyt szeroko, ale również - a nawet przede wszystkim - to, że prawo spółdzielcze (ustawa z dnia 16 września 1982 r. - Dz. U. Nr 30, poz. 210 ze zm.) normuje w sposób szczególny dziedziczenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i nabycia tego prawa przez spadkobiercę.

Odrębność unormowania zasad dziedziczenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, a w konsekwencji odrębność unormowania kwestii odpowiedniego stosowania do majątku spadkowego obejmującego takie prawo i do działu spadku (art. 1035 k.c.) przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych wynika w sposób oczywisty z art. 215 § 1 pr. spółdz. statuującego zasadę, że spółdzielcze prawo do lokalu, zarówno własnościowe jak i lokatorskie, może należeć tylko do jednej osoby albo do małżonków. Konsekwencją zaś tej zasady jest uregulowanie zawarte w art. 228 pr. spółdz. nakładające na spadkobiercę zmarłego członka spółdzielni mieszkaniowej, któremu przysługiwało własnościowe prawo do lokalu - gdy jest on jeden - przedstawienie w określonym terminie sądowego postanowienia stwierdzającego nabycie przez niego spadku, a gdy spadkobierców jest więcej - przedstawienie, poza stwierdzeniem nabycia spadku, dowodu, któremu z nich spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego przypada (może to być zgodne wskazanie tej osoby, umowa o dział spadku, czy też postanowienie o dziale spadku), i to pod rygorem wygaśnięcia prawa do lokalu (przepis zawiera zwrot: "prawo do lokalu wygasa"). Wprawdzie przewidziany w art. 228 pr. spółdz. termin nie biegnie w czasie trwania postępowania sądowego, nie ulega jednak żadnej wątpliwości, że rozpoczyna on bieg z chwilą zakończenia sprawy działowej. Musiałoby to się odnosić również do postępowania zakończonego postanowieniem oddalającym wniosek o dział spadku z powołaniem się na art. 5 k.c., w związku z uznaniem żądania dokonania działu (oczywiście dotyczyłoby to również żądania zniesienia współwłasności) za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

W świetle unormowania zawartego w art. 215 § 1 pr. spółdz. nie jest możliwe przyjęcie, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom, i że do tego prawa mogą odnosić się przepisy art. 195-211 k.c. Dopuszczalne jest jedynie odpowiednie stosowanie art. 212 § 2 i 3 k.c., w myśl którego spółdzielcze prawo do lokalu może być przyznane jednemu ze spadkobierców z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedane stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Powyższe względy uzasadniają stanowisko wyrażone w sentencji uchwały.

OSNC 1990 r., Nr 10-11, poz.137